۴-۶-۱-مقایسه و تطبیق

در یک نگاه کلی به ویژگی های نهفته در فرد معتاد وفرد مجنون (ادواری) می توان تمام ویژگی های آن ها را به راحتی دید و ما اکنون به آن ها می پردازیم.

ما گفتیم که فرد معتاد سه ویژگی قطعی در او دیده می شود :

فردی عاقل است؛

فردی است که تصرف در اموالش عقلایی نیست؛

فردی است که مستمراٌ اموال خود را تضییع می‌کند.

پس با نگاهی به افراد مجنون ادواری چنین ویژگی دارند:

فردی است که گاه عاقل وگاه مجنون؛

در حالت جنون تصرف در اموالش عقلایی نیست؛

و فردی است که در حالت جنون مستمراٌ اموال خود را تضییع می‌کند.

البته یک تفاوت مهم در شخص معتاد با شخص مجنون ادواری نهفته است و آن هم اینکه در خصوص شخص معتاد اصل بر سلامت است مگر آنکه حالت خروج از سلامت جسمانی او اثبات شود(مثلا نظریه پزشکی قانونی) اما در شخص مجنون ادواری اصل بر جنون وی است مگر اینکه افاقه او مسلم باشد.

۴-۶-۲-نمودارتطبیق فرد معتاد با مجنون

بهتر است مانند فصل گذشته از طریق نمودار این ویژگی ها را به نمایش گذاشته تا در ذهن خواننده بهتر جا بگیرد.

۱٫ فردی عاقل می‌باشد؛

*ویژگی های فرد معتاد: ۲٫ فردی است که تصرف در اموالش عقلایی نیست؛

۳٫ فردی است که مستمراٌ اموال خود را تضییع می‌کند.

۱٫ فردی است عاقل وبعضاٌ مجنون می‌باشد؛

*ویژگی های فردمجنون: ۲٫ فردی است که تصرف در اموالش عقلایی نیست؛

۳٫ فردی است که در حالت جنون، مستمراٌ اموال خود را تضییع می‌کند.

۴-۶-۳- انتصاب جنون ادواری به افراد معتاد

ما درفصل وبخش قبلی اشاره ای کردیم که فرد معتاد در حالت های گوناگون به علت مصرف بعضی از این مواد مخدر(هروئین،کراک،شیشه و … ) به درجه جنون می‌رسد واین حالت در بعضی موارد به صورت مقطعی می‌باشد و در بعضی موارد به صورت دایم می‌باشد.

در بعضی از افراد این پدیده بعداز یک سال مصرف مواد رخ می‌دهد که دیگر هیچ راه درمانی نداشته و به صورت مادام العمر وی مختل المشاعر می‌گردد. با نگاهی به تیمارستانها وبیمارستانهای روانی در سطح کشور این موضوع به روشنی دیده می شود.

حرف نویسنده در این گفتار این است که : یک سری از این مواد مخدر در جسم شخص مصرف کننده چنان تاثیری داشته که او را در کمتر از یک دوره کوتاه(بستگی به نوع فرد ومقدار مصرف ونوع استعمال) به حالت جنون در خواهد آورد واو را از انسان‌های رشید به گروه محجورین وارد می‌کند.

البته ‌ذکر این نکته لازم است که برخی از معتادان به مواد مخدر (مانند مصرف کنندگان هروئین، شیشه و… ) دائم در حال خمار هستند و تحت تأثیر این مواد تقریباّ می توان گفت رابطه ای با دنیای خارج ندارد و فقط و فقط ‌به این می اندیشند که مصرف مواد خود را بالا ببرند تا به حالت نئشگی برسند این گونه افراد قطعاً از حالت طبیعی خارج شده وبنظر می‌رسد مجنون هستند و نمی توان حتی گفت که آن ها سفیه می‌باشند ؛ چون یکی از ارکان تعریف سفیه عاقل بودن فرد است و فرد معتاد به هروئین یا شیشه وکراک رابطه اش با دنیای خارج یک رابطه ی عادی و عقلایی نیست. این اشخاص به تنها چیزی که در دنیای خود می اندیشند این است که مصرف مواد خود را چگونه بالا برده و از چه طریقی آن مواد را تهیه کرده ونهایتاٌ یا در حالت نشئگی کامل می‌باشند ویا در حالت خماری شدید ‌به این نوع مواد بسر می‌برند، پس چگونه می توان چنین شخص بیماری را رشید دانست و اجازه داد تا هر گونه که خواست اموال ودارایی های خود وحقوق خانواده خود را تضییع کرد^[۸۰].

مگر نه اینکه حقوق وظیفه دارد تا در سطح جامعه، عدالت قضایی را برقرار ومردم جامعه ما در سایه این عدالت به حق وحقوق خود دست یابند. البته باید جانب احتیاط را داشت و استحکام معملات را در بازار تحلیل های فنی و حقوقی به حراج نگذاشت، ولیکن آن چه تحلیل اراده بر ما تحمیل می‌کند لزوم وجود قصد ورضا وسلامت کامل رضای معامله ای است ‌و خدشه بر این عوامل به هر شکل باید مارا از لاک احتیاط بیرون آورد.

به نظر می‌رسد برای حفظ حقوق افراد ضعیف و قابل حمایت مانند همین افراد معتاد ، قانون‌گذار نباید منتظر تثبیت نظریه عیوب اراده بماند وبا ید با تصویب لوایح قانونی مربوط مبنی بر عدم اهلیت معتادان وافراد مشابه و یا به طور کلی وضعیت خاص معاملات این دسته از افراد جامعه ،در توسعه عدالت قضایی وپاس داشت از حقوق ضعیفان بکوشد.^[۸۱]

فصل پنجم :

معاملات افراد معتاد و تاثیر اعتیاد برنقض حقوق افراد معتاد به مواد مخدر و روانگردان

در فصل گذشته ما در دو مبحث جداگانه، ویژگی‌های افراد سفیه و مجنون را بیان کردیم سپس در ادامه به ویژگی های افراد معتاد پرداخته که در نهایت هر سه را با هم مقایسه و در نتیجه مشخص گردید که اکثر افراد معتاد درحکم افراد سفیه می‌باشند وبعضی از افراد معتاد در حکم افراد مجنون ادواری قرار می گیرند واین موضوع را از طریق علمی به اثبات رساندیم .

اکنون در این فصل با کمک از مطالب فصل قبلی می‌خواهیم معاملات افراد سفیه ‌و مجنون را دریک قسمت و معاملات افراد معتاد را در یک قسمت دیگر با هم مقایسه کرد در ادامه تاثیر اعتیاد بر نقض حقوق معتادین را شرح داده سپس در مبحث پایانی طریقه‌ی صدور حکم حجر افراد معتاد را بیان خواهیم کرد.

۵-۱-معامله افرد سفیه ‌و مجنون

در این فصل طی دو مبحث ، به بررسی و تبیین مفهوم معامله و شروط اساسی صحت معاملات افراد سفیه ‌و مجنون در حقوق مدنی ایران می پردازیم. و آنچه از مفهوم معامله و صحت آن در این پژوهش مورد نظر داریم ، تبیین می نماییم.

۵-۱-۱-معاملات افراد سفیه

معامله از باب مفاعله و از ریشه ی مجرد عمل به معنی عمل کردن متقابل است . و در اصطلاح حقوقی به معنی عمل حقوقی شخص در برابر دیگری است.

واژه ی معامله و قرارداد مترادفند و در حقوق مدنی اغلب به جای عقد نیز به کار می‌روند و در اصطلاح حقوقی با عقد فرقی ندارند.

معاملات جمع معامله است و به دوگروه مالی و غیرمالی تقسیم می شود.امروزه به عقود مالی معامله گفته می شود و به عقود غیرمالی قرارداد یا عقد می‌گویند.

ماده ۱۸۴ ق.م. بیان می‌دارد:« عقود و معاملات به اقسام ذیل منقسم می‌شوند:

لازم ، جائز ، خیاری ، منجز ، معلق.»

۱ – عقد لازم:

ماده ۱۸۵ ق.م. بیان می‌دارد: « عقد لازم آن است که هیچیک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشند ، مگر در موارد معینه.» عقد لازم مانند : بیع ، اجاره ، مزراعه و مساقات و امثال آن می‌باشد.

۲ – عقدجائز:

ماده ۱۸۶ ق.م. بیان می‌دارد: « عقد جائز آن است که هریک از طرفین بتواند هر وقتی بخواهد فسخ کند .» طبق ماده ۹۵۴ ق.م« کلیه ی عقود جائزه به موت و جنون احد طرفین منفسخ می شود و همچنین به سفه در مواردی که رشد معتبر است. » عقود جائزه مانند : وکالت ، ودیعه و عاریه می‌باشند.

۳- عقد خیاری:

ماده ۱۸۸ ق.م. بیان می‌دارد: « عقد خیاری آن است که برای طرفین یا یکی از آن ها یا برای ثالثی اختیار فسخ باشد.» مانند: عقد بیع یا اجاره که در آن شرط فسخ در سر شش ماه برای یک طرف یا طرفین قید نمایند.^۳

۴- عقد منجز:

ماده ۱۸۹ ق . م. بیان می‌دارد: « عقد منجز آن است که تأثیر آن برحسب انشاء موقوف به امر دیگری نباشد و الا معلق خواهد بود.»

۵ – عقد معلق:

دانش آموزان : فراگیرانی که در پایهً پنجم ابتدایی آموزش و پرورش منطقه دشمن زیاری ‌در سال‌ تحصیلی ۸۸-۸۷ مشغول به تحصیل می‌باشند .

فصل دوم

پیشینه تحقیق

َ

۲ – ۱ مقدمه

تکلیف شب به عنوان یک موضوع تربیتی در سال ۱۸۴۲مورد مباحثه متخصصین علوم تربیتی در انگلستان قرار گرفت .پژوهش هایی در این زمینه در سال ۱۹۱۳ میلادی صورت گرفت که در این پژوهش ها با مدیران اداری ،پزشکان و والدین درخصوص اثرات تکلیف شب مصاحبه و نظر خواهی شد . نتایج این تحقیق مبدأ و مدخل مباحثات در خصوص کاهش یا افزایش تکلیف شب در قلمرو و فرایند تعلیم و تربیت تلقی گردید،وزمینه را برای بسیاری از پژوهش ها فراهم کرد(نجاریان ، ۱۳۷۰).

در این فصل ابتدا تاریخچه ای از تکلیف شب بیان شده است . پس از آن به مفاهیم نظری و ادبیات تحقیق پرداخته شده و به بررسی تأثیر ارائه تکلیف به روش حل تمرین بر عملکرد تحصیلی اشاره می شود و در نهایت پیشینه های عملی تحقیق معرفی شده اند .

۲-۲ مبانی نظری

منظورازتکلیف شب عبارت است ازانجام مطالب نوشتنی ،حل کردنی و حفظ مطالبی که به صورت تمرین در کتاب‌های درسی مشخص شده است و معلمان روزانه برای دانش‌آموزان مشخــص می ‌کنند تادر خانه آن‌ ها را انجام دهند (رنجه بازو،۱۳۷۷).

درباره تکلیف شب،نظرات گوناگونی ارائه شده است. برخی آن را عامل فعالیت،تمرین،تثبیت و خلاقیت آموزشی تلقی نموده،بعضی آن را یک مصیبت می ‌خوانند و گروهی ‌دیگران را عامل تزلزل خانواده و تضاد و الدین می ‌دانند،افراطیون از آن به عنوان یک هیولای تربیتی که عامل ضایع‌کننده تمایلات، رغبت‌ها و استعدادها در عصر موج سوم (عصر کامپیوتر و الکترونیک) است، ذکر کرده، آن را عامل اساسی شکنجه روانی محصلان می دانند(رنجه بازو،۱۳۷۷).

