فرایند منظم ذهن در تفکر ، تحلیل ، ترکیب و ارزیابی فعالانه و ماهرانه ی اطلاعات گردآوری شده از طریق مشاهده ، تجربه ، تامل و استدلال ، که به عنوان راهنمای عمل و اعتقاد فرد محسوب می شود را تفکر انتقادی می نامند ( اسکریون و پال^[۴۰] ، ۲۰۰۴ ) .
فاوا به دلیل آنکه فرصت هایی برای دسترسی به حجم وسیعی از اطلاعات از منابع متعدد برای دانش آموزان فراهم می آورد و آنان را در شرایطی قرار می دهد که به مقابله اطلاعات به دست آمده بپردازند و صحت و سقم آنها را مورد ارزیابی قرار دهند ، موجب ارتقای تفکر انتقادی می گردد . بر طبق نظر الیاس^[۴۱] ( ۲۰۰۵ ) ترویج و پیشرفت تفکر انتقادی یکی از الزامات اساسی و مهم یک جامعه ی دموکراتیک و باز است تا با بهره گرفتن از آن دانش آموزان به منابع مختلف اطلاعاتی دست یافته و علاوه بر کتاب و جزوات درسی و یا مباحثی که در کلاس از طرف معلم مطرح می شوند سایر دیدگاه ها و آرا را مورد مطالعه، تحلیل، ترکیب، ارزیابی و تامل قرار دهند . در این صورت است که کتاب درسی برخلاف روش های سنتی، یگانه محتوای آموزشی محسوب نمی گردد و معلم نیز به جای انتقال دادن اطلاعات به دانش آموزان در نقش یک کمک کننده به آنها در ساختن دانش شان ظاهر می شود .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تفکرخلاق : تفکر خلاق یا مولد نوعی از تفکر است که ایجاد بینش های جدید ، رویکردهای نو ، چشم اندازهای تازه، راه های جدید و یکپارچه فهمیدن و ادراک را موجب می شود . در فرایند خلاقیت غلبه با تفکر واگرا در مقابل تفکر همگراست. تفکر واگرا ویژگی مهم خلاقیت و آفرینندگی است . در تفکر همگرا نتیجه ی تفکر از قبل معلوم است، یعنی همیشه یک جواب درست یا غلط وجود دارد ، اما در تفکر واگرا جواب قطعی وجود ندارد و تعدادی جواب احتمالی ممکن است موجود باشند که از نظر منطقی هر یک از آنها درست است ( سیف، ۱۳۸۰ : ۱۷۹ ) . فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی این امکان را به وجود آورده اند تا دانش آموزان و سایر افراد بتوانند تفکر واگرای خود را به کار گرفته و یا پرورش دهند و انعطاف پذیری آن را افزایش دهند. به عنوان مثال برنامه های مختلف کامپیوتری از قابلیت های بسیار زیادی برای طراحی و ارائه ی ایده های جدید برخوردار می باشند . خصوصیات و قابلیت های فراوان فاوا فرصت های بسیار زیادی را برای پرورش تفکر خلاق دانش آموزان در تمام مقاطع سنی و تحصیلی فراهم آورده است .
طراحی و تولید نرم افزار های گوناگون و ارائه ی ویرایش های پیشرفته و تغییر یافته ی آنها با امتحانات بیشتر و متفاوت، حامل تفکرات خلاقی است که در بستر فاوا پدید آمده است . به گونه ای که تولید و ساخت این برنامه ها یکی از سودآورترین فعالیت های اقتصادی کشوری مانند هندوستان شده است.
دانش آموزان می توانند با بهره گرفتن از نرم افزار های مختلف کامپیوتری که در آنها امکان تغییر، ویرایش، آفرینش و ارائه ی ایده های مربوط به خودشان است، خلاقیت خود را پرورش داده و فرصت یابند تا تخیلات و تصاویر ذهنی خود را بازنمایی کنند. استفاده از نرم افزار های ساده ای از قبیل واژه پردازها، نرم افزار های ترسیمی و نرم افزارهای مشابه دیگر باعث می شوند که کاربر ذهن و در واقع تفکر واگرای خود را به جریان انداخته و بدون واهمه و نگرانی از وارد آوردن خسارت ها و زیان های جبران ناپذیر، به فعالیت ذهنی خود تحقق بخشیده و با بهره گرفتن از فناوری های ارتباطی مانند وب لاگ ها، آفرینش ذهن خود را در اختیار دیگران قرار دهد.
کاربرد فاوا در پرورش تصورات ذهنی دانش آموزان با ارائه ی نمونه هایی به شرح زیر می باشد:

• • پرورش تصورات ذهنی در شبیه سازی موقعیت های واقعی و خیالی مانند بازی های ماجراجویانه .

