۱-فروش اقساطی: در این روش بانک به درخواست کتبی متقاضی ، اموال مورد نیاز افراد و مؤسسات اقتصادی را خریده و بعد از احتساب سود بانک (متناسب با قیمت تمام شده و مدت بازپرداخت) به صورت نسیه اقساطی به آنان می فروشد.

۲-اجاره به شرط تملیک: در این روش بانک ها به در خواست متقاضی ، اموال منقول و غیر منقول مورد نیاز را خریداری یا احداث نموده ، با عقد اجاره به شرط تملیک در اختیار متقاضی قرار می‌دهد. مطابق این عقد ، مستاجر در پایان مدت اجاره در صورت عمل به شرایط اجاره عین مستاجره را مالک می شود. میزان مال الاجاره ‌در مورد اموال خریداری شده و یا واحدهای مسکونی احداث شده ، با نظر گرفتن قیمت تمام شده ، مدت اجاره و سود مناسب برای بانک تعیین می‌گردد.


۳-خرید دین : در این روش بانک ها اسناد و اوراق تجاری مشتریان (مانند سفته و برات که حاکی از طلب مدت دار است)را با کسر مقداری از منبع آن تنزیل می‌کنند ؛ مقدار کسر شده متناسب با مبلغ و سررسید اوراق تجاری است و سود بانک را تشکیل می‌دهد.

پ) عقود با بازدهی متغیر: در این عقود نیز ، بانک بخشی از سرمایه مورد نیاز یک فعالیت اقتصادی یا پول مورد نیاز یک خانوار را تامین می‌کند . به مقتضای ماهیت این عقود سود بانک متغیر بوده و بستگی به تحولات اقتصادی و قیمت های نسبی در بازار حقیقی دارد ، به طوری که حتی احتمال آن می رود که سودی برای بانک رخ نداده ، بلکه متحمل ضرر شود. این عقود عبارتند از:

۱-معاملات سلف: در این روش بانک ها جهت تامین سرمایه در گردش و نیاز های مالی محدود و مقطعی مؤسسات اقتصادی اقدام به پیش خرید محصول آن مؤسسات می‌کنند. در این عقد بانک با پرداخت قیمت کالا ، مقدار معینی از کالای معلوم را ذمه فروشنده مالک می شود و فروشنده متعهد می‌گردد در موعد مقرر کالای مورد نظر را تحویل دهد. هنگام معامله قیمت انتظاری زمان تحویل کالا در نظر گرفته شده ، قیمت محصول چنان تعیین می شود که بانک از قبال آن سود مورد نظر خود را به دست آورد ، اما سود قطعی بانک زمان تحویل کالا و ‌بر اساس قیمت بازاری کالا شکل می‌گیرد.

۲-جعاله: از روش های اعطای تسهیلات بانکی برای گسترش امور تولیدی ، بازرگانی و خدمات و برای کارگشایی خانوارها عقد جعاله است. در این عقد بانک ها ، به عنوان عامل ، انجام عملی (چون ساخت یا تعمیر مسکن ، پل ، ساختمان ، تأسیسات و…) را در مقابل اجرت معینی به عهده می گیرند و بعد از انجام عمل اجرت را به صورت نقد یا طی اقساطی از صاحب کار اقتصادی دریافت می‌کنند. اجرت مورد نظر با توجه به هزینه های کار چنان تنظیم می شود که بانک سود مشخصی به دست آورد ، لکن در این عقد نیز سود قطعی بعد از صرف هزینه ها و انجام عمل مشخص می شود ؛ بانک ها معمولا انجام عمل را در عقد جعاله دیگری به پیمانکار و متخصص واگذار می‌کنند ، در نتیجه سود بانک اختلاف اجرت دو جعاله خواهد بود.

چنانچه بیان گردید سود بانک در عقود با بازدهی متغیر (سلف و جعاله) حین معامله سود انتظاری است و سود قطعی تابع تحولات آتی بخش حقیقی اقتصاد است. اما آئین نامه های اجرایی و عملکرد خیلی از شعب بانک ها به گونه ای است که ، ماهیت آن عقود را تبدیل به عقود با بازدهی ثابت می‌کند. به عبارت دیگر امروز عقود با بازدهی ثابت و متغیر تحت عنوان عقود مبادله ای که نرخ سود آن ها در هنگام ا نعقاد قرارداد مشخص است ، طبقه بندی می‌شوند.(حسینی آذرنوشان، ۱۳۸۹)

ت) قراردادهای مشارکتی :در این نوع عقود، بانک، کل یا بخشی از سرمایه مورد نیاز یک فعالیت اقتصادی (تولیدی، تجاری یا خدماتی) را تأمین می‌کند و در نهایت، در انتهای فعالیت، مطابق قرارداد فی مابین با صاحبکار اقتصادی، سود حاصل از این فعالیت را تقسیم می کند. در ادامه به بررسی عملکرد انواع عقود مشارکتی از جمله مضاربه، مشارکت مدنی، مشارکت حقوقی، سرمایه گذاری مستقیم و سلف می پردازیم.