تکلیف در فرهنگ فارسی دکتر معین چنین معنا شده است

۱- به رنج افکند ن .

۲- به گردن گذاشتن،کار های سخت وشاق را به عهده کسی گذاشتن .

۳- رسیدن به سن بلوغ و رشد .

۴- وظیفه ای که بایدانجام شود(مانند مشق خطومسائل).

۵- از نظرآموزش و پرورش،تکلیف شب به معنای مجموعه فعالیت هایی است که به منظور تعمیق یادگیری دانش آموزان، درساعتی که در آموزشگاه حضور ندارد صورت می‌گیرد(شایان،۱۳۷۷).

وقتی معلم به دانش آموزبه جای تکلیف شب چند صفحه رونویسی می‌دهد یا از او می‌خواهد با کمک والدین تکالیفش را انجام بدهد،چگونه می توان انتظار داشت که این دانش آموز خلاقانه عمل کند؟تکلیف شب به مثابهً یک رخداد آموزشی،جزءپایداری از اجزای آموزشی است .

بدون شک تکلیف شب فرصتی برای تمرین وایجاد یادگیری است . تکلیف شب به منزله پنجره ای است که از طریق آن والدین زندگی روزمرهً تحصیلی و علمی فرزندانشان را در مدارس تماشامی کنند . تکلیف شب به عنوان پشتوانه رسمی مدارس درمنزل تلقی می شود واز آن به عنوان پل انسانی ما بین مدرسه و خانه یاد می‌کنند(گروه آموزشی مدیران، ۱۳۸۶).

۲-۲-۱ تاریخچه تکلیف شب

تکلیف شب به عنوان یک موضوع تربیتی ‌در سال‌ ۱۸۴۲مورد مباحثه متخصصین علوم تربیتی درانگلستان قرارگرفت ودرسال۱۹۸۲درنخستین شماره های دائره المعارف تعلیم وتربیت آمده است که بچه های کمتر از۹سال آماده نیستند که تکالیف جدیدی در خانه انجام دهند.

سیمای تکالیف در اوایل قرن بیستم جهت خاصی پیدا کرد و آن بدان جهت بود که ذهن انسان را به مثابه عضله ای فرض می‌کردند که می‌تواند به وسیله تمرین ذهنی یا حفظ کردن تقویت شودو از آنجا که حفظ کردن می‌توانست در منزل صورت می‌گیرد ،‌بنابرین‏ به عنوان موضوعی مثبت تلقی می شد(نجاریان،۱۳۷۰).

بدین ترتیب تکلیف شب با پشتوانه ای علمی راهی مدارس شد و جزء لاینفک آن گردید. این طرز تلقی ادامه داشت تامحققان درصدد بررسی تجربی پیرامون تکلیف شب برآمدند. نخستین پژوهش تجربی ‌در سال‌ ۱۹۰۴میلادی درآلمان صورت گرفت ‌و در سال ۱۹۱۳میلادی پژوهشی توسط مجله خانم های خانه دار صورت گرفت که در این پژوهش با مدیران اداری،پزشکان،والدین درخصوص اثرات تکلیف شب در کشور امریکا مصاحبه و نظر خواهی شد و نتایج آن در مجله درج و قویا توصیه گردید که تکلیف شب بایددرمدارس دولتی متوقف شود. نتایج این تحقیق مبداءومدخل مباحثات منسجم درخصوص کاهش یا افزایش تکلیف شب در قلمرو و فرایند تعلیم وتربیت تلقی گردید ‌و محرک بسیاری از پژوهش ها شد که در این خصوص می توان تحقیقات سایمونزدر سال ۱۹۲۱و دینا پولی در سال ۱۹۳۷در امر تکلیف را نام برد.

بیشترین محور پژوهش ها ی فوق حول مفهوم تمرین و تثبیت در امر یادگیری و تکلیف شب بود. در اواسط دهه ۱۹۴۰ میلادی تأکید زیادی بر روی فعالیت های فوق برنامه درسی به عمل آمد و تکلیف شب مورد غفلت قرار گرفت،که این امر بالاخص درجنگ دو کره صادق بود(نجاریان،۱۳۷۰).

۲-۳ انواع ارائه تکلیف

۲-۳-۱ تکلیف تمرینی

شاید مانوس ترین و سابقه دار ترین نوع تکلیف شب ، تکالیف تمرینی باشد که هدف آن تامین فرصتی برای انجام مهارت های کسب شده و به کارگیری آموخته های جدید است.تکالیف تمرینی مؤثر آن هایی هستند که ‌از دانش آموزان بخواهند تا آموخته های جدید را با روش شخصی و به طور قابل فهم به کار گیرند ( گروه آموزشی مدیران،۱۳۸۶).

۲-۳-۲ تکلیف آمادگی و آماده سازی

این نوع تکلیف یکی از رایج ترین تکالیف به ویژه در کلاس های بالاتر است و هدف آن وادار کردن دانش آموزان به کسب اطلاعات به منظور آماده شدن برای بحث درس روز بعد است ،این نوع ارائه تکلیف اگر با رهنمود و راهنمایی معلم همراه نباشد کاملاٌ بی تفاوت است ( گروه آموزشی مدیران ،۱۳۸۶) .

۲-۳-۳ تکالیف بسطی و امتدادی

تکالیف بسطی مجموعه ی فعالیت هایی را در بر می‌گیرد که انجام دادن آن ها سبب درک عمیق تر و پایدارتر موضوع درسی می شود . انجام دادن این نوع تکالیف ، نیازمند همدلی و همکاری مسئولان آموزشگاه و والدین می‌باشد.‌زیرا در این نوع تکلیف نیمی از فکر متعلق به معلم ‌و نیمی دیگر مربوط به دانش آموز است .