• • پرورش تصورات ذهنی و استفاده از چندرسانه ای .

به طور کلی یکی از مهمترین اهداف تلفیق فاوا در آموزش و پرورش توسعه ی تفکر خلاق است. به عنوان مثال گسترش تفکر خلاق به عنوان یکی از اهداف طرح جامع توسعه ی فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش سنگاپور در نظر گرفته شده است ( جلالی و عباسی، ۱۳۸۳ : ۲۲ ) .
۲-۲-۱۲ ) صلاحیت های مورد نیاز معلمان در فرایند یاددهی– یادگیری مبتنی بر فاوا
کلید تلفیق فاوا در آموزش، صلاحیت های فاوا معلم و تجربیات اوست. مهارت معلم در آموزش سبب تلفیق فاوا با فرایند یاددهی- یادگیری می شود. بسیاری از نوآوری ها در آموزش به صلاحیت حرفه ای معلم وابسته اند. تلاش در جهت بهبود و اصلاح آموزش به وسیله ی فاوا ، نیازمند فهم و درک روشن از نقش معلم در آموزش است . در این راستا ، بسیاری از کشورها گام های اساسی در زمینه ی دانش ، مهارت ، نگرش ، و بهبود و توسعه ی آموزش معلمان برداشته اند. در ادامه به برخی از صلاحیت های مورد نیاز معلمان در زمینه بکار گیری فاوا در کلاس های درسی می پردازیم .
۲-۲-۱۲-۱ ) صلاحیت های ارتباطی - اطلاعاتی
بخشی از راهبرد فاوا و بعضی از چالش های به کارگیری فاوا در فرایند یاددهی - یادگیری، مستقیما به مهارت معلم وابسته است. معلم باید در تعلیم و تربیت و محتوای درس، صلاحیت، شایستگی، مهارت حرفه ای داشته باشد. در واقع، معلم باید دارای آگاهی و دانش لازم درباره ی فرایند طراحی راهبرد تدریس، مواد آموزشی، و هم چنین تکالیف گوناگون یادگیری در ارتباط با فعالیت فراگیرنده ، استفاده از مواد تازه و ابزارها ، و فاوا در فرایند یادگیری باشد .
هوگنبیرک^[۴۲] و همکاران ( ۲۰۰۶ ) ، اظهار کرده اند ، صلاحیت ها و شایستگی های فاوا معلمان در حمایت و پشتیبانی اهداف آموزشی عبارت اند از: انعطاف پذیری، یادگیری انفرادی، افزایش امکانات آموزشی پاره وقت، غنی ساختن محیط یادگیری، آموزش مفاهیم تازه، تعامل میان فراگیرنده و معلم، یادگیری مشارکتی، ایجاد انگیزه در فراگیر، آموزش مادا مالعمر، افزایش کارایی تدریس، کاهش هزینه، افزایش ارتباط میان کارشناس و فراگیرنده و توسعه ی مهارت فراگیرنده.
از نظر کرشنر^[۴۳] و همکاران ( ۲۰۰۲ ) ، صلاحیت ها و شایستگی های فاوا معلمان عبارت اند از:

• • صلاحیت های شخصی فاوا : به معنای داشتن مهارت پایه ی فاوا و کاربرد آن در ارتباطات است.

• • فاوا به مثابه ابزار تفکر : معلمان باید قادر به استفاده از فاوا در پشتیبانی یادگیری معنادار و کار مشارکتی باشند.

• • فاوا به مانند ابزار تعلیم و تربیت : معلمان باید دانش، مهارت و تجربه ی خود را در به کارگیری یادگیری مبتنی بر منابع و مشارکت در محیط دیجیتالی افزایش دهند.

• • فناوری به مثابه ابزار تدریس : معلمان باید نحوه ی دسترسی به منابع و امکانات آموزشی و غیرآموزشی فاوا را بدانند.

• • جنبه های اجتماعی فاوا : معلمان نه تنها باید از به کارگیری فاوا ، بلکه باید از جنبه های اجتماعی استفاده از فاوا نیز آگاه باشند.

ایک^[۴۴] و همکارانش ( ۲۰۰۲ ) ، صلاحیت های فاوا معلم را چنین برشمرده اند:

• • استفاده از سخت افزار؛

• • استفاده از نرم افزار؛

• • استفاده از فاوا در فرایند یادگیری، و مشارکت با فراگیرنده؛

• • استفاده از فاوا در فرایند تدریس؛

• • استفاده از فاوا در فعالیت فراگیرنده.

