۲- مهارت های نیروی انسانی: در بانک ها و مؤسسات مالی، بیشتر خدمات توسط نیروی انسانی ارائه می شود و تجهیز منابع در سطح استانداردهای جهانی، مستلزم داشتن کارکنانی ماهر و آموزش دیده است. در بعد فنی، کارکنان باید توانایی استفاده از تکنولوژی جدید را داشته باشند و در شغل خود حرفه ای باشند، در بعد انسانی هم کارکنان باید بتوانند به بهترین نحو با مشتریان در تعامل و ارتباط باشند و در بعد ادراکی نیز نیروی انسانی شاغل باید به شناسایی، تجزیه و تحلیل و حل ‌مشکلات مشتریان بپردازد.(حسینی و همکاران،۳۲:۱۳۸۸).

۳- تنوع خدمات بانکی: بانک ها برای ارائه خدمات نوین و محصولات جدید، نیاز به بازاریابی نوین علمی دارند. شناسایی مشتریان و نیازهای متنوع آن ها، با بازاریابی نوین امکان پذیر است. در بانکداری نوین، بانک ها برای شناسایی مشتریان و نیازهای آن ها دست به بازاریابی تک به تک و بازاریابی ‌بر اساس پایگاه داده ها می‌زنند. بازاریابی تک به تک، یعنی ایجاد و مدیریت رابطه فردی با تک تک مشتریان. امروزه به دلیل بهره گیری از فناوری رایانه ای، بازاریابی تک به تک در مقیاس وسیعی قابل اجرا و اقتصادی است. تکنولوژی پایگاه داده ها نیز این امکان را به بانک ها می‌دهد که رد تک به تک مشتریان خود را دنبال کنند. بانک فورتی که بزرگترین بانک بلژیک است، دارای یک پایگاه داده های غنی است که اطلاعات مشتریان در آن وجود دارد. استفاده بانک ها از تکنولوژی جدید داده ها به آنان این امکان را داده است که در بازاریابی، موفقیت بیشتری کسب کنند. ‌بنابرین‏، با بازاریابی مناسب و علمی، می توان استراتژی هایی را به کاربرد که محصول مناسب را در زمان مناسب با ابزاری مناسب به مشتری ارائه دهد. قطعا بدون بازاریابی و شناسایی نیازهای متنوع مشتریان، تجهیز منابع مالی مطابق استانداردهای جهانی امکان پذیر نخواهد بود.(همان منبع:۳۳)

۴-کیفیت خدمات بانکی: خدماتی باکیفیت هستند که بتوانند نیازها و خواسته های مشتریان را برآورده نمایند. اگر خدمتی انتظارات مشتریان را برآورده سازد و یا فراتر از آن باشد، دارای کیفیت است. سازمان هایی که به صورت مستمر خدمات با کیفیت ارائه می‌دهند و به حفظ و نگهداری مشتری اهمیت می‌دهند، سازمان هایی مشتری مدار هستند. شاید حفظ و نگهداری مشتری، یکی از مهمترین معیارهای سنجش کیفیت باشد.در بانک ها و مؤسسات مالی، عوامل متعددی بر کیفیت خدمات بانکی تأثیر می‌گذارند، از جمله میزان نرخ بهره بانکی، سیستم های نظارتی و رسیدگی به شکایات، اطلاع رسانی دقیق به مشتریان، سرعت و دقت خدمات ارائه شده، انجام به موقع تعهدات توسط بانک، ادب و تواضع کارکنان در برخورد با مشتریان و رازداری و محرم اسرار بودن کارکنان در خصوص اطلاعات مشتری که همگی باعث جذب بیشتر منابع مالی می‌شوند.

۵- رضایت مشتریان از کارکنان بانک: کارکنان، مهمترین سرمایه هر سازمان می‌باشند و در واقع، کارکنان پل ارتباطی بین سازمان و مشتریان هستند. سازمان ها با بهره گرفتن از کارکنان، به مشتریان خدمات کیفی ارائه می نمایند و ر ضایت مشتری را جلب می‌کنند. بانک ها و مؤسسات مالی نیز منابع مالی مورد نیاز خود را با مهمترین ابزارشان، یعنی کارکنان از مشتریان اخذ می‌کنند. وجود و بقای یک بانک بستگی به مشتریان آن بانک دارد، اگر مشتریان نباشند، بانکی نیز وجود نخواهد داشت و مهمترین مشتریان یک بانک، مشتریان داخلی آن، یعنی کارکنان بانک می‌باشند. بیشتر مشتریان بانک ها به دلیل بی توجهی و بی تفاوتی کارکنان با بانک ها قطع ارتباط می‌کنند.بدیهی است که رضایت مشتریان بانک ها، به کیفیت خدمات دریافتی کارکنان بانک بستگی دارد و قابلیت خدمات رسانی کارکنان نیز به کیفیت خدمات داخلی سازمان وابسته است. کیفیت خدمات داخلی نیز به معنی رضایت کارکنان از خدمات دریافتی از سازمان است. .(حسینی و همکاران،۳۴:۱۳۸۸).

۶- مطلوبیت محیط داخلی بانک : یک محیط خوب، می‌تواند بر رشد ارزش های کارکنان و افزایش توان و بهره وری آنان اثرگذار باشد. با متنوع شدن فعالیت های بانکی، سازماندهی محیط کار و ایجاد محیطی آرام و بهره ور در سازمان ها به صورتی که منجر به فعال شدن بیشتر نیروی انسانی، شادابی آن ها، کاهش افسردگی ها، رشد خدمات مثبت و در نهایت دستیابی به بهره وری مورد نظر شود، ضروری به نظر می‌رسد. در بانکداری نوین، این امر از دغدغه های مدیران اجرایی و مدیران ارشد بانک ها می‌باشد. بانک ها برای جذب بیشتر منابع مالی مشتریان می بایست به محیط های کاری مناسب که دارای شاخص های محیط کاری از نظر فیزیکی، روانی و اجتماعی باشد، مجهز شوند.

۷- مطلوبیت محل استقرار مکانی بانک: با توجه به افزایش و شدت رقابت، ارائه خدمات در مکان و محل های مورد نظر مشتریان، عامل تعیین کننده در جذب و نگهداری مشتریان است. به همین دلیل، امروزه بانک ها و دیگر سازمان های خدماتی به ایجاد شعب در مناطق مختلف پرداخته‌اند تا ضمن ارائه خدماتی بهتر، حوزه وسیع تری را تحت پوشش قرار دهند. مکان استقرار شعب بانک ها و مؤسسات مالی، محرکی مهم در جذب مشتریان است و بازاریابان بانکی باید آن را به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند. ‌بنابرین‏، بانک ها برای احداث شعب نیاز به ارزیابی علمی و امکان سنجی دقیق دارند و برای اماکن فعلی نیز باید بازاریابی بانکی به عمل آید. واقع شدن شعب یک بانک در فاصله مکانی و زمانی مناسب، استقرار شعب یک بانک در اماکن مهمی مانند شهرک های صنعتی و مسکونی و اماکن تجاری و استقرار شعب در نزدیکی پارکینگ های عمومی، از جمله پارامترهایی هستند که بر سپرده گذاری مشتریان در بانک ها تأثیر می‌گذارند. (افتخاری، ۲۵:۱۳۸۸).

۲-۸-۲- استفاده از شاخص های CAMEL

‌در مورد قوانین و اصول نیز این گونه است. توضیح کلی یک قانون یا اصل، تعمیم است در حالی که کاربرد آن در شرایط خاص یک مثال یا نمونه از آن اصل به شمار می رود.

‌بنابرین‏، هر آموزشی تنها شامل دو عنصر تشکیل دهنده است: تعمیم و نمونه. البته آموزش عنصر دیگری نیز دارد که تمرین یا سؤال است. مریل اظهار می‌دارد که تمرین یا پرسش در واقع پرسیدن و سؤال کردن از یک تعمیم یا یک نمونه است. به عبارتی دیگر، در تمرین یا سؤال، از شاگرد خواسته می‌شود که تعریف مفهوم، شرح انجام دادن یک کار، یا توضیح یک قانون (پرسش از تعمیم)، یا نمونه‌ای از یک مفهوم، نمونه‌ای از انجام دادن یک کار یا حل یک مسئله را با بهره گرفتن از یک قانون (پرسش از نمونه) ارائه دهد. ‌بنابرین‏، تمرین یا سؤال همان تعمیم‌ها و نمونه هایی است که به صورت سؤالی یا استفهامی مطرح می‌شود، پس تمرین در حقیقت عنصر جدیدی در آموزش نیست (فردانش، ۱۳۸۸). در ارائه تمرین باید سعی شود که تمرینات از هر جهت با مقتضیات پس از آموزش سازگار باشد؛ یعنی از جهت دستورالعمل‌ها، شرایط، درون دادها، تجهیزات، طبیعت فعالیت‌های شاگرد و … .

انواع ارائه

بر اساس نظریه نمایش اجزاء تمام ‌ارائه‌های آموزشی از یک سری از ارائه ها و نمایش‌های مجزا تشکیل می‌شوند. یک ارائه را می‌توان به عنوان یک توالی از انواع ارائه، همراه با رابطه درونی میان آن دانست. بر اساس نظریه نمایش اجزاء، هر یک از عناصر یا اجزای آموزشی(تعمیم‌ها و نمونه ها) را می‌توان به دو شیوه ارائه کرد (رائو به نقل از نوروزی و رضوی، ۱۳۹۰).

توضیحی (بیانی): در این نوع ارائه، تعمیم و نمونه بیان یا شرح داده می‌شود. چنان چه مطلب مورد نظر به طور مستقیم و با بهره­ گیری از فن توضیح به یادگیرنده ارائه شود، روش ارائه توضیحی خواهد بود (نوروزی و رضوی، ۱۳۹۰).

به عبارتی دیگر در ارائه بیانی یا توضیحی، موضوع ابتدا از سوی معلم، مدرس یا از طریق هر یک از رسانه های آموزشی ارائه می‌شود (فردانش، ۱۳۸۸).

پرسشی(سؤالی): در این نوع ارائه، به جای توضیح تعمیم و نمونه، از یادگیرندگان درباره آن سؤال می‌شود. در ارائه پرسشی، از یادگیرنده خواسته می‌شود که برای یادگیری مطالب مورد نظر فعالیتی انجام دهد(رضوی و نوروزی، ۱۳۹۰). به عنوان مثال:

«داده و اطلاعات را تعریف کنید؟ چند نمونه داده و اطلاعات که در زندگی روزمره خود با آن سرو کار داشته اید را نام ببرید؟»

در واقع، در ارائه سؤالی یا استفهامی، معلم درس خود را با طرح یک سؤال شروع می‌کند و به دنبال آن سؤال‌های دیگر را مطرح می‌سازد (فردانش، ۱۳۸۸). ‌بنابرین‏ آموزش دو عنصر تشکیل‌دهنده دارد که هر یک از این عناصر را می‌توان به صورت توضیحی یا سؤالی مطرح کرد.