والدین باید با نظارت بر فعالیت های بسطی در خارج از محیط مدرسه و اجازه دادن به دانش آموزان برای حضوردراجتماع ‌در ساعات فراغت از مدرسه به منظور انجام دادن این فعالیت ها همکاری لازم را داشته باشند.نتایج تحقیقات وجمع آوری شواهد و مدارک در جریان انجام دادن تکالیف بسطی باید درجریان تدریس مورد استفاده قرار گیردومعلم مکلف است نمره هایی را در ارزشیابی تکوینی و نهایی به تکالیف بسطی اختصاص دهد و دانش آموزان کوشارا تشویق کند(گروه آموزشی مدیران،۱۳۸۶) .

۲-۳-۴ تکلیف خلاقیتی

خود شاگرد تکلیف را مشخص می‌کند که درزمره ی پیچیده ترین انواع تکلیف است ، ممکن است انجام دادن این تکلیف فردی یا گروهی باشد .این نوع تکلیف کمتر می توان به صورت یک تکلیف یک شبه نگاه کرد.یکی از خصوصیات آن تمرکز بر تولید چیزهای بکر و جدیداست . معلم مسلماًً بایددرجریان رسیدگی ‌به این گونه تکالیف خلاقیتی ، موارد متعددی را در نظر بگیرد و نمره ی شایسته ای را به دانش آموز بدهد.تشویق، دادن جایزه ، اطلاع دادن به والدین دانش آموز خلاق و تمایز دانش آموزخلاق و کوشا از جمله وظایف معلم در این زمینه است(استروتر^[۴] ،۱۳۸۴).

۲-۴ نظر اندیشمندان تعلیم و تربیت درباره ارائه تکلیف

۲-۴-۱ برونر^[۵]

در قانون سابق ضمانت اجرایی برای قصاص بدون استیذان از مقام رهبری پیش‌بینی نشده بود که در قانون جدید و به موجب ماده ۴۲۰، عدم رعایت ترتیبات قانونی مستوجب مجازات تعزیری مذکور در کتاب پنجم خواهد بود.

از طرف دیگر، جعل حق قصاص براى اولیا، هیچ منافاتى با وجود حیثیّت عمومى در این‏گونه دعاوى ندارد، زیرا بدون تردید، وقوع جرایمى مانند قتل و ضرب و جرح، موجب اخلال در امنیت و آسایش عمومى خواهد شد و براى دولت نیز حقى به منظور برخورد با این جرایم به وجود خواهد آورد، در نتیجه اگر اولیا نیز خواهان مجازات مرتکب باشند، قصاص هم حق خصوصى آن ها را تأمین خواهد کرد و هم حق عمومى جامعه را در برخوردارى از امنیت و آسایش، ولى اگر اولیا به هر دلیل خواهان مجازات نباشند، این موجب سقوط حق عمومى نخواهد شد و دولت مى‏تواند رأساً مرتکب را تعقیب و مجازات نماید، با توجه به نقش اساسى « ولىّ » در اجراى مجازات قصاص، به شناخت او از دیدگاه فقهى و قانونى مى‏پردازیم.

در فقه امامیّه دو دیدگاه متفاوت ‌در مورد ولىّ مقتول و کسى که حق قصاص براى او به وجود مى‏آید، وجود دارد:

یک نظریه این است که متولى قصاص، کسى است که وارث اموال مقتول مى‏باشد، اعم از مرد و زن و خویشان بدون واسطه و حتى کسانى که به واسطه پدر یا مادر با مقتول مرتبط هستند، تنها زن و شوهر على‏رغم این که از اموال یکدیگر ارث مى‏برند، حق قصاص ندارند.^[۸۶] این دیدگاه بین فقهاى امامیه مشهور است و مرحوم شیخ در «مبسوط» آن را به اکثر فقها نسبت داده است.

نظریه دیگر که خلاف مشهور است، این است که حق قصاص فقط براى خویشاوندان ذکور پدرى به وجود مى‏آید و خویشاوندان مادرى چه مرد باشند و چه زن، حق قصاص ندارند.

نتیجه این قول در واقع این است که زن‏ها حق قصاص و طبعاً حق عفو ندارند، اعم از این که خویشاوند پدرى یا مادرى باشند. ^[۸۷]

بر اساس این قول نیز زن و شوهر و هم‏چنین مادر و آن که از طریق او به مقتول مرتبط مى‏شود، حق قصاص نخواهند داشت. تنها تفاوت این دو نظریه ‌در مورد مادر و کسانى است که از طریق او به مقتول مرتبط مى‏شوند و از او ارث مى‏برند.

سوال این است که اصولاً حق قصاص ابتدائا براى چه کسى به وجود مى‏آید ؟ آیا حق قصاص ابتدائا براى خود مقتول به وجود مى‏آید و سپس مانند سایر « ماترک » او به ارث مى‏رسد یا این که حق قصاص ابتدائا براى اولیاى دم به وجود مى‏آید و ربطى به مسئله ارث ندارد. نتیجه این اختلاف نظر در این خواهد بود که اگر حق قصاص براى خود مقتول قرار داده شده باشد، پس از او بر اساس ضوابط ارث به ورثه منتقل خواهد شد و همه ورثه به نسبت سهم‏الارث خود در آن شریک مى‏باشند، مگر این که با دلیل محکم و قوى بعضى از ورثه استثنا شده باشند، ولى اگر این حق براى اولیاى دم قرار داده شده باشد، مى‏تواند بر اساس ضابطه دیگرى باشد و از قوانین ارث پیروى نکند ؛ مثلاً فقط براى خویشاوندان ذکور پدرى مقرر شده باشد.

عده‏اى از فقها معتقدند که حق قصاص در اثر ایراد جنایت به وجود مى‏آید و چون جنایت بر خود مجنى‏علیه وارد شده است، طبعاً حق قصاص براى خود او به وجود مى‏آید، لیکن چون مقتول به سبب موت نمى‏تواند این حق را استیفا کند، ورثه از طریق ارث در استیفاى این حق جانشین او مى‏شوند و این حق بین آن ها مشترک خواهد بود و به همین دلیل بر اساس سهم ورثه، بین آن ها تقسیم مى‏شود، همان گونه که مال مقتول بین آن ها تقسیم مى‏شود و مى‏توان گفت همه کسانى که ارث قصاص را مطرح کرده ‏اند، همین نظر را دارند.^[۸۸]

عده‏اى دیگر از فقها بر این عقیده‏اند که حق قصاص ابتدائا براى خود ورثه جعل شده است، به دلیل این که حق قصاص براى تشفّى خاطر است و تشفّى نسبت به مقتول بى‏معنا است و این اولیا و بازماندگان او هستند که باید تشفّى خاطر پیدا کنند، به همین دلیل، حق قصاص به صورت مساوى براى همه اولیا قرار داده شده است، نه به نسبت سهم‏الارث.

در این دیدگاه، اولیا، به اعتقاد برخى از فقها همان ورثه هستند و به اعتقاد برخى دیگر فقط عصبه داراى حق قصاص مى‏باشند، ولىّ این حق به نسبت مساوى براى همه قرار داده شده است و شاید دلیل دیگرى نیز براى این تساوى وجود داشته باشد و آن این که حق قصاص قابل تجزیه نیست و شرکت در چیزى که قابل تجزیه نباشد، محال است، چون شرکت در صورتى معقول است که قسمتى از شى‏ء مشترک بتواند براى برخى از شرکا و قسمت دیگر آن براى عده‏اى دیگر قرارداده شود، مانند شرکت در زمین یا خانه، در حالى که حق قصاص چنین نیست، بلکه مانند حق ولایت در نکاح بوده‏ و غیر قابل تجزیه مى‏باشد.^[۸۹]

علاوه بر این، به نظر مى‏رسد حق قصاص مترتب بر قتل عمد است و قبل از آن به ‏وجود نمى‏آید و در نتیجه نمى‏تواند این حق ابتدائا براى مقتول جعل شود و از ظاهر آیه شریفه ( و من قتل مظلوماً فقد جعلنا لولیّه سلطاناً… ) نیز همین استفاده مى‏شود. بعضى از فقها همچون مرحوم آیت الله خوئی که در کلمات خود به جاى « ارث قصاص » از «تولى قصاص» سخن گفته‏اند به نظر مى‏رسد همین دیدگاه را داشته باشند. ^[۹۰]

‌در مورد قول اول که با موروثی بودن حق قصاص سازگار است، به اجماع مورد ادعاى على بن‏حسن فضّال و نیز به عموم ادله ارث و همچنین آیه شریفه استناد شده است، ‌به این بیان که مراد از ولىّ در آیه شریفه همان وارث است. ^[۹۱]

با توجه به مجموع دلایل، مى‏توان گفت حق قصاص ابتدائا براى خود مقتول قرار داده شده است ؛ یعنى همآن گونه که در قصاصِ اعضا، مجنى‏علیه حق قصاص یا عفو یا دیه را دارد، در قصاص نفس نیز چنین است و نمى‏توان گفت انسان نسبت به از دست دادن اعضاى خود حقى دارد، ولى نسبت به از دست دادن جان خود حقى ندارد، ولى ‌در مورد قتل نفس چون امکان استیفاى این حق براى مجنى‏علیه وجود ندارد، به نزدیک‏ترین بستگان او منتقل مى‏شود تا آن ها با استیفاى این حق، تشفّى خاطر پیدا کنند و شاید معناى آیه شریفه ( و من قتل مظلوماً فقد جعلنا لولیه سلطاناً) نیز همین باشد که آن ها اختیار استیفاى حقى که براى مجنى‏علیه قرار داده شده است را پیدا مى‏کنند و ‌به این وسیله بر مجنى ‏علیه سلطه مى‏یابند.

تنها مانعى که باقى مى‏ماند این است که حق قصاص مترتب بر قتل است و بدون آن، تحقّق پیدا نمى‏کند و پس از وقوع قتل نیز جعل حق براى مقتول بى‏معنا است، ‌بنابرین‏، باید این حق براى ورثه قرار داده شود. جواب این اشکال این‏گونه داده شده است که ترتب حق قصاص یا دیه در قتل خطأ بر کشته شدن، ترتب زمانى نیست، بلکه ترتب رُتبى است، مانند ترتب معلول بر علّت ؛ ‌به این معنا که از نظر زمانى فاصله‏اى بین کشته شدن و به وجود آمدن حق قصاص یا دیه وجود ندارد و هم زمان با خروج روح از بدن، این حق به وجود مى‏آید، با این تفاوت که در قتل غیر عمد، مقتول مستحق دیه مى‏گردد و سپس به همراه سایر ماترک او به ارث مى‏رسد، ولى در قتل عمد مقتول درهنگام کشته شدن حق قصاص پیدا مى‏کند و پس از او ورثه یا همین حق را اعمال مى‏کنند و یا عوض آن را که دیه است به جاى خود آن مى‏گیرند. ^[۹۲]

در مطالعات مختلف به ارتباط بین سو مصرف مواد و خلق و خو (عاطفه مثبت و منفی)پرداخته شده است. عاطفه منفی با رفتارهای مصرف مواد مرتبط هستند. یافته ها پیشنهاد می‌کنند که حالت های خلقی منفی قابلیت وابستگی به نیکوتین را بیشتر می‌کنند(لاملی^[۲] و همکاران،۱۹۹۴؛به نقل از کوک^[۳] و همکاران،۲۰۰۴) و همچنین آسیب پذیری در عود مصرف را افزایش می‌دهد(هال^[۴] و همکاران،۱۹۹۶؛به نقل از کوک و همکاران،۲۰۰۴).

‌بنابرین‏ در این پژوهش ما به دنبال بررسی اثر بخشی tDCS آندی در ناحیه DLPFC بر میزان ولع القایی و بهبود خلق و خو افراد وابسته به مت آمفتامین هستیم.

فرضیه پژوهش

میزان ولع القایی در مرحله پیش آزمون در مقایسه با مرحله پس آزمون، بعد از تحریک الکترکی مغز کاهش خواهد یافت.

خلق و خوی افراد وابسته به مت آمفتامین در مرحله پیش آزمون در مقایسه با پس آزمون، بعد از تحریک الکتریکی مغز بهبود خواهد یافت.

تعریف عمیلیاتی متغیر های پژوهش

ولع القایی نسبت به مواد: نمره ای است که فرد در مرحله پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری از تکلیف کامپیوتری ولع القایی به دست می آورد.

عاطفه مثبت و عاطفه منفی: نمره ای که فرد در پرسشنامه عاطفه مثبت و منفی به دست می آورد.

تحریک مستقیم مغز(tDCS): تحریک جریان مستقیم مغز یک روش بی‌خطر، غیر‌تهاجمی و ارزان برای تعدیل تحریک‌پذیری عصبی است. هر جلسه بر حسب پروتکل درمان به مدت۱۰ جلسه ۲۰ دقیقه ای می‌باشد و پس از وصل شدن الکترود آند به سر شرکت کننده ناحیه پشتی‌جانبی لوب پیش پیشانی تحریک می‌شود.

فصل دوم

گستره نظری و پیشینه پژوهش

دفتر پیشگیری از جرم و کنترل مواد سازمان ملل(۲۰۰۵) مصرف کنندگان موجود مواد را در بین جمعیت ۱۵-۶۴ ساله ی سراسر جهان،۲۰۰ میلیون نفر،یا ۵%کل جمعیت جهان برآورد ‌کرده‌است.وابستگی به شیشه در مناطق مختلف جهان قابل مشاهده است.بر طبق یافته های طرح ارزیابی سریع اعتیاد،در سال ۱۳۸۷،مصرف شیشه رو به افزایش بوده و به درصد بالایی از مصرف کنندگان رسیده است(نارنجی ها و همکاران،۱۳۸۹).

اثر روان شناختی مقدار مصرف متوسط ماده شامل سرخوشی آنی،سرگیجه،افزایش هوشیاری و وراجی های لاف زنانه توام با اضطراب است. پس از ۶۰ تا ۹۰ دقیقه اضطراب ممتدی را به دنبال دارد. آگاهی هوشیار و دقت روانی افزایش می‌یابد، اما به دنبال آن افسردگی است(جولیان^[۵]،۲۰۰۸). مصرف شیشه علاوه بر مشکلات جسمانی به اختلالات روانپزشکی از جمله بروز سایکوز،تشدیداسکیزوفرنیا(آرسنالت^[۶] و همکاران،۲۰۰۳)و اختلالات خلقی و اضطرابی(بیکر^[۷] و همکاران،۲۰۰۵) منجر می شود.

قطع مصرف مت آمفتامین موجب پدیدایی نشانه های افسردگی و اضطراب می شود(وانگ^[۸] و همکاران،۲۰۱۰) که این حالات منفی در طول قطع مصرف،عامل اساسی در به وجود امدن ولع مصرف،عود و تداوم مصرف در انسان است(پیلوکس،کاستنتین و دوترت-بوچر^[۹]،۲۰۰۹).

همچنین مطالعات چندگانه ای گزارش کردند که استفاده مزمن دارو،بخصوص کوکائین،متامفتامین،مصرف کانابیس و کشیدن سیگار با نقایصی در کنش های شناختی شامل تصمیم گیری،مهار پاسخ،برنامه ریزی،حافظه کاری و توجه مرتبط هستند(فرناندز-سرانو^[۱۰] و همکاران،۲۰۱۲؛استاورو^[۱۱] و همکاران،۲۰۱۲؛به نقل از سوفاگلو^[۱۲] و همکاران،۲۰۱۳).

سومصرف مواد

مسئله مواد مخدر یکی از مسائل مهم بین‌المللی است که از جنبه‌های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فیزیولوژیک نگاه های مختلفی را به خود جلب کردده است. سومصرف مواد و قاچاق مواد مخدر پدیده چند وجهی است که همه ارکان اساسی جامعه را تحت تاثیر خود قرار داده داست،‌بنابرین‏ مبارزه با آن مستلزم استفاده از همه ظرفیت های موجود است(پورچناری و گلزاری،۱۳۸۷).

مواد مخدر صنعتی به دسته بزرگی از مخدرها اطلاق می شود که منشا طبیعی ندارند و طی فرایندهای پیچیده شیمیایی در آزمایشگاه های صنعتی ساخته می‌شوند. این دسته از مواد را به طور کلی میتوان در سه گروه دسته بندی کرد:

محرک ها: این دسته از مواد با تحریک سیستم عصبی مرکزی حالت سرخوشی به وجود می اورند که از آن جمله می توان به آمفتامین ها،متدرین،دکسدرین،آیس،شیشه و کریستال اشاره کرد.

توهم زاها: این مواد بر روی سیستم عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارند و عملکردهای ادراکی را تغییر می‌دهند که عبارتند از :LSD، اکستاسی ، دی متیل تریپتامین، فن سکلیدین.

کند سازها: الکل، باربیتورات ها، بنزودیازپین ها به عنوان کند ساز سییستم عصبی مرکزی در نظر گرفته می‌شوند.

نارکوتیکها: سیستم کنترل عصبی را دچار ضعف می‌کنند و درد را کاهش می‌دهند که شامل تریاک، مرفین، کدئین، متادون و هروئین می‌باشند(آقابخشی،صدیقی و اسکندری،۱۳۸۸).

پیشرفت ها در زمینه علوم اعصاب در طول دو دهه گذشته، مکانیسم های سلولی را که در زیربنای اثرات حاد و مزمن سومصرف مواد نقش دارند را شناسایی کرده‌اند و مشخص شده است که سومصرف مواد پدیده ای فراتر از مصرف تکراری الکل و مواد می‌باشد. مصرف مداوم مواد فقط به وسیله ولع های شدید و غیرداوطلبانه مشخص نمی شود بلکه باید به فقدان کنترل بر الگوی اجباری جستجوی ماده و مصرف توجه کرد. برخلاف اینکه تقریبا همه اتفاق نظر دارند که وابستگی به مواد فراتر از سومصرف مواد می‌باشد،اما مخالفت های زیادی ‌در مورد تعریف دقیق آن وجود دارد(آلتمن^[۱۳] و همکاران،۱۹۹۶).