هوگنبیرگ^[۴۵] ( ۲۰۰۶ ) صلاحیت حرفه ای معلم را ، توانایی تعامل با خود ، با فراگیرنده ، مدرسه و محیط یادگیری و خانواده تعریف کرده است . برای روشن سازی مطالب موردنظر ، آنها ماتریس صلاحیت فاوا ارائه داده اند.
موضوعات ماتریس عبارت اند از: تعلیم و تربیت ، برنامه ریزی درسی ، توسعه ی حرفه ای ، سازمان مدرسه ، سیاست ، جنبه های اخلاقی ، نوآوری و جنبه های فنی.
۲-۲-۱۲-۲ ) صلاحیت در استفاده از فاوا
در سال های گذشته ، استفاده از فاوا در تدریس، تغییر جنبه های کلی، از جمله سازماندهی، به سوی جنبه های آموزشی به ویژه تعلیم و تربیت مانند نقش مربی، بهینه سازی آموزش و محتوای تدریس و یادگیری بوده است. در این رویکرد ، بخشی از تعلیم و تربیت، عملکرد معلمان در استفاده از فاوا است. عملکرد معلمان در استفاده از فاوا با سوالات زیر نشان داده شده است :

1. 1. چه مطالبی را درس می دهید ( اهداف کوتاه مدت ) .

1. 1. دلیل تدریس مطالب مورد نظر چیست (اهداف بلند مدت) .

1. 1. چگونه آن مطالب را ارائه می دهید (طراحی برنامه ی درسی، مثال ها، تمرینات، ابزارها، صورت مشارکت و آزمون) .

1. 1. فراگیرندگان مورد نظر چه کسانی هستند؟ (دانش قبلی فراگیر، انگیزه)

1. 1. و (احتمالات) مدت زمان تدریس (در مواردی که زمان تدریس مستقل است).

تدریس ، از یک سو جمع آوری اطلاعات، مشارکت با یکدیگر، (در داخل و خارج از کلاس درس)، گزارش نتایج فعالیت یادگیری فراگیرندگان، و مدیریت و ارتباط با خانواده ی فراگیرندگان است. از سوی دیگر، آگاهی از دانش قبلی فراگیرنده و آموزش جهانی می باشد. در کل این فعالیت ها ، استفاده از فاوا در فرایند یادگیری مشخص می شود و معلم باید:

• • دانش لازم را برای تشخیص این که کدام یک از ابزارهای فاوا برای کدام یک از اهداف درس مناسب است، داشته باشد (آگاهی) .

• • باید مهارت استفاده از فاوا را در فرایند تدریس داشته باشد (آمادگی) .

• • و با ویژگی های آموزشی ابزارهای فاوا آشنایی داشته باشد؛ برای نمونه ، ابزارهای"بسته”^[۴۶]. این ابزارها، مانند برنامه های تمرین و آموزش که ابزارهایی غیر تعاملی هستند و ابزارهای"باز”^[۴۷] مانند Webquests ، که ابزارهایی مبتنی بر ساختن گرایی محسوب می شوند.

یکی از مسائل مهم آن است که معلم از طراحی فرایند تدریس و انجام تکلیف با بهره گرفتن از فاوا آگاهی داشته باشد. در طراحی تکلیف ، از ترکیب کتاب درسی با پشتیبانی فاوا استفاده می شود. در فرایند طراحی باید اهداف و محتوای درس، مرحله بندی محتوا و نحوه ی ارائه آن، نقش ابزارها، نقش معلم، نقش فراگیرنده، درجه ی کنترل مراحل یادگیری، گسترش توجه معلم، ابزارهای فرایند تدریس، و نتایج یادگیری مشخص شود. در واقع باید گفت، برنامه ریزی درسی مبتنی بر فاوا ، نیازمند کنترل فرایند تدریس توسط معلم است.
۲-۲-۱۲-۳ ) صلاحیت رسانه ای معلم
امروزه، نه تنها نقش فاوا ، بلکه نقش رسانه در فرایند یادگیری و استفاده از آن، امری حساس و مهم به شمار می آید. از اینرو در اینجا لازم است علاوه بر صلاحیت فاوا معلم، از صلاحیت رسانه ای او نیز صحبت به میان آوریم . البته استفاده از رسانه ی دیجیتالی مدرن تنها به معنای استفاده از نرم افزارهای ( آموزشی ) نیست و استفاده از سخت افزارهای ( جدید ) را نیز شامل می شود. در اینجا اصطلاح “رسانه” به معنای پشتیبانی معلم در انجام تکالیف کلاس درس و پشتیبانی فرایند یادگیری فراگیرندگان به وسیله ی آنان یا معلم است. صلاحیت های رسانه ای معلم عبارت اند از: