اریکسون بیان می­ کند حل نشدن بحران هویت سبب کشیده شدن فرد به نقش ابهام و سردرگمی خواهد شد پیامدهایی از قبیل:

۱- ختلال در احساس زمان و وقت: دو دسته از جوانان درگیر هستند یک دسته که گذر زمان مهم نیست و برای کاری بیش ازحد وقت دارد و گروه دوم برعکس‌اند همه چیز به سرعت می­گذرد و وقت کافی برای انجام کار خود ندارند. ۲- احساس شدید نسبت به خویش : فکر جوان از دایره، خصوصیات بدنی، نقش و یا شغل بالاتر نمی‌رود. ۳- هویت منفی: رفتاری غریب و نامأنوس دارد جوان وظایفی را که اجتماع و خانواده بر عهده او گذاشته با تمسخر و خصمانه رد می‌کند ( احمدی، ۱۳۷۳).

شخصی به­نام کرتینر، توجه فلسفی به انسان را در مطالعات روان‌شناسی وارد کرد و هویت را از دیدگاه رشدی – اخلاقی و وجودگرا، مفهوم‌سازی نمود. او بر انتخاب، کنترل خود، مسئولیت پذیری و یگانگی ویژگی تأکید داشت.در نظریه­­ی کرتینر، جامعه فرصت­هایی را برای رشد شناختی و قابلیت‌های روانی – اجتماعی افراد فراهم می‌کند و در عوض، افراد یک جامعه هم، مسئول ارتقای رشد و تحول آن هستند. کرتینر، فرد را مسئول انتخاب‌های خود، نتایج و ایجاد کننده‌ امکان رشد خویش می‌داند. انتخاب‌های زندگی نیاز به استفاده از مهارت‌های حل مسئله دارد که از ادبیات تفکر انتقادی گرفته شده است این مهارت‌ها شامل خلاقیت، تعلیق قضاوت و ارزیابی انتقادی می‌شود. ‌به این ترتیب، او مانند اریکسون هویت را ناشی از از هر دو عامل خود و جامعه می‌داند؛ هم چنین بین ساختار شخصیت فرد و سازمان‌های اجتماعی، ارتباط متقابل قائل است، به طوری که هر کدام می‌تواند موجب رشد دیگری شود. بیشترین سهم کرتینر در ادبیات هویت، معرفی مجموعه‌ای از قابلیت‌هایی است که می‌تواند کیفیت رشد هویت را بهتر کند. کرتینر با تکیه بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی و این که فرد مسئول انتخاب‌های خود است هویت اجتماعی را هم‌تراز هویت فردی می‌داند و به تئوری‌های نئواریکسونی کمک می‌کند تا بتواند نسبت به تئوری وضعیت هویت مارسیا، از ابعاد بیشتری ‌به این قضیه بپردازند. کرتینر پیمودن مسیر اکتشاف در فرایند هویت­یابی را نیازمند داشتن مهارت­ های حل مسئله می­داند که این مهارت ­ها از تفکر انتقادی سرچشمه می­ گیرند (شوارتز ،۲۰۰۱؛ به نقل ازجوادزاده ‌شهشهانی، ۱۳۸۳).

۲-۴-۲-مارسیا : وضعیت‌های هویت

اگرچه مفهوم هویت توسط اریکسون مطرح شد. ولی با تلاش مارسیا تصریح و به صورت عملیاتی تعریف شد. مارسیا بیان می­ کند یک مفهوم ارزشمند، باید تعریف­پذیر و قابل­اندازه‌گیری باشد به طوری که در یک آزمون فرضی عملی بتواند پیش ­بینی‌هایی به عمل آورد. وی با مصاحبه نیمه ساخت­دار، افراد را در یکی از پایگاه ­های هویت قرار داد.مواردآزمون شامل شغل، مذهب و سیاست بود (مارسیا ،۱۹۶۶).

مارسیا هویت را وابسته به گذشته و تعیین کننده­ آینده است و در دوران کودکی ریشه دارد. و به عنوان پایه‌ای برای وظایف بعدی در نظر گرفته می‌شود در شروع تحقیق ‌در مورد هویت، به وسیله­ مصاحبه با دانشجویان پسر دانشگاه، ابتدا فقط ملاک اصلی اریکسون یعنی تعهد را درقلمرو شغل و جهان بینی کار کرد و این موضوع به دو انتخاب منجر گردید: « بعد از ۲۰ مصاحبه، مارسیا ‌به این نتیجه رسید که از شیوه های مختلف ‌می‌توان به تعهد رسید بعضی از افراد به تعهد می­رسند، بدون این که فکری ‌در مورد انتخاب‌هایی که از دوران کودکی داشتند بنمایند؛ برخی دیگر به نظر می‌رسند، مدتی دنبال امکان انتخاب‌های مختلف هستند علی رغم این موضوع، همه کسانی که به تعهد نرسیده بودند، یکسان نبودند؛ بعضی از آن­ها ظاهراً بدون تفکر کناره‌گیری کرده بودند، درحالی که برخی دیگر فعالانه می‌کوشیدند تا راهی پیدا کنند. بر اساس این مشاهدات، ملاک دیگری به تعهد اضافه گردید وآن ” اکتشاف^[۳۸] راه های انتخاب ” بود (مارسیا، ۱۹۸۷؛ به نقل از اکبرزداه، ۱۳۷۶).

«مارسیا با استفاده ازمتغیرهای زیربنایی اکتشاف و تعهد، نگرش اریکسون را دربار‌ه­ی شکل‌گیری هویت را عملیاتی کرد. حضور و عدم حضور این ۲ بعد مارسیا، چهار وضعیت هویت را مطرح نمود. که نتیجه­ بحران دوران هویت و چهار گونه متفاوت شکل‌گیری آن هستند، حوزه های بحران وتعهد درسه زمینه شغلی، جهان‌بینی مذهبی و سیاسی است. اکتشاف، یعنی تحقیق کردن ‌در مورد ارزش‌ها، اهداف و عقاید است. نوجوان در طول فرایند اکتشاف تجربیات ونقش‌های مختلف را مورد آزمایش قرار می‌دهد و ایدئولوژی متفاوتی را مورد بررسی قرار می­دهد. تعهد، یعنی پیوستگی خاص به مجموعه‌ای از عقاید محکم، ارزش­ها و اهداف اشاره دارد (سونتس و ‌همکاران، ۲۰۰۵).

به نظر مارسیا (۱۹۹۳) تعهد می‌تواند همراه اکتشاف و یا بی‌ملازمت آن صورت گیرد؛ در وضعیت نخست هویت ساخته می‌شود و در وضعیت دوم، هویت اعطا می‌شود (به نقل از شهرآرای،۱۳۸۴، ۱۷۵).

مارسیا همان­گونه که بیان شد نظریه رشد هویت اریکسون را با توجه به دو ملاک تعهد و اکتشاف، با ترکیب وجود یا فقدان این معیارها به صورتی که در ( نمودار ۱-۱) آمده است چهار وضعیت هویت را با تعریف عملیاتی شرح می‌دهد

(نمودار۱-۱) چهار وضعیت هویتی مارسیا اقتباس ازکالج و ویلیامزتون (۲۰۰۴، ص۲۴۲)

تعهد داشتن

اکتشاف

بلی

خیر

بلی

هویت موفق

دیررس

خیر

زودرس

سردرگم

هویت موفق

این وضعیت هویت از نظر رشدی پیشرفته‌ترین وضعیت است. فرد دوره‌ای از جستجوگری را پشت سرگذاشته و به تعهدات ثابت و روشنی رسیده‌اند. آن­ها به طور جدی انتخاب‌های متعددی را در نظر گرفته و با توجه به شرایط خود تصمیم‌گیری می‌کنند. در زمینه جهان‌بینی، عقاید گذشته خود را مجددا ارزیابی کرده و به راه‌حلی می‌رسند که آن­ها را برای انجام فعالیت آماده می‌کند؛ انتخاب‌های نهایی آن­ها ممکن است شامل تبدیل یافته‌ای از خواسته‌های والدین است. به طور کلی اگر در معرض تغیرات ناگهانی محیط قرار بگیرند، خود را نمی‌بازند و قدرت انعطاف‌پذیری آن­ها توصیف کننده­ شیوه ارتباط این افراد با جهان است (کروگر،۱۹۹۶؛ به نقل روان‌بند، ۱۳۸۷). از نظر مارسیا این گروه بحران هویت را تجربه کرده ­اند و آن را خوبی حل کرده ­اند، و تعهدی نسبتا پایدار را در خود ایجاد کرده ­اند. دانشجویانی که هویت کسب شده دارند، در خودشان احساس هماهنگی ‌می‌کنند و ظرفیت­ها محدودیت­های خود را می­پذیرند ( شکرکن و همکاران، ۱۳۸۰).