انواع ارائه اولیه

از طریق مرتبط ساختن عناصر تشکیل‌دهنده آموزش با انواع ارائه می‌توان یک ماتریس(جدول دو بُعدی) ایجاد کرد که در آن انواع ارائه اولیه را نشان داد. شکل زیر ماتریس انواع ارائه اولیه را نشان می‌دهد.

شکل ۲- ۲٫ انواع ارائه اولیه (فردانش، ۱۳۸۸)

در اینجا به منظور اختصار از حروف هر یک از واژه ها استفاده شده است. ‌بنابرین‏ هر یک از خانه ها در واقع شامل انواع محتوا و شکل ارائه محتوا می‌باشد. چهار نوع ارائه اولیه را می‌توان به وسیله این دو بعد: انواع محتوا (تعمیم و مثال) و طریقه ارائه (بیانی و سؤالی) شرح داد. با توجه ‌به این جدول، خانه شماره یک «سؤال از تعمیم»، خانه شماره دوم «بیان تعمیم»، خانه شماره سه «سؤال از مثال»، و خانه شماره چهار «بیان مثال» است. از نظر مریل اجزای آموزش از این چهار نوع ارائه اولیه تشکیل می‌شود. در واقع هیچ آموزشی بدون این چهار نوع ارائه تحقق نمی‌یابد (فردانش، ۱۳۸۸). توضیح هر یک از خانه های این جدول را در زیر به طور خلاصه آمده است (نوروزی و رضوی، ۱۳۹۰):

بیان تعمیم: یکی از شکل‌های ارائه اولیه آن است که تعمیم مورد نظر برای یادگیرنده بیان شود. ‌بنابرین‏ ذکر یک حقیقت، بیان تعریف یک مفهوم، شرح یک روش کار یا اصل، بیان تعمیم نامیده می‌شود. غالباً در آموزش از این شکل ارائه زیاد استفاده می‌شود. همان گونه که گفته شد، حقایق تعمیم ندارند و خود نوعی نمونه(مثال) هستند. مثالی از بیان تعمیم مفهوم “سخت‌افزار” می‌تواند ‌به این صورت باشد: «سخت افزار مجموعه ای از اجزای فیزیکی و قابل لمس رایانه می‌باشد». ارائه بیانی برای تعمیم روش کار نیز این گونه است.

بیان مثال: چنان چه موضوع آموزشی دارای نمونه باشد، می‌توان با بیان نمونه به درک بهتر مطلب کمک کرد. ذکر مثال‌های مثبت و منفی مفاهیم، بیان نمونه‌ای از روش کار و ارائه نمونه‌ای از یک اصل، بیانگر این نوع ارائه اولیه است. باید خاطرنشان کنیم که ارائه مثال می‌تواند به صورت نشان دادن تصویری از نمونه مورد نظر باشد و در واقع منظور از ارائه بیانی مثال می‌تواند گفتن^[۴۴]، نشان دادن یک تصویر از نمونه^[۴۵] یا حتی نمایش^[۴۶] آن باشد. با این اوصاف یک مثال برای حقایق می‌تواند شامل نشان دادن تصویری از آن حقیقت باشد. برای آموزش حقایق لازم است دو عمل انجام شود. یکی بیان نام یا عنوان یک حقیقت و دیگری جفت کردن اجزای یک حقیقت است. ‌بنابرین‏، باید دو مؤلفه تشکیل‌دهنده یک حقیقت را به یادگیرنده ارائه دهیم. مثلاً برای آموزش این حقیقت به صورت توضیحی، «اولین وسیله محاسباتی بشر چرتکه است»؛ باید دو عملی که گفته شد انجام شود: یکی بیان عنوان حقیقت یعنی «اولین ماشین محاسباتی بشر» و دیگری جفت کردن حقیقت یعنی«اولین وسیله محاسباتی بشر چرتکه است». دقت شود که تنها عملکرد متصور برای حقایق یادآوری آن‌هاست. یا ارائه بیانی مثال برای مفهوم «سخت افزار» می‌تواند شامل ارائه مثال‌های مثبت «مانند ماوس، کیبورد، و مانیتور» و مثال‌های منفی یا غیر مثال «مانند نرم افزار ورد، پاورپوینت و …» باشد. همچنین ‌در مورد روش کار این‌چنین عمل خواهیم کرد. باید توجه داشت که غیر مثال ‌در مورد روش کارها، روش‌های خطا و نادرستی است که روش کار ممکن است از طریق آن اجرا شود (فردانش، ۱۳۸۸). مثلاً یک ارائه بیانی مثال برای روش کار می‌تواند به صورت «نشان دادن نحوه تعریف یک متغیر» توسط معلم باشد. اگر بخواهیم یک غیر مثال را در زمینه تعریف متغیر ارائه دهیم می‌توان به دادن یک مقدار اعشاری به یک متغیر از نوع عدد صحیح اشاره کرد، زیرا باید نوع مقدار و عددی که به یک متغیر داده می‌شود با نوع متغیر هماهنگ باشد. همچون ارائه بیانی مثال برای روش کار، ارائه بیانی مثال برای قوانین نیز باید شامل مثال و غیر مثال باشد. غیر مثال ‌در مورد قوانین، توجیهات و توصیفاتی هستند که از آن‌ ها به عنوان کاربرد غلط یک قانون استفاده می‌شود (فردانش، ۱۳۸۸).

علیزاده و همکاران(۲۰۱۱) در تحقیقی رابطه بین سبک فرزندپروری و مشکلات رفتاری کودکان را بررسی کردند. آزمودنی­های این تحقیق را ۶۸۱ نفر از مادران دانش ­آموزان در مدارس ابتدایی تشکیل می­دادند که به روش خوشه­ای انتخاب شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که سبک فرزندپروری اقتداری با پاسخدهی و درخواست بالا در رفتار والدین به طور مستقیم با کاهش مشکلات رفتاری برون­نمود و درون­نمود در دانش ­آموزان مرتبط است.

کیم^[۸۹] و همکاران(۲۰۱۲) رابطه میان مشکلات رفتاری و شیوه ­های فرزندپروری ادراک شده در نوجوانان کره­ای را بررسی کردند. نتایج نشان داد افزایش محدودیت و طرد از سوی والدین موجب افزایش مشکلات رفتاری درون­نمود در کودکان می­ شود. همچنین شیوه فرزندپروری عامل مهمی در ایجاد و افزایش مشکلات رفتاری نوجوانان است.

رینالدی^[۹۰]و هو^[۹۱] (۲۰۱۲) سبک فرزندپروری والدین و رابطه­اش با رفتارهای انطباقی و رفتارهای برون­نمود و درون­نمود را مورد بررسی قرار دادند و ‌به این نتایج رسیدند که سبک فرزندپروری سهل­گیرانه توسط مادران و سبک فرزندپروری استبدادی توسط پدران به طور قابل ملاحظه­ای مشکلات رفتاری برون­نمود کودکان راپیش­بینی می­ کند.

کاراندیش، حقیقت و فاضل(۲۰۱۲) رابطه میان سبک­های فرزندپروری و اختلال­های رفتاری کودکان پیش­دبستانی شهر شیراز را بررسی کردند و ‌به این نتیجه رسیدند که رابطه مثبت و معناداری میان سبک فرزندپروری و اختلال­های رفتاری وجود دارد، افزون بر این پسران در اختلال رفتاری نمره بیشتری از دختران داشتند.

یونگ^[۹۲] و همکاران(۲۰۱۲) رفتارهای والدین و اضطراب کودکان را بررسی کردند و ‌به این نتیجه رسیدند که الگوی حمایتی زیاد یا طرد ممکن است موجب رفتارهای اجتنابی، کاهش اعتماد به نفس و بروز رفتارهای اضطرابی گردد و خانواده به عنوان عامل ایجادکننده و درمان‌کننده اختلال­های اضطرابی ‌می‌باشد.

گر، ویلابو، ترگرسن و کندال^[۹۳](۲۰۱۲) نقش فرزندپروری خیلی حمایتی را در اضطراب کودکان بررسی کردند و ‌به این نتیجه رسیدند که رابطه معناداری میان فرزندپروری خیلی حمایتی و نشانه­ های اضطرابی کودکان وجود دارد.

جانسون^[۹۴](۲۰۱۲) رابطه میان رفتار ضداجتماعی، فرزندپروری منفی و فشار همسالان را مورد بررسی قرار داد و ‌به این نتایج رسید که رفتار ضداجتماعی با فشار همسالان و فرزندپروری منفی همبستگی مثبتی دارد.

۲-۲-۳- پژوهش­های پیشین در زمینه مشکلات رفتاری کودکان با اختلال­های یادگیری

شهیم(۱۳۸۲) به مقایسه مهارت­ های اجتماعی و مشکلات رفتاری در دو گروه از کودکان عادی و اختلال­ یادگیری در خانه و مدرسه پرداخت. یافته ­های این تحقیق حاکی از این بود که کودکان با اختلال­های یادگیری بیشتر از کودکان عادی در خانه دارای مشکلات رفتاری هستند و این وضعیت در سه عامل مشکلات رفتاری شامل رفتارهای درون­نمود و برون­نمود و پرتحرکی دیده شده است.

یو^[۹۵] و همکاران(۲۰۰۶) مشکلات رفتاری و مداخلات اولیه را در کودکان با اختلال­های یادگیری بررسی کردند و ‌به این نتیجه رسیدند که کودکان با اختلال یادگیری کلامی و اختلال یادگیری غیر­کلامی احتمال دارد مشکلات رفتاری را نشان دهند و همچنین بیشتر احتمال دارد که مشکلات رفتاری برون­نمود را نشان دهند.

یاگون^[۹۶](۲۰۰۷) پژوهشی را در زمینه سازگاری اجتماعی هیجانی و رفتاری در میان کودکان با اختلال­های یادگیری انجام داد که در این پژوهش به بررسی سبک­های دلبستگی مادران، راهبردهای مقابله­ای آن ها و عواطف­شان در تعدیل مشکلات سازگاری اجتماعی، هیجانی و رفتاری پرداخت و ‌به این نتیجه رسید که منابع شخصی مادر(سبک­های دلبستگی، راهبردهای مقابله­ای و عواطف) بر بهزیستی روانی و سلامت اجتماعی، هیجانی و رفتاری کودکان با اختلال یادگیری تأثیر می­ گذارد.

۲-۲-۴- پژوهش­های پیشین در زمینه سبک­های فرزندپروری والدین کودکان با اختلال­های یادگیری

بهمنی(۱۳۸۷) به مقایسه نمرات شیوه های فرزندپروری والدین و توانایی نوشتن در دانش ­آموزان دختر دارای نارسایی نوشتن و عادی پایه چهارم ابتدایی پرداخت. نتایج پژوهش نشان داد که نمرات شیوه ­های مختلف فرزندپروری والدین در دو گروه کودکان عادی و نارسانویس متفاوت بود و والدین کودکان عادی نمره بیشتری در سبک فرزندپروری مقتدرانه به دست آوردند. یافته های فرعی نشان داد بین سطح درآمد خانواده و سطح تحصیلات مادر و توانایی نوشتن دانش ­آموزان رابطه معنادار وجود دارد.

دیسون(۲۰۰۳) به بررسی کودکان با اختلال­های یادگیری در بافت خانوادگی­شان پرداخت و ‌به این نتایج دست یافت که والدین این کودکان، آن ها را در شایستگی­های اجتماعی کمتر ارزیابی ‌می‌کنند و همچنین بیان ‌می‌کنند که فرزندانی که اختلال یادگیری دارند نسبت به خواهران و برادران عادی­شان مشکلات رفتاری بیشتری را بروز می­ دهند.

بناهو^[۹۷] و همکاران(۲۰۰۹) در تحقیقی به بررسی ادراک والدین و معلمان از ویژگی­های رفتاری و اجتماعی کودکان با مشکلات خواندن پرداختند. در این تحقیق والدین و معلمان به ارزیابی رفتاری کودکان با اختلال­های یادگیری با اختلال نارسایی توجه- بیش­فعالی یا بدون آن پرداختند. والدین و معلمان بیان کردند کودکانی که هم اختلال یادگیری و هم نارسایی توجه-بیش­فعالی دارند، در مقایسه با کودکانی که فقط اختلال یادگیری دارند مشکلات بیشتری را در رفتارهای برون نمود دارند.

وینایاک^[۹۸] و سخون^[۹۹](۲۰۱۲) در تحقیقی فرزندپروری کودکان با اختلال یادگیری و خواهران و برادرانشان را مورد مطالعه قرار دادند و استرس والدین را در فرزندپروری کودک با اختلال یادگیری و خواهران و برادران عادی­شان بررسی کردند و ‌به این نتیجه رسیدند که پدران بیشتر استرس مثبت و مادران استرس منفی را تجربه ‌می‌کنند. افزون بر این، یافته ­های این پژوهش نشان داد که پدران بیشتر از مقابله­ی مواجه­ای و حل مسأله به عنوان سبک­های مقابله­ای و مادران بیشتر از خودکنترلی، جستجوی حمایت­های اجتماعی و راهبرد مقابله­ای
اجتناب- فرار استفاده ‌می‌کنند. همچنین یافته ­های این پژوهش نشان داد که کودکان با اختلال­های یادگیری در مقایسه با خواهران و برادران عادی­شان، محبت بیشتری را از مادرشان دریافت ‌می‌کنند.

۲-۳- نتیجه گیری از پژوهش­های پیشین

نکات مورد توجه در نتایج پژوهش­های ذکر شده در پیشینه عبارتند از اینکه سبک فرزندپروری مستبد والدین پیش ­بینی­کننده مشکلات رفتاری فرزندان ‌می‌باشد و همچنین بیشتر مطالعات دریافته­اند که دانش ­آموزان با اختلال­های یادگیری دچار مشکلات رفتاری نیز می­باشند. از این رو محقق در این پژوهش به پیش‌بینی ابعاد مشکلات رفتاری ‌بر اساس سبک­های فرزندپروری در دانش ­آموزان با اختلال یادگیری می ­پردازد.

فصل سوّم

روش پژوهش

۳-۱- طرح پژوهش

پژوهش حاضر از نوع پژوهش­های توصیفی و همبستگی است که در آن پیش ­بینی مشکلات رفتاری دانش ­آموزان با اختلال یادگیری بر اساس سبک­های فرزندپروری والدین مورد بررسی قرار ‌می‌گیرد.

۳-دو تای آخر شرط کامل شدن توبه است.^[۴۳]

الف- اساس توبه: رکن اول: ندامت و پشیمانی

نخستین مرحله برای پذیرفته شدن توبه که اساس و رکن توبه است؛ ندامت و پشیمانی از اعمال گذشته می‌باشد.

و در احادیث فراوانی از کلام معصومین(ع)‌به این مرحله اشاره شده که تعدادی از آن ها را ملاحضه فرمایید:

پیامبر بزرگوار اسلام(ع) می فرماید:

«اَلتّائِبُ اِذا لَم یَستَبِن اَثَرَ التَّوبَهِ فَلَیسَ بِتائِبٍ»

«توبه ‌کننده‌ای که آثار پشیمانی و توبه را آشکار نکند، توبه نکرده است.» ^[۴۴]

و امام محمد باقر علیه السلام فرموده: «کفی بِالنَّدمِ تَوبَهً»

«ندامت و پشیمانی برای توبه کافی است.»^[۴۵]

امیرالمومنین علی (ع)در وصف توبه کنندگان فرموده: «توبه کنندگان درختان گناه را مقابل چشم ها و دلهای خویش کاشته اند و با آب ندامت و پشیمانی آبیاری شان کرده‌اند.»^[۴۶]

رکن دوم: تصمیم بر ترک همیشگی گناه در آینده

دومین مرحله برای قبولی توبه بعد از پشیمانی، عزم جدی بر ترک همیشگی گناه در آینده است که این، خود اساس توبه به حساب می‌آید.^[۴۷]

هنگامی که گناهکار توبه کرد، نباید دیگر بار، توبه را بشکند و دوباره مرتکب همان گناه شود، بلکه باید تصمیم داشته باشد که پس از توبه مجدداً دنبال خلاف و گناه نرود. در غیر این صورت خداوند را به مسخره گرفته است.

امام محمد باقر(ع) در این باره می فرماید:

«المقیمُ عَلَی الذِّنبِِ اَنُّ لاتَعُودَ»

«توبه گناه این است که دیگر مرتکب آن نشوی.»^[۴۸]

حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) فرموده است: «مَثَل استغفار کردن؛ مثل برگ درخت است که حرکت می‌کند و می ریزد و کسی که از گناه استغفار می‌کند و به آن گناه ادامه می‌دهد، مانند کسی است که پروردگار خود را مسخره می‌کند».^[۴۹]

از جابربن عبدالله انصاری روایت شده: زنی خدمت حضرت پیامبر(ع)آمد عرض کرد: « ‌یا رسول الله زنی اولادش را به قتل رسانیده است، آیا توبه اش قبول می شود»؟پیامبر (ع)فرمود: «قسم به آن خدایی که جان من در دست اوست که اگر هفتاد پیامبر را به قتل رسانده باشد و بعد توبه کند و خداوند بداند که حقیقتاً توبه کرده و به معصیت برگشت نمی کند، توبه اش را خدا قبول می‌کند و او را عفو می فرمایید، چه؛ توبه کننده از گناه مثل کسی است که گناه نکرده باشد.»^[۵۰]

بند دوم: شرایط قبولی توبه

ب- شرط قبولی توبه: رکن سوم: رد حقوق مخلوق

سومین مرحله برای پذیرش توبه در کلام امیرالمومنین (ع) که از شرایط قبولی بر شمرده اند؛ « رد حق مردم است. انسان به مجرد آن که گفت: توبه کردم از او پذیرفته نمی شود، انسان تائب آن است که هر چه از مردم به ناحق برده، رد کند، یا صاحبانشان را راضی کند. حق الناس که شامل مال، جان، آبرو، یا حرم و اهل مسلمان می شود حرمت خاصی دارد و اگر این حقوق ضایع شود، با ندامت و پشیمانی و تنها با گفتن ذکر استغفرالله جبران نمی شود و بلکه باید حقوق از دست رفته مردم جبران شود.^[۵۱]

انسان سال‌های زیادی از عمر خویش را در دنیا صرف انجام گناه و معصیت کرده و مشغول شهوت رانی می‌گردد، حقوق خداوند و دیگران را تضییع می‌کند و بر این باور است که در آینده استغفار خواهد کرد.

آیا در واقع توبه لفظ است؟ به طور قطع توبه کردن با زحماتی همراه است، بزرگان برای توبه شرایطی ذکر نموده اند که تا آن ها محقق نشود، توبه صحیح حاصل نمی شود. توبه ای به درگاه پروردگار پذیرفته می شود که دارای جمیع شرایط باشد. آیا کسی که سال‌های متمادی گناه می کرده، اکنون با گفتن ذکر «استغفرالله» آمرزیده می شود، گناهانی چون خوردن شراب و غارت نمودن اموال دیگران، ظلم و ستم، بی عدالتی و تبعیض با گفتن یک لفظ ، بخشیده نمی شود.

قبول توبه شرایطی دارد که بدون آن ها توبه مؤثر واقع نمی شود و کسی که می‌خواهد توبه اش به سر حد کمال برسد و زنگارهای گناه از آیینه دل او زدوده شود، باید نخست ترک گناه کند و از گناهان گذشته نادم و پشیمان باشد و نیز عزم جدی بر عدم اعاده گناه کند و به دنبال آن تلافی مافات نماید؛ یعنی در آینده جبران گذشته را بنماید.

رکن چهارم: رد حقوق خالق

انسان چنانچه حق الله به عهده دارد باید ادا یا قضا کند. مانند نمازهای فوت شده و روزه و کفارات و حج، می بایست نمازهایی را که ترک کرده و روزه هایی را که خورده قضا کند و حج را اگر مستطیع بوده و نرفته انجام دهد.

در کلامی از امیرالمؤمنین علی(ع)وارد شده که:

«اَلتّوبَهُ عَلی اَرِِّبَعَهِ دَعائِم: نَدّم بالقَلبِِِ وَ اِستِغفارُِِِ ُباللسان ، و عمل بالجوارح و عزم علی ان لا یعودَ »

« توبه بر چهار پایه استوار است؛ پشیمانی قلبی و استغفار زبانی و پرداختن به اعمال شایسته و تصمیم جدی بر عدم روی آوردن به گناهی که مورد توبه قرار گرفته.» ^[۵۲]

بند سوم: شرط کامل شدن توبه

ج- شروط کامل شدن توبه: رکن پنجم: ذوب گوشتهای حرام از اندام

از مهمترین راه های توبه در کلام امیر المو منین علی (ع) که شرط کمال توبه واقعی است آن است که گوشتهایی که در اثر حرام بر اندام کسی روییده با اندوه و غصه آب شود تا چیزی از آن باقی نماند و گوشت تازه به جای آن بروید.

رکن ششم: تحمل زحمت طاعت، بعد از شیرینی معصیت

شرط ششم برای توبه که این نیز از کمال توبه واقعی است، چشیدن مزۀ طاعت است.

امام صادق (ع) فرمود: برو غسل کن و بعد هر مقداری که مایلی، نماز بخوان زیرا تو مداومت بر عمل زشت بزرگی داشته ای اگر بر همان حال می مردی، چه حال بدی داشتی! پس از غسل و نماز خداوند را ستایش کن و از او بخواه از هر عمل ناپسندی که انجام داده ای بگذرد. کارهای زشت در نظر خدا ناپسند است این اغمال ناپسند را به اهلش وا گذار که هر کاری اهلی دارد.^[۵۳]

گفتار دوم: فوائد و آثار توبه:

از فوائد و آثار توبه که در افراد تائب بسیار مشهود است، را در زیر بیان می‌کنیم.

بند اول- امیدواری

بسیار می شود که از انسان لغزش هایی سر می زند، اگر درهای بازگشت به روی او بسته شود مأیوس می‌گردد و برای همیشه از راه می ماند، توبه به عنوان یک اصل تربیتی در انسان امیدواری ایجاد می‌کند. قرآن مجید خطاب به بندگان الهی که دچار لغزش و ظلم به خویشتن شده اند می فرماید:

«لا تَقّنِطُوا مِنّ رَحّمَهِ اَللهََ اِنَ اَللهََ یَغِّفِرُا َلذُنُوبَ جَمِِیعاً»

از رحمت خداوند نومید نشوید که همه گناهان را می آمرزد.^[۵۴]

نیز امام علی (ع) فرمود:

در شگفتم از کسی که می‌تواند استغفار کند و نا امید است! ^[۵۵]

بند دوم- بخشودگی گناهان

در روایتی از پیامبر گرامی اسلام (ع) می خوانیم:

التائبُ مِنَ الذنبِِ کَمَنّ لا ذَنّبَ لَه؛

کسی که از گناه توبه کند همانند کسی است که اصلاً گناه نکرده است.^[۵۶]

بند سوم- تبدیل سیئات به حسنات

پیامبراکرم (ع ) فرمود:

ما جَلَسَ قَوّمٌ یَذّکُرُونّ الله إلا نادی بهم مُنادٍ مِنَ السماءِ قُوُمُوا فَقَد بَدَلَ اللهُ سَیئاتِکُم حَسَنات وَ غَفَرَ لَکُم جَمیعاً؛

امروزه کم کم آموزش مؤلفه‌‌های هوش هیجانی در برنامه های مختلف فرهنگی وتربیتی جای خود را باز می‌کند. “سلیگمن” نیز در مطالعات اخیر خود در زمینه “روانشناسی مثبت” بیان داشته استرس از ویژگی‌های قرن کنونی ماست و باید مقاومت انسان‌ها را با آموزش‌های هیجانی و اجتماعی بالا برد.

۱-۷-۳-هوش معنوی

تعریف مفهومی هوش معنوی:

هوش معنوی زمینه تمام چیزهایی است که ما به آن ها معتقدیم و نقش باورها ، هنجارها، عقاید و ارزش‌ها را در فعالیت هایی که بر عهده می گیریم در بر می‌گیرد. هوشی که به واسطه آن سوال سازی در ارتباط با مسائل اساسی و مهم زندگیمان می پردازیم و به وسیله آن تغییراتی رادر زندگی خود ایجاد می‌کنیم. هوش معنوی یا(SQ) مجموعه ای از توانایی ها برای بهره گیری از منابع دینی و معنوی است.

تعریف عملیاتی هوش معنوی :

هوش معنوی با دو زیر مقیاس درک و ارتباط با سرچشمه هستی و زندگی معنوی یا اتکا به هسته درونی تعریف می شود و ‌در مورد آزمودنی ها به کار می رود.هوش معنوی با بهره گرفتن از پرسشنامه ۲۹ عبارتی هوش معنوی مورد سنجش قرار می‌گیرد. دامنه نمرات ۲۹ تا ۱۴۵ می‌باشد که نمرات بالاتر در این آزمون نشانگر هوش معنوی بالاتر می‌باشد .

به نظر ایمونز (۲۰۰۰) پنج توانایی معرف این هوش است.

۱-قابلیت تعالی فیزیکی و مادی: افراد با هوش معنوی ظرفیت تعالی دارند و تمایل بالایی نسبت به هوشیاری دارند.

۲-توانایی ورود به سطح معنوی بالاتر: به یک حقیقت غایی که ایجاد احساس یگانگی و وحدت می‌کند آگاهی دارند.

۳-توانایی یافتن تقدس در فعالیت ها ، رویدادها و روابط روزمره: حضور الهی را در تمامی مراحل زندگی احساس می‌کنند.

۴-توانایی به کارگیری منابع معنوی برای حل مسائل زندگی: افرادی که ذاتا مذهبی هستند راحتتر می‌توانند با استرسها برخورد کنند و بیش از سایرین بر بهرانهای روحی و مشکلات غلبه کنند.

۵-پرهیزگاری بالا.

در شروع (سال ۲۰۰۰) زوهار و مارشال^[۲۹] (استادان دانشگاه آکسفورد)که در زمینه فیزیک ، فلسفه و مذهب به مطالعه می پرداختند ، کتابی با عنوان هوش معنوی : هوش بنیادی منتشر کردند که سرآغاز طرح هوش سومی ، به عنوان هوش معنوی در مجامع علمی گردید.

رابطه هوش معنوی با بهزیستی روانشناختی : در این زمینه تحقیقات مرتبط انجام شده، اما به بیان یک متغیر با بهزستی روانشناختی پرداخته مثل جهت گیری معنوی جوانان با بهزیستی روانشناختی. مداحی (۱۳۹۰). هرچه میزان جهت گیری مذهبی جوانان درونی تر باشد، بهزیستی روان شناختی آن ها بیشتر خواهد بود. و هرچه میزان جهت گیری مذهبی جوانان بیرونی تر باشد، بهزیستی روانشناختی آن ها کمتر خواهد بود. از سوی دیگر، جهت گیری مذهبی ، قابلیت پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی را دارد .

توجه به معنویت در حل مشکلات زندگی و ارزش و معنادار نمودن زندگی انسان از دوران جیمز ونگارش کتاب( گوناگونی تجربه های معنوی^[۳۰] (۱۹۷۷)) آغاز شد. جیمز معتقد بود که معنویت موجب معنا در زندگی انسان می شود ، به گونه ای که وی رفتارهای عقلانی و منطقی را برای پیروی در زندگی استفاده می‌کند ، ارتباطات وی با دیگران یک ارتباط انسانی و اعتقادی خواهد بود و نگرش مثبتی به خود و دیگران دارد.

هوش یکی از ‌جذاب‌ترین و جالب ترین فرآیندهای روانی است که جلوه های آن در موجودات مختلف به میزان متفاوت مشاهده می شود . هر چه موجودات از تکامل بیشتری بهره مند شوند از نظر هوشی نیز پیشرفته تر هستند و به همان نسبت از پیچیدگی بیشتری برخوردارند. واژه هوش کیفیت پدیده ای را بیان می‌کند که دارای حالت انتزاعی بوده و قابل رؤیت نیست همچنان که افراد بشر از نظر شکل و قیافه ظاهری با یکدیگر تفاوت دارند، از نظر خصایص روانی مانند هوش، استعداد، رغبت و دیگر ویژگی‌های روانی و شخصیتی نیز بین آن ها تفاوت‌های آشکاری وجود دارد. با توجه به اینکه مفهوم هوش در حال حاضر از ‌آشفتگی‌ها و سردرگمیهای قابل توجهی برخوردار است و در تمام ابعاد نظری، علمی، اجتماعی، هیجانی و معنوی نیز قابل بحث می‌باشد، هوش معنوی، از جهات مختلف در سبز فایل احساس می شود. یکی از ضرورت ها در عرصه ی انسان شناسی توجه به بعد معنوی انسان از دیدگاه دانشمندان، به ویژه کارشناسان سازمان بهداشت جهانی (WHO) است که اخیراًً انسان را موجودی زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی تعریف می‌کند. ضرورت دیگر این موضوع ظهور دوباره کشش معنوی و نیز جستجوی درک روشن تر از ایمان و کاربرد آن در زندگی روزانه می‌باشد.

همچنین گستره معنویت امروزه در رشته‌های متنوعی از قبیل پزشکی، روان شناسی، انسان شناسی، عصب شناسی و علوم شناحتی در حال پیشرفت است. در راستای این جهت گیری معنوی و به موازات بررسی رابطه بین دین و معنویت و دیگر مؤلفه های روان شناختی مثل سلامت روان، گروهی از پژوهشگران در تبین بعضی از مشاهدات و داده ها، درصدد تعریف مفاهیم جدید در ارتباط با دین و معنویت بوده اند. برای مثال مفاهیم سلامت معنوی، تحول معنوی و بهزیستی معنوی در آستانه هزاره سوم میلادی به ادبیات آکادمیک روان شناسی اضافه شده اند. سازه هوش معنوی یکی از مفاهیمی است که در پرتو توجه و علاقه جهانی روان شناسان به حوزه دین و معنویت مطرح شد و توسعه پیدا ‌کرده‌است.

وهان (۲۰۰۲). معتقد است که هوش معنوی یکی از انواع هوش های چند گانه است که به طور مستقل می‌تواند رشد و توسعه یابد . هوش معنوی نیازمند شیوه های مختلف شناخت و وحدت زندگی درونی ذهن و روح با زندگی در دنیای هستی است . هوش معنوی می‌تواند به وسیله تلاش ، جستجو و تمرین پرورش یابد . انسان برای کسب قدرت تشخیص در تصمیم گیری هایی که به رشد سلامت نفس و روان کمک می‌کند، نیازمند هوش معنوی است .بر همین اساس زوهار و مارشال (۲۰۰۲). معتقد است که هوش معنوی نیازمند شیوه های مختلف شناخت و وحدت زندگی درونی ذهن و روح با زندگی در دنیای هستی است.هوش معنوی موجب می شود که فرد در برابر رویدادها و حوادث زندگی ، بینش عمیق بیابد و از سختی های زندگی نترسد و با صبر و تفکر با آن ها مقابله نموده و راه حلهای منطقی و انسانی برای آن ها بیابد .

هوش معنوی جنبه‌های مختلفی از آگاهی و زندگی ذهنی و روحی درونی فرد را با زندگی و کار بیرونی متصل و یکپارچه می‌کند و نوعی اگاهی درباره تمامیت جهان به شکلی کلی به فرد می‌دهد.

مک شری و همکاران^[۳۱] (۲۰۰۲). تأکید می‌کنند که هوش معنوی زیربنای باورهای فرد است که سبب اثرگذاری و عملکرد وی می شود به گونه ای که شکل واقعی زندگی را قالب بندی می‌کند . هوش معنوی باعث افزایش قدرت انعطافپذیری و خود آگاهی انسان شده است به طوری که در برابر مشکلات و سختی های زندگی بردباری و صبوری بیشتری دارند در واقع هوش معنوی ظرفیتی برای الهام است و با شهود و نگرش کل نگر به جهان هستی در جستجوی پاسخی برای پرسش‌های بنیادی زندگی و نقد سنت ها و آداب و رسوم می‌باشد.