سازمان بهداشت جهانی (۱۹۶۹) واژه اعتیاد را از میان برداشت و به جای آن واژه وابستگی به مواد را معرفی کرد تا این اصطلاح بتواند وابستگی فیزیولوژیک(تحمل^[۱۴]،نشانه های ترک^[۱۵]) و وابستگی روان شناختی را(ولع شدید،فقدان کنترل،جستجوی اجباری مواد و مصرف اجباری مواد)را در بر بگیرد. ‌از اصطلاح وابستگی به مواد تعاریف رسمی زیادی صورت گرفته و در طول چند دهه معنی رایج آن بارها تغییر ‌کرده‌است.برای تعریف جنبه‌های مختلف وابستگی دو مفهوم وابستگی جسمی و وابستگی رفتاری به کار می‌روند. در وابستگی رفتاری ،فعالیت های موادجویی و شواهد مربوط به الگوهای مصرف بیمارگون مورد تأکید قرار می‌گیرد. اما در وابستگی جسمی به اثرات دوره های متعدد مصرف مواد اطلاق می شود. در تعاریفی که بر وابستگی جسمی تأکید می شود، مفاهیم تحمل یا ترک در ملاک های طبقه بندی قید می شود(سادوک و سادوک،۱۳۸۷).

ملاک های تشخیصی DSM-IV-TR برای وابستگی به ماده

یک الگوی غیر انطباقی مصرف مواد که منجر به تخریب چشمگیر بالینی یا ناراحتی می شود و با سه مورد از موارد زیر تظاهر می‌کند که از نظر زمانی در یک دوره دوازده ماهه بروز می‌کنند:

۱-تحمل که به یکی از دو صورت زیر تعریف می شود:

الف)نیاز به افزایش مقدار ماده برای رسیدن به مسمومیت یا تاثیر دلخواه

ب)کاهش قابل ملاحظه اثرات ماده با مصرف مداوم مقادیر یکسانی از آن

۲-حالت ترک که به یکی از دو شکل زیر ظاهر می شود:

بازاریابی^[۱۰] عملیاتی است از تجارت، که جریان کالا یا خدمات را از تولید کننده به مصرف کننده یا استفاده کننده هدایت می‌کند.

تعریف فوق از چند نظر جالب است. اولاً مختصر است و محدودیتی برای بازاریابی قائل گردیده و آن را مختص امور تجاری دانسته است. ثانیاًً هدایت جریان کالا را مطرح ساخته که خود شامل کلیه مراحل تولید، توزیع و فروش می‌گردد.

تعاریف دیگر بازاریابی عبارتند از:

– بازاریابی به ایجاد زمان، محل و بهره برداری از کالا یا استفاده از مالکیت آن اطلاق می‌گردد.

– بازاریابی کالا را از مکانی به مکان دیگر انتقال می‌دهد، آن ها را انبار می‌کند و در تغییرات مالکیت آن از طریق خرید و فروش دخالت می‌کند.

– بازاریابی شامل فعالیت هایی از نظیر خرید و فروش، حمل و نقل و انبار کردن کالا است.

– بازاریابی شامل آن دسته از عملیات تجاری است که گردش کالا و خدمات بین تولید کننده و مصرف کننده را ممکن می‌سازد. (همان منبع،ص۲۰)

۲-۱-۱-۲- تعاریف جدید بازاریابی

اخیراًً انجمن بازاریابی امریکا تعریف جدیدی از بازاریابی به شرح زیر ارائه نموده است:

بازاریابی فرایند برنامه ریزی و قیمت گذاری، تشویق و ترقیب و توزیع عقاید، کالاها و خدمات جهت ایجاد مبادلاتی است که هم رضایت شخصی و هم اهداف سازمانی را موجب می‌گردد. بازاریابی به عنوان فرایندی مدیریتی- اجتماعی تعریف می شود که به وسیله آن افراد و گروه ها از طریق تولید و مبادله کالا با یکدیگر، به امر تأمین نیاز ها و خواسته های خود اقدام می ورزند. (همان منبع،ص۲۱)

بعضی افراد تصور می‌کنند که بازاریابی تنها تبلیغ کردن و فروش است. اما هر روزه با پیام های بازرگانی تلویزیونی، نامه های پستی، آگهی های تبلیغاتی در روزنامه ها و اینترنت بمباران می‌شویم؛ ‌بنابرین‏ فروش و تبلیغات تنها قسمت نمایان روش های بازاریابی است که همچون یک قطعه یخ شناور، نیمه نمایان آن بسیار کمتر از کل آن می‌باشد. امروزه بازاریابی را نباید همچون گذشته معادل فروش در نظر گرفت که شامل معرفی و فروش بود، بلکه بازاریابی به معنی برآورده کردن نیازهای مشتری می‌باشد. اگر بازاریاب خوب عمل کرده و نیازهای مشتری را به درستی تشخیص دهد، محصولی با ارزش بالا و قیمت مناسب تولید گردد، به خوبی توزیع شود و به شکلی مؤثر معرفی شود، به سادگی به فروش می‌رسد. در واقع، آنطور که پدر مدیریت یعنی پیتر دراکر^[۱۱] می‌گوید « هدف بازاریابی این است که فروش را به کاری غیر ضروری تبدیل کند ». (کاتلر،ترجمه پارسائیان،۱۳۸۷،ص۵)