مضاربه : مضاربه عقدی است که به موجب آن، بر اساس یک قرارداد بین بانک و شخص (حقیقی و حقوقی) سرمایه و کار لازم برای اقدام به یک امر تجاری (خرید و فروش کالا)فراهم می شود. در این قرارداد، بانک (مضارب) تأمین کننده وجه مورد لزوم (سرمایه مضاربه) و طرف دیگر قرارداد (عامل) عهده دار انجام کلیه امور مربوط به موضوع قرارداد مضاربه است. سود حاصل از انجام معامله مورد نظر، در پایان کار بین بانک و عامل تقسیم خواهد شد. نسبت این تقسیم بر اساس توافق اولیه خواهد بود.

مشارکت مدنی : از جمله روش هایی که بر اساس موازین شرع ، بانک می‌تواند با اشخاص (حقیقی و حقوقی) وارد معامله شود و نیاز های مالی این گونه اشخاص را برطرف کند،
مشارکت حقوقی عبارت است از تأمین قسمتی از سرمایه شرکت های سهامی جدید و یا خرید قسمتی از سهام شرکت های سهامی موجود. طبق تعریف، مشارکت بانک ها در سرمایه شرکت‌های سهامی تولیدی (صنعتی، معدنی، کشاورزی و ساختمانی)و نیز شرکت‌های سهامی بازرگانی و خدماتی به منظور تأمین کمبود منابع مالی مورد نیاز این گونه شرکت ها، تحت عنوان مشارکت حقوقی صورت می‌گیرد. ‌به این ترتیب امکان تأمین قسمتی از منابع مالی بلند مدت که برای اجرای طرح مورد نظر شرکت‌های سهامی ضروری است، از محل منابع سیستم بانکی به وجود می‌آید.

سرمایه گذاری مستقیم :سرمایه گذاری مستقیم بانک ها برای کمک به توسعه بخش های مختلف اقتصادی از طریق تأمین سرمایه لازم برای اجرای طرح های تولیدی، بازرگانی و خدماتی در قالب تأسیس
شرکت‌های سهامی صورت می‌گیرد.

۳-خدمات بانکی

سومین فعالیت مهم بانک ها در نظام بانکی ایران ، ارائه خدمات بانکی است. مقصود از خدمات بانکی انجام عملیاتی است که بانک ها به در خواست مشتریان در قبال کارمزد و با معافیت از دریافت ان در جهت اهداف تشویقی انجام می‌دهد. مهمترین این خدمات، شامل : دریافت و پرداخت قبوض ، حوالجات بانکی و نقل و انتقال وجوه بین بانک ها ، فعالیت های زیر خط ترازنامه (از جمله ضمانت نامه های بانکی ، گشایش اعتبارات اسنادی ، وصول اسناد و برات ها) ، صندوق امانات و وکالت و وصایت می‌باشد.

مدیریت اقلام داخل و خارج از (زیر خط) ترازنامه در شرایط متغیر های اقتصادی کنونی یک عنصر کلیدی برای موفقیت بانک ها و دیگر مؤسسات مالی محسوب می شود. نوآوری در محصولات و بازارهای مالی ، به مدیریت بانک ها امکان انتخاب ها و ابزارهای بیشتری را می‌دهد تا ضمن کنترل وضعیت های درمعرض ریسک ، سود بانک را افزایش دهند.امروزه نرخ سود بانکی جاری و محیط مقرراتی ، سرشار از نا اطمینانی و چالش است. متعاقب یک دوره کاهش نرخ سود بانکی ، تلاطم بازار اعتبارات و تقاضای وام ها برای بخش های مختلف اقتصادی ، بانک ها با ریسک نرخ های سود مواجه هستند.(رحمانی ، ۱۳۸۹)

۲-۱-۲- ریسک