برای توضیح بیشتر می توان گفت، برخی از اطلاعات شخصی هستند که نام آنرا اطلاعات شناسنامه ای می گذاریم. این اطلاعات شامل: نام، نام خانوادگی، نام پدر، نام مادر، تاریخ و محل تولد، شماره شناسنامه و کد ملی، نام همسر و فرزندان و تاریخ و تولد هر یک از آنها است. نسبت های فامیلی نسبی و سببی و اطلاعات شناسنامه ای هر یک از آنها را نیز می توان اطلاعاتی شبیه و ملحق به اطلاعات شناسنامه ای دانست.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نوع دیگری از اطلاعات شخصی، اطلاعاتی هستند که معمولاً در رزومه افراد آورده می شود؛ این اطلاعات شامل شرح حالی از زندگانی و سوابق شغلی، تجربی و تحصیلی افراد است. میزان تحصیلات و محل تحصیل، رتبه های علمی و مقالات نگارشی و کتب انتشار یافته به همراه تجارت شخصی و مهارتهایی که یک فرد دارد. نشانی و شماره تلفن منزل، محل کار و نیز پست الکترونیک فرد، مسافرتهایی که فرد رفته و امثالهم، همه این نوع اطلاعات را می توان مصادیقی از حریم اطلاعات شخصی افراد انگاشت.
علمای این رشته علم حقوق، اصولی را حاکم بر حمایت از داده های شخصی می دانند. طبق این اصول، جمع آوری داده های شخصی، استفاده از آنها، به گردش انداختن آنها، نگهداری و امکان دسترسی به داده های شخصی، خود از جمله نکات مهم در طراحی نظام حمایت از داده ها می باشد.
اصل اول ـ جمع آوری داده های شخصی
به موجب این اصل، باید از جمع آوری گسترده داده های شخصی افرادجلوگیری کرد. زیرا داده های شخصی به قلمرو خصوصی افراد متعلق است و مؤسسات عمومی و خصوصی که خدمات عمومی ارائه می دهند، فقط در صورت ضرورت می توانند این داده ها را جمع آوری نمایند و نمی توانند با این ذهنیت که ممکن است روزی این اطلاعات به کارایند مبادرت به جمع آوری آنها نمایند. جمع آوری اطلاعات می بایست یا از طریق افرادیکه این اطلاعات به آنها مربوط می شود جمع آوری شود یا از منابع مورد وثوق و معتبر.
اصل دوم ـ استفاده از داده ها و اطلاعات شخصی
جمع آوری اطلاعات و داده های شخصی می بایست برای همان مقاصدی که جمع آوری صورت گرفته، مورد استفاده قرار گیرد و باید نسبت به هر گونه سوء اسفتاده از داده های شخصی بعلت حساس بودن، تدابیر خاصی اندیشید.
برای مثال؛ یک شرکت مخابراتی نمی تواند اطلاعات شخصی مشترکین خود را در اختیار یک شرکت تجاری قرار دهد تا برای اهداف تبلیغاتی از آنها استفاده کنند.
اصل سوم ـ به گردش انداختن داده های شخصی
هر نوع عملیات یا مجموعه ای از عملیات که بر روی داده های شخصی صورت گیرد، خواه با بهره گرفتن از وسایل اتوماتیک باشد و خواه بدون استفاده از آنها، نظیر جمع آوری، ثبت، سازماندهی، ذخیره، تطبیق، تغییر، بازیافت، مشاهده، استفاده، افشا از طریق ارسال، اشاعه و ابراز داده ها، بلوکه کردن داده ها و در اختیار قرار دادن آنها به انحای دیگر، تنظیم یا ترکیب داده ها، حذف یا از بین بردن آنها، به گردش انداختن داده های شخصی محسوب می شود. ^[۸۴]
به گردش انداختن داده ها و اطلاعات شخصی افراد باید بطور منصفانه و قانونی و برای مقاصد خاص و مشروع و با رضایت صریح فردی که داده ها به او مربوط می شود و جهت ضرورت و نفع حیاتی او بوده و یا در جهت نفع عمومی باشد. در غیر اینصورت به گردش انداختن آنها نقض حریم خصوصی اطلاعات شخصی محسوب می شود.
اصل چهارم ـ نگهداری داده ها و اطلاعات
مؤسسه ای که داده ها و اطلاعات شخصی افراد را برای مقاصد گفته شده در بالا جمع آوری می نماید، می بایست در حفظ و نگهداری داده ها و اطلاعات کوشا باشد و آنها را در اختیار افراد غیرمسوول قرار ندهد. درست است که مقتضیات آزادی بیان، آزادی اطلاعات، آزادی تجارت و مبادلات، ایجاب می کند که بعضی داده های شخصی، خواسته یا ناخواسته به افراد دیگر و یا فراسوی مرزها جریان یابد، لیکن چون احتمال سوء استفاده از این داده ها برای اشخاص دیگر وجود دارد بنابراین جهت حفظ حقوق حریم خصوصی اطلاعات شخصی افراد، باید تدابیری در این باره اندیشیده شود تا افرادیکه اطلاعات آنها جمع آوری شده اطمینان حاصل کنند که اطلاعات شخصی آنها مورد سوء استفاده قرار نمی گیرد.
اصل پنجم ـ دسترسی به داده ها و اطلاعات شخصی و تصحیح داده های نادرست
چون ممکن است اطلاعات و داده های جمع آوری شده در مورد یک فرد از سوی خود او نباشد و در نتیجه آن داده ها درست نباشد. یا اینکه داده های جمع آوری شده درست بوده و لیکن بعداً توسط خود شخص تغییر کرده باشد. بنابراین باید امکان دسترسی اشخاص به اطلاعات شخصی خودشان فراهم شود، تا اگر اعتراضی نسبت به درستی یا نادرستی آنها دارند اعلام کنند و مانع این شوند که استفاده از داده های غلط یا به گردش افتادن آنها سبب خسارات مادی یا معنوی آنان شود.
مراتب عنوان شده در بالا تماماً در خصوص جمع آوری اطلاعات و داده هایی است که جهت یک خدمت عمومی یا خصوصی گردآوری شده اند، مسأله مهمتر این است که اطلاعاتی که افراد بصورت مخفیانه و یا بدون رضایت صاحبان آن اطلاعات، بدست می آورند و آنها را افشا می کنند، نقض آشکار حریم خصوصی اطلاعات شخصی بوده و آسیبهای جبران ناپذیری را بر پیکره فرد و نزدیکان وی خواهد داشت. البته روحیات افراد در افشا یا اخفای اطلاعاتشان یکسان نیست. برخی به شدت بر حفظ و اخفای آن تحفظ دارند، به حدی که مایل نیستند نام و نسبتشان را کسی بداند. مثلاً بعضی از خانمها در افشای نام کوچکشان یا سن و سالشان به شدّت حساس هستند. اما برخی دیگر نه تنها به اطلاعات شناسنامه ای خویش حساسیتی ندارند، بلکه بخش هایی از آن و حتی گاهی کل زندگی نامه و رزومه خویش را در دسترس همگان قرار می دهند. برای مثال؛ اشخاصی هستند که اگر فیلمهای خانوادگی آنها را دیگران رؤیت کنند، نسبت به آن هیچ حساسیتی ندارند و بعضاً از این موضوع خوشحال می شوند. با این تفاسیر این سلیقه های مختلف موجب نمی شود که این موارد داخل یا خارج از حریم خصوصی افراد تعریف شوند، و دیگران با توسل به اینگونه بهانه ها، اطلاعات شخصی و خانوادگی افراد را فاش یا تکثیر و در معرض دید همگان قرار دهند.
۱ـ موارد نقض حریم خصوصی پیرامون تکثیر و توزیع عکسها و فیملهای خصوصی و خانوادگی
توزیع فیلم های خانوادگی و مجالس خصوصی در کشور ما یکی از معضلاتی است که سلامت روانی خانواده ها و امنیت عمومی جامعه را بر هم زده است. چنان که در سال ۱۳۸۲ نیروی انتظامی ۸ باند عمده که به چنین اعمالی اقدام می کردند را دستگیر کرد. تکثیر فیلمهای خانوادگی و یا فیلمبرداری از بعضی اماکن عمومی خاص بانوان، احساس ناامنی را در جامعه گسترش می دهد. احساس ترس از یک پدیده، مخرب تر از خود آن پدیده است و باعث جو بدبینی، اختلال در روابط خانوادگی و کاهش روابط اجتماعی در جامعه می شود.
هدف تکثیر کنندگان از عکسها و تصاویر، انگیزه های مختلفی است و بخشی از آن به سوء استفاده های مالی بر می گردد. برای مثال؛ دزدی شبانگاه به منزل زوج جوانی که تازه زندگی زناشویی را شروع کرده اند وارد می شود و از آنجا که این زوج، شیء قیمتی در منزل نداشتند، سارق مبادرت به سرقت فیلمهای عروسی و خصوصی آنها می نماید. چند روز بعد، تلفن منزل زوج جوان به صدا در می آید و از آن سوی خط، صدایی می گوید تا فردا فرصت دارید، ۲۰ میلیون تومان نقد فراهم کنید تا فیلمهایتان به شما برگردد. این آخرین فرصته، مرد جوان که در اول زندگی مشترک بوده و با هزار زحمت و مرارت مخارج عروسی را فراهم کرده است می گوید، ۲۰ میلیون تومان خیلی زیاد است ما هنوز دو ماهه که ازدواج کرده ایم. از آنسوی خط گفته می شود، پس فیلمهایتان هم هیچ …
برخی از روی انتقام جویی مبادرت به تکثیر عکس و تصاویر دیگران می نمایند. برای مثال؛ پسری که دچار یک شکست عشقی با نامزد قبلی خود شده، برای انتقام گیری از نامزد اسبق خود، عکسهای دوران نامزدیشان را تکثیر و در اختیار خانواده شوهر فعلی وی قرار می دهد.
دسته ای دیگر به عنوان «عامل»، این اعمال را انجام می دهند؛ یعنی از طریق دیگران اجیر می شوند تا به خاطر ریشه های حسادت و یا کینه توزی باعث آزار و آبروریزی دیگران شوند و از این راه خود را ارضاء می کنند.^[۸۵]
بعضی دیگر بعلت وجود ناهنجاریهای روانی یا رفتارهای ضد اجتماعی به این اعمال دست می زنند. این افراد دوست دارند با هر شیوه ای عامل آزار و اذیت دیگران شوند و از اینکار لذت می برند.
تکثیر و توزیع عکسها و فیلمهای خصوصی و خانوادگی به هر علت و با هر انگیزه ای که باشد امری مذموم و نکوهیده و نقض حریم خصوصی افراد است. در پی انتشار و افشاء و سوء استفاده افراد از این آثار، قانونگذار مجبور شد تا در سال ۱۳۸۶ «قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیتهای غیرمجاز می نمایند» را تصویب کند. مواد ۴ و ۵ و ۱۰ قانون مذکور مجازاتهای سنگینی برای مرتکبین در نظر گرفته است.
قانونگذار با این اقدام به موقع، باعث افزایش امنیت حریم اطلاعات شخصی افراد گردید و در واقع، حریم خصوصی اشخاص را در این موارد به رسمیت شناخت.
۲ـ موارد نقض حریم خصوصی پیرامون اطلاعات پزشکی
یکی از ارزش های والای انسانی راز داری و پاسداری از حیثیت، آبرو و اعتبار فرد است.در هیچ جامعه ای قابل قبول نیست که کسی، آبرو، وجاهت اجتماعی و شرافت خانوادگی دیگری را لکه دار کند و کار را به رسوایی بکشاند. فاش کردن اسرار و عیوب پنهان کسی، ورود به حریم خصوصی آن شخص است. زیرا این عمل باعث ایراد صدمات طاقت فرسا و رنج های روحی برای شخص می شود. قوانین کشورهای مختلف، برای افشای سرّ توسط پزشکان، مجازاتهایی از قبیل حبس و جریمه نقدی را مقرر کرده اند و اگر افشای راز بیمار توام با خسارت مادی و معنوی باشد، مسئولیت مدنی بدنبال خواهد داشت.
افشای سر بیمار، به لحاظ امین بودن پزشک، و برای رعایت مصالح بیمار و سایر افراد جامعه، جایز نبوده و جرم تلقی می شود^[۸۶] با وجود این، اگر افشای سرّ متضمن مصلحتی مهم تر از مصلحت حفظ اسرار بیمار باشد، پزشک مجاز به افشای سرّ بیمار خواهد بود. مثل لزوم رعایت مصلحت شخص بیمار، از جمله اقدام به درمان اساسی و آمادگی برای پذیرش آلام جسمی و روحی آن، یا لزوم رعایت مصالح اشخاص دیگر مثل زوجه بیمار، برای عدم ابتلاء به بیماری زوج. راز داری پزشک در حفظ اسرار بیمار خود، بقدری اهمیت دارد که در بعضی از کشورها، حتی دادگاهها بخود اجازه نمی دهند تا در خصوص اسرار بیمار از بیمارستان و یا پزشک سؤال نمایند. برای مثال؛ در رویه قضائی کشور فرانسه دعوایی از سوی مستخدم نیروی دریای این کشور علیه همسرش مبنی بر طلاق مطرح شده بود و به موجب دعوای مطروحه، خواهان مدعی بود با وجود اینکه فاقد نطفه است، همسرش حامله می باشد و برای اثبات مدعای خود از دادگاه درخواست نمود تا مدیر بیمارستانی که وی درآن تحت معالجه است، برای ادای گواهی احضار گردد. دادگاه درخواست وی را به دلیل اینکه اجابت این درخواست متضمن افشای سر بیمار می باشد و بیمارستان متعهد به حفظ اسرار بیماران است، رد کرد.
همچنین در فرانسه، افشای اسرار بیماران پس از مرگ آنها نیز مجاز نخواهد بود. در اینجا به پرونده ای جالب اشاره می نمایئم. در کشور فرانسه، چندین سال پیش دو پزشک معالج فرانسوامیتران رئیس جمهور اسبق و فقید فرانسه، پس از مرگ وی کتابی چاپ کردند و اطلاعات خود راجع به بیماری میتران و انواع معالجات و تاریخ ابتلا میتران به سرطان را که تا چند سال از مردم پنهان داشته بود را فاش کردند. این دو پزشک که از متخصصین بنام فرانسه بودند در ۱۹ آوریل سال ۱۹۹۶ توسط دادگاه کیفری پاریس محاکمه و در ۵ ژوئیه ۱۹۹۶ به زندان با آزادی مشروط و پرداخت غرامت محکومت شدند. دادگاه همچنین رأی به ممنوعیت توزیع کتاب و جمع آوری آن از بازار داد. پزشکان مزبور به دلیل عدم احترام به اسرار شغلی با رأی کانون پزشکان شهر پاریس در ۶ آوریل ۱۹۹۷ از کار پزشکی برکنار گردیدند. ^[۸۷]
در کشور ما هم قانونگذار، فاش نمودن اسرار پزشکی بیماران توسط پزشکان را جرم تلقی کرده است.
ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ در این باره چنین می گوید:
«اطبا و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می شوند، هرگاه در غیر موارد قانونی، اسرار مردم را افشاء نمایند به سه ماه و یک روز جبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار ریال تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شوند». قانونگذار، اسرار بیمار را حریم خصوصی وی فرض کرده و پزشک و جراح و ماماها که بطریقی دستی بر اسرار پزشکی و بیماری افراد دارند را بعنوان امین اسرار،ممنوع از افشاء اسرار کرده، و این افشاء اسرار را نقض حریم خصوصی اطلاعات دانسته است و برای آن، مجازات در نظر گرفته است. اعمال این مجازاتها هر چند جنبه جبرانی دارد ولی منافاتی ندارد که علاوه بر آن خسارت مالی یا معنوی بر طبق اصول کلی مسئولیت، مطالبه شود.
۳ـ موارد نقض حریم خصوصی پیرامون اسرار و اطلاعات وکالتی
وکالت از نظر لغوی به معنی واگذاشتن و سپردن کار به دیگری از قِبَل خود است. معنی اصطلاحی آن، قائم مقام ساختن و مأذون نمودن غیر و کفایت و اعتماد کردن به او است. ^[۸۸] وکالت عقدی است که به موجب آن شخص به دیگری اختیار انجام عملی را به نام و نفع خود می دهد. مطابق ماده ۶۵۶ قانون مدنی: «وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین طرف دیگر را برای انجام امری نائب خود می نماید».
لفظ وکیل در قرآن مجید چندین بار آورده شده است و خداوند در موارد عدیده ای خود را وکیل نامیده است.
سوره مبارکه انعام آیه ۶۶ «… قل لست علیکم بوکیل».
در همان سوره مبارکه آیه ۱۰۲ می فرمایند: «… و هو علی کل شیء وکیل».
و در آیه ۱۰۷ سوره مبارکه مذکور می فرمایند: «… و ما جعلناک علیهم حفیظ و ما انت علیهم بوکیل».
و در سوره مبارکه یونس آیه ۱۰۸ می فرمایند: «… و ما انا علیکم بوکیل».
و در سوره مبارکه شوری آیه ۶ می فرماید: «… و ما انت علیهم بوکیل».
با تعاریف بعمل آمده از وکیل و عقد وکالت، حال باید گفت منظور ما از «اسرار و اطلاعات وکالتی» اطلاعاتی است که موکل و وکیل در یک عقد وکالت مدنی در اختیار هم قرار می دهند؟ یا اینکه موضوع چیزی دیگری است. باید گفت، منظور از اسرار و اطلاعات وکالتی، مسائل مربوط به عقد وکالت در امور مدنی نیست، بلکه هدف، اسرار و اطلاعاتی است که موکل در اختیار وکیل دادگستری قرار می دهد تا وی از حقوق قانونی موکلش در مراجع قضایی یا شبه قضایی دفاع نماید.
وکیل دادگستری کسی است که از یکی از کانونهای وکلای دادگستری پروانه وکالت اخذ کرده باشد و بعنوان وکیل در محاکم پذیرفته شود. این شخص با توجه به سوگندی که یاد می کند ملتزم می شود تا قوانین و نظامات را محترم شمرده و جز عدالت و احقاق حق منظوری نداشته و برخلاف شرافت قضاوت و وکالت اقدام و اظهاری ننموده و در کارهائی که از طرف اشخاص انجام می دهد راستی و درستی را رویه خود قرار دهد. افشای اسرار موکل بر خلاف راستی و درستی می باشد که وکیل دادگستری در قسم نامه به آن متعهد گردیده و همچنین بر خلاف صفت «امانت» می باشد. اگر وصف «امانت» از وکیل گرفته شود، دیگر هیچ چیز برای او باقی نمی ماند زیرا اوصافی چون شرافت و امانت است که به وکیل دادگستری ارزش و اعبتار می دهد.
وکیلی که اسرار موکلین خود را فاش نماید، در واقع از حریم خصوصی آنها پرده برداشته، و این پرده دری تعرض به حق حریم خصوصی است. راز داری و حفظ اسرار موکل یکی از وظایف قانونی وکیل دادگستری است و این وظیفه حرفه ای حتی پس از پایان یا قطع رابطه وکالتی با موکل نیز استمرار دارد. از آنجا که حفظ اسرار موکلین، موضوعی پر اهمیت به شمار می رود و این قضیه از قواعد نظم عمومی محسوب می شود بر این اساس هیچکس نمی تواند وکیل دادگستری را از چنین تعهدی معاف سازد.
اسرار حرفه ای شامل همه موارد زیر اعم از قلمرو مشاوره یا دفاع می باشد.
ـ نظرات مشورتی که به موکل داده می شود.
ـ مکاتبات بین موکل و وکیل یا بین وکیل و همکاران وی.
ـ یادداشتها و بطور کلی اوراق پرونده.^[۸۹]
ـ همۀ اطلاعات و مطالب محرمانه ای که در اجرای حرفه وکالت، وکیل از آنها مطلع می شود.
در بررسی تطبیقی «حفظ اسرار موکل» مشاهده می شود که بیشتر کشورهای جهان به این مهم توجه ویژه ای مبذول نموده اند. در آئین نامه وظایف صنفی وکلای دادگستری جامعه اروپا مصوب اکتبر ۱۹۹۸، حفظ اسرار به عنوان یکی از اصول کلی آورده شده است و مطابق ماده ۲۳۱ آئین نامه فوق «راز شغلی به عنوان حق و تکلیف اساسی و اولیه وکیل شناخته شده است». در ماده ۲۳۳ آن، برنامه محدود بودن این وظیفه در زمان معینی، چه در حین جریان پرونده و چه بعد از خاتمه موضوع و بسته شدن پرونده تأکید می نماید. در انگلستان، مراجعه به وکیل، این معنی را دارد که وظیفه یک معتمد به عهده اوست، وکیل موظف است در اسرار و اطلاعات و معلوماتی را که بعلت داشتن مقام وکیل به او سپرده شده در صندوق سینه حفظ و حراست کند و حق ندارد آنها را افشا نماید یا در اختیار شخص ثالث قرار دهد. این وظیفه درتصمیمات و رویه های قضایی ذکر شده و بعنوان اصل و قاعده حرفه وکالت تثبیت گردیده است. دادگاه ها بطور قاطع موظفند طوری رفتار نمایند که بر اصل حفظ اسرار موکل از طرف وکیل کوچک ترین خدشه ای وارد نیاید.^[۹۰]
در فرانسه، افشاء اسرار دیگران توسط وکیلی که به مقتضای شغلی اعم از وکالت یا مشاوره ای به آن دسترسی یافته باشد، مشمول مجازات جزایی و حسب مورد مسئولیت مدنی می گردد. اهمیت حفظ اسرار وکالتی در فرانسه به حدی است که مقامات قضایی نیز حق ضبط این مکاتبات را ندارند. حتی وکیل نمی تواند بدون رضایت موکل مکاتبات خصوصی او را با خودش، به دادگاه تسلیم نماید. ^[۹۱]
در سیستم قضایی آمریکا نیز حساسیت زیادی نسبت به حفظ اسرار، ما بین وکیل و موکل وجود دارد، حکم کلی این است که ارتباطات وکیل و موکل دارای مصونیت و یا محرمانه است. و کلا نمی توانند اظهارات نوشته شده یا شفاهی موکل را برای هر کس فاش کنند. اگر این اعتماد مقدس محرمیّت، محترم شمرده نشود، یک موکل احساس آزادی نخواهد کرد که همه چیز را نزد وکیلش فاش کند. در حالیکه وکیلش بخاطر نمایندگی داشتن از طرف و حفظ منافع موکل خود باید از همه چیز مطلع باشد. گاهی اوقات موکلین رازهایی را به وکیل خود می گویند که حتی خانواده ودوستان نزدیک آنها هم از این موارد آگاه نیستند. در ماده ۴ مقررات مربوط به رفتار حرفه ای وکلای دادگستری در کانادا نیز مقرر شده است که: «وکیل موظف است کلیه اطلاعات راجع به کار وامور موکل را که در جریان رابطه حرفه ای کسب کرده کاملاً محرمانه نگاه دارد و نباید چنین اطلاعاتی را فاش کند، مگر اینکه موکل آنرا بطور صریح یا ضمنی اجازه داده باشد. یا این که قانون چنین کاری را مقرر کند».