بازاریابی یعنی جستجو برای یافتن مناسب ترین بازار و بخش هایی که سازمان می‌تواند در آن جا به صورت مفیدتر و موثرتر حضور یابد و پاسخگوی نیاز و خواسته مردم باشد. به عبارت دیگر بازاریابی تلاشی آگاهانه است برای تخصیص بهینه منابع و ایجاد نوعی تخصص در بازار. سازمان ها باید بازار هدف خود را بیابند تا بتوانند نیازهای آن ها را بهتر شناسایی کرده، محصولات و خدمات متناسب با آن ها را تهیه و تأمین کنند. اساس حرکت بازاریابی جلوگیری از هدر رفتن منابع و امکانات گوناگون و یافتن مناسب ترین جایگاه محصول یا شرکت در بازار است. بازاریابی یعنی بخش بندی یا تقسیم بازارها و تعیین محصولات شرکت برای مناسب ترین بازارها. (روستا و همکاران،۱۳۹۰،ص۱۲)

در تعریفی جامع تر، بازاریابی فرایندی اجتماعی و مدیریتی است که به وسیله آن، هر فرد نیازها و خواسته های خود را از طریق تبادل ارزش با دیگران برآورده می‌سازد. به زبانی ساده تر، بازاریابی شامل ایجاد رابطه ای تبادلی و پر ارزش با مشتری است. ‌بنابرین‏، ما بازاریابی را بدین صورت تعریف می‌کنیم: بازاریابی فرایندی است که در آن شرکت برای مشتری ارزش ایجاد کرده و رابطه مستحکمی با او برقرار کند تا بتواند در عوض از مشتری ارزش دریافت کند. (کاتلر،ترجمه پارسائیان،۱۳۸۷،ص۵)

بازاریابی عبارت است از همه تلاش های نظام مند برای شناخت نظام بازار و اقدام مناسب نسبت به انواع تقاضا ها با توجه به نظام ارزشی جامعه و هدف های سازمان. تفاوت این تعریف با تعاریف دیگر در چند مورد است که به آن ها اشاره می‌کنیم.

الف) بازاریاب با بازار سر و کار دارد و بیش از هر چیز و پیش از هر کار باید نظام و ارکان و فرهنگ بازار را بشناسد تا بتواند با بینش و آگاهی به نیازها و خواسته های آن پاسخ دهد؛ به عبارت دیگر بازاریاب باید با نگرش سیستمی همه اجزا و ارکان محیط بازار را در نظر بگیرد.

ب) مهم ترین نکته ای که در تعاریف دیگران و حتی فلیپ کاتلر دیده نمی شود، توجه به نظام ارزشی حاکم بر جوامع است. نظام ارزشی مجموعه باورها، اعتقادات، سنن، عادات، گرایش ها و برداشت های جامعه است. نظام ارزشی اسلام بعضی از تقاضا ها را ناسالم می‌داند، مانند تقاضا برای هر محصول و خدمات حرام و مضر برای سلامت فرد و جامعه. اگر بازاریابی را شناخت نیازها و تقاضا و رفع آن بدانیم، باید به هر نوع تقاضا پاسخ داده شود، در حالی که بنا بر آنچه در جامعه خود تجربه کرده ایم و زایده نظام ارزشی ماست، نه تنها در ارضای برخی از نیازها نباید تلاشی صورت پذیرد بلکه بازاریاب باید بازدارنده و ویران کننده آن ها نیز باشد. نظام ارزشی ما هر نوع محصول، قیمت گذاری، توزیع، و تبلیغی را که در خلاف معیارهای اسلامی باشد نادرست می‌داند. حتی در به کار بردن علائم، نشانه ها، نام ها و رنگ ها نیز محدودیت هایی وجود دارد؛ ‌بنابرین‏ عبارت نظام ارزشی در تعریف ما بیانگر محدوده تلاش های بازاریابی است.

ج) همان گونه که اشاره شد، بازاریابی همیشه رفع نیاز و تقاضا نیست، بلکه واکنش و اقدام مناسب نسبت به آن ها‌ است. مناسب بودن در چارچوب نظام ارزشی و هدف های سازمان تعیین می‌گردد. کاتلر بازاریابی را فعالیتی انسانی در جهت ارضای نیازها از طریق فرایند مبادله می‌داند، در حالی که همیشه مبادله انجام نمی شود، بلکه اقدام مناسب صورت می‌گیرد. این اقدام گاهی به مبادله و گاهی به تضعیف و تخریب تقاضا منتهی می شود. وظیفه بازاریاب این است که با دانش و بینش خود مناسب ترین روش را برای ‌پاسخ‌گویی‌ به تقاضا برگزیند. (روستا و همکاران،۱۳۹۰،ص ص۱۶-۱۵)

۲-۱-۲- آمیخته بازاریابی^[۱۲]

ترکیب عناصر آمیخته بازاریابی را می توان ‌به این صورت تعریف کرد: مجموعه ای از متغیر های قابل کنترل بازاریابی که شرکت آن ها را در بازار هدف و برای ایجاد واکنش مورد نیاز خود ترکیب می‌کند. ابن ترکیب شامل هر گونه اقدامی است که شرکت بتواند برای کالای خود و به منظور تحت تأثیر قرار دادن تقاضا، انجام دهد. (پرده شناس،۱۳۸۲،ص۴۶)

وقتی شرکت ‌در مورد استراتژی کلی بازاریابی به تصمیم مشخصی رسید، می توان برنامه ریزی جزئیات آمیخته بازاریابی را شروع کرد. آمیخته بازاریابی یکی از مفاهیم اصلی در بازاریابی نوین می‌باشد. آمیخته بازاریابی مجموعه ابزارهای قابل کنترل و تاکتیکی بازاریابی است که شرکت از آمیختن آن ها با هم، نتیجه مورد نظر را از بازار هدف کسب می‌کند. آمیخته بازاریابی از تمام چیزهایی تشکیل شده که شرکت می‌تواند با بهره گرفتن از آن ها بر تقاضا برای کالاهایش در بازار هدف تأثیر بگذارد. (کاتلر،ترجمه پارسائیان،۱۳۸۷،ص۵۹)