حمایت اجتماعی می‌تواند از منابع مختلفی ناشی شود: دوستان، همکاران، همکلاسان، و …. فقدان حمایت یکی از منابع می‌تواند از سوی سایر منابع جبران شود. در اینجا بایستی تمایز مهمی بین حمایت‌های غیررسمی دوستان و خانواده و حمایت‌های رسمی سیستم های خدماتی قائل گردید. این تمایز با میزانی که حمایت اجتماعی می‌تواند به صورت خو جوش صورت گرفته یا توسط سیستم های ارائه خدمات اجتماعی می‌تواند به صورت خودجوش صورت گرفته یا توسط سیستم های ارائه خدمات اجتماعی ایجادشده مرتبط است. گاریاینو خاطرنشان می‌کند که تمایز بین این امر اهمیت دارد که حمایت اجتماعی می‌تواند ایجاد شود یا به دست آید. حمایت رسمی غالباً از سوی مؤسسات و نهادهای خصوصی و دولتی ارائه می‌شود اما حمایت اجتماعی غیررسمی ساختار یافتگی کمتری داشته و به صورت آزادانه انجام می‌گیرد. این نوع حمایت از روابط با خانواده، دوستان و یا در هنگام وقوع بحران یا نیازها ناشی می‌شود (استری‌تر، ۱۹۹۲، به نقل از شریفیان، ۱۰۴:۱۳۸۵).

۲-۵-۳-۲ حمایت اجتماعی و سلامت اجتماعی

مطالعه در این زمینه دارای سابقه‌ای نه چندان دور است، افرادی که دارای روابط اجتماعی بیشتری هستند احتمالاً از سلامت بهتری برخوردارند البته این معیار چندان طرفدار ندارد، چرا که تعداد روابط نمی‌تواند ملاک سلامت بیشتری باشد حتی ممکن است فردی روابط بیشتری داشته باشد ولی این روابط جنبه منفی و بیماری زا داشته باشد. مثلاً در مواقعی که انسان دچار ورشکستگی اقتصادی می‌شود تعداد روابط و ملاقات های او زیادتر می‌شود ولی این نوع افزایش رابطه، بیشتر استرس‌زاست تا اینکه در افزایش سلامتی کمک نماید. طبق تحقیقات لیندزی و تامسون تعداد روابط اجتماعی در سلامت روان نقش مثبت دارد. (لیندزی، تامسون[۵۳]، ۶۹:۱۹۸۸). همچنین ارتباط حمایت اجتماعی با مرگ‌ومیر نیز مورد بررسی قرار گرفته است و ثابت شده است که افرادی که از حمایت اجتماعی برخوردارند دارای مرگ‌ومیر کمتری هستند و از طرف دیگر سلامت روانی اجتماعی متأثر از حمایت اجتماعی است.

۳-۵-۳-۲ تئوری ها و مدل‌های مربوط به حمایت اجتماعی

روابط اجتماعی حاملان حمایت اجتماعی‌اند و تئوری ها و مدل های حمایت اجتماعی، روابط اجتماعی را که رد قالب پیوندهای ضعیف و قوی در ساختارهای خویشاوندی، دوستی یا شبکه های اجتماعی، منابع حمایتی را تأمین می‌کنند توصیف و توضیح می‌دهند. این تئوری ها و مدل ها در توصیف و توضیحشان هر کدام بنا به محدوده‌ای خاص از روابط اجتماعی افراد یا کل روابط اجتماعی آن‌ ها، حمایت اجتماعی را از زوایای پیامد، آثار، مراحل زندگی، کسب منابع اجتماعی و نظایر آن می‌بینند.

در خصوص حمایت اجتماعی مدل ها و تئوری های گوناگونی ارائه گردیده است که می‌توان آن‌ ها را به چهر دسته تقسیم کرد.

میزان حمایت اجتماعی

پیامدهای حمایت اجتماعی

چگونگی کسب حمایت اجتماعی

تغییرات مثبت و منفی حمایت اجتماعی.

۱-۳-۵-۳-۲ مدل فقدان

گرهارد در سال ۱۹۸۹ مدلی را بیان می‌کند که حاکی از تأثیرگذاری عوامل اجتماعی بر سلامت است. این مدل که به مدل فقدان معروف است ویژگی افرادی را بیان می‌کند که در مواجهه با فقدان‌هایی نظیر از دست دادن شغل، فقدان همسر، از دست دادن منزلت اجتماعی و دوستان بسته به درجه آسیب‌پذیری که به ویژگی‌هایی نظیر طبقه، سن، جنس، نژاد و تحصیلات مرتبط باشد. سلامت اجتماعی‌شان تحت تأثیر قرار می‌گیرد کسانی که آسیب‌پذیرترند منابع حمایتی کمتری برای غلبه بر فقدان در ‌اختیار دارند.

فرضیه انباشت هویتی[۵۴]: تونیس سلامتی را در ارتباط با هویت‌های نقش در نظر می‌گیرد به طوری که هویت‌های افراد با نقش‌های اجتماعی آن‌ ها پیوند دارد. نقش‌های اجتماعی به عنوان مجموعه انتظارات رفتاری از محیطی به دست می‌آید که فرد با دیگران تعامل دارد. انتظارات رفتاری پیش‌بینی پذیری را رد زندگی به وجود می‌آورد برآورده شدن انتظارات نقش ارتقاء عزت نفس را به دنبال دارد (شریفیان، ۹۱:۱۳۸۵).

۲-۳-۵-۳ -۲ مدل سپر و تأثیر کلی حمایت اجتماعی[۵۵]

ساراسون معتقد است که شبکه اجتماعی ما مردمی را در بر می‌گیرد که می‌توانیم به آن‌ ها تکیه کنیم، مردمی که به ما اجازه می‌دهند بدانیم آن‌ ها نگران ارزش‌ها هستند و ما را دوست دارند. هرکس که متعلق به شبکه اجتماعی است حمایت اجتماعی را تجربه می‌کند. شواهد مبنی بر اینکه طرق غیر انطباقی تفکر و رفتار به طور نامتناسبی در میان افراد با حمایت‌های اجتماعی کم روی می‌دهد در حال افزایش‌اند. میزان کفایت حمایت اجتماعی موجود شخص هم در آسیب‌پذیری و هم در مقابله وی نقش دارد (شریفیان، ۹۹:۱۳۸۵).

۳-۳-۵-۳ -۲ مدل تأثیر مستقیم حمایت اجتماعی

این مدل عنوان می‌کند که صرف داشتن حمایت اجتماعی برای سلامتی مفید است و بر عکس نداشتن یا فقدان حمایت اجتماعی دارای تأثیرات منفی بر سلامتی است. طبق گزاره اصلی این مدل هر چه حمایت اجتماعی فرد بیشتر باشد او زا سلامت اجتماعی بیشتری برخوردار است. از این رو سلامتی متأثر از میزان داشتن حمایت اجتماعی است در مدل تأثیر مستقیم سلامتی تابعی از حمایت اجتماعی است به نحوی که افراد اگر دارای حمایت اجتماعی باشند از سلامت اجتماعی و روانی برخوردارند (فلمینگ به نقل از شریفیان، ۱۳۸۵).

۴-۳-۵-۳ -۲ مدل تأثیر غیرمستقیم یا فرضیه گیر

مدل تأثیر غیرمستقیم یا فرضیه ضربه‌گیر، عنوان می‌کند حمایت اجتماعی عمدتاًً هنگامی که سطح استرس بالا است بر سلامت اجتماعی و روان مؤثر است (ویلس، ۱۹۸۱؛ کب، ۱۹۷۸).

طبق این مدل، حمایت اجتماعی، افراد را در مقابل اثرات بیماری زا و رویدادهایی که فشار روانی را تشدید می‌کنند حفظ می‌کند. از نظر کوهن و ویلس حمایت اجتماعی حد فاصل بین رویدادهای استرس زا و واکنش نسبت به آن‌ ها وارد عمل می‌شود و باعث تضعیف پاسخ نامناسب به استرس می‌شود. حمایت اجتماعی در این مدل تنها در برابر استرس، مزیت به حساب می‌آید. حمایت اجتماعی در این مدل تنها در برابر استرس، مزیت به حساب می‌آید. حمایت اجتماعی اثرات استرس زا را کاهش می‌دهد، اما هنگامی که استرس وجود ندارد، حمایت اجتماعی فاقد مزیت است فقدان حمایت همان طور که مدل تأثیر فقدان آن را برای سلامت روانی و اجتماعی آسیب زا در نظر می‌گیرد، تحت شرایط استرس بالا و حمایت کم آسیب و پریشانی روانی افزایش می‌یابد تا تحت شرایط استرس بالا و حمایت زیاد (صادقی و دیگران،۴۸:۱۳۷۸).

۶-۳-۲ رویکردهای سلامت اجتماعی

دو رویکرد بیماری محور و سلامتی محور برای تعریف سلامت وجود دارد

۱-۶-۳ -۲ رویکرد بیماری محور

سلامتی را به عنوان حالتی تعریف می‌کند که علائم نشان‌دهنده بیماری (چه فیزیکی و چه روانی) در فرد وجود نداشته باشد. به عنوان مثال، فردی سالم فرض می‌شود که علامتی از افسردگی‌های عمده در شخص وجود نداشته باشد.

۲-۶-۳ -۲ رویکرد سلامتی محور

سلامت به عنوان حالت برخورداری از درجه بالایی از بهزیستی به شمار می‌رود. طبق نظریه سلامتی، فردی سالم فرض می‌شود که درجات عالی شاخص‌های سلامت را دارا باشد. دو الگوی زیست‌شناختی و کلیت برای تعریف سلامت وجود دارد که عبارت‌اند از:

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...