هویت گم گشته/ آشفته

ریچارد سون (۲۰۰۳) پژوهشی ‌در مورد اقلام تعهدی و کیفیت سود واحد تجاری طی سال‌های ۱۹۸۸ تا ۱۹۷۷ انجام داد. در این پژوهش بازده سهام متغیر وابسته و کیفیت سود (میزان اقلام تعهدی) متغیر مستقل می‌باشد. نتایج پژوهش مبین آن بود که سطح بالا (پایین) اقلام تعهدی با بازده پایین (بالا) آتی سهام ارتباط دارد.

الگرس و همکاران^[۶۴] (۲۰۰۳) چگونگی وزن دهی سرمایه گذاران به اقلام تعهدی سرمایه در گردش، در پیش‌بینی تحلیلگران از سود، کمتر از یک سوم بیش وزن دهی سرمایه گذاران است (که در قیمت گذاری سهام به کار برده شده است). لیانزان چو (۲۰۰۳) به بررسی توانایی Prدر پیش‌بینی سود، رابطه بین Pr و بازده سهام و ارتباط Pr با بتا و اندازه با بهره گرفتن از اطلاعات جدید تر در دوره ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۸ در آمریکا پرداخت. خلاصه شواهدی که لیانزان از بررسی خود به دست آورد بیانگر آن است که Pr برخی از اجزای ارزش‌های بنیادی را دارد و منجر به یک درک یا آگاهی از تغییرات سال آتی سود و بازده سهام می شود. همچنین شواهد بیانگر آن بود که از اجزای ارزش‌های بنیادی را دارد و منجر به یک درک یا آگاهی از تغییرات سال آتی سود و بازده به آسانی یک جایگزین برای بتا و اندازه نمی باشد.

اسکینز (۲۰۰۳) اعتبار فرضیه محتوای اطلاعاتی سود سهام نقدی و فرضیه پیام رسانی را مورد بررسی قرار داد. او نتیجه گرفت سود سهام نقدی فراهم کننده اطلاعاتی درباره سودهای آتی است. رابطه سودهای آتی و سودهای جاری برای شرکت‌هایی که سود سهام پرداخت می‌کنند در مقایسه با شرکت‌هایی که سود سهام پرداخت نمی‌کنند قوی‌تر است و برای شرکت‌هایی که سود سهام نقدی بیشتری توزیع می‌کنند، این رابطه قوت بیشتری می‌یابد. همچنین به دلیل رو آوردن مدیران به سیاست توزیع سود محافظه کارانه و یکنواخت و پیشرفت تکنولوژی و گسترش اطلاع رسانی، فرضیه پیام رسانی سود قابل دفاع نیست. پژوهش وی بیان می‌کند، سودهای گزارش شده شرکت‌های پرداخت کننده سود ثبات بیشتری را در دوره های آتی دارا می‌باشد و در نتیجه دارای کیفیت سود بالاتری می‌باشد.

لوگی (۲۰۰۴) در تحقیق خود کیفیت سود را با توجه به چارچوب مفهومی هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی آزمون کرد و ‌به این نتیجه رسید که کیفیت سود شرکت­ها هنگامی که میزان مالکیت نهادی در آن‌ ها افزایش یابد، بهبود خواهد یافت. در این صورت اقلام تشکیل دهنده سود شرکت­ها از مربوط بودن و قابلیت اتکای بالاتری برخوردار خواهند بود. چان و همکاران (۲۰۰۴) طی پژوهشی به بررسی رابطه کیفیت سود و بازده سهام طی سال‌های ۱۹۹۵-۱۹۷۱ پرداختند. خلاصه یافته های اصلی پژوهش حاکی از رابطه کیفیت سود با سطح پایین (اقلام تعهدی بالا در سود) با بازده پایین و بالعکس می‌باشد.

لو و نیسیم (۲۰۰۴) با بررسی پایداری اقلام تعهدی نشان دادند که رابطه منفی میان اقلام تعهدی و بازده آتی سهام با فرض فقدان کارایی در بازار منجر ‌به این می‌شود که افراد با یافتن این روابط اقدام به استفاده از فرصت‌های آربیتراژ کرده و به منفعت برسند. آن‌ ها نشان دادند که این مغایرت‌ها در طی دهه گذشته وجود داشته و کاهش نیافته است. اما به دلیل حجم معاملات و هزینه اطلاعات مربوط به، به‌کارگیری اقلام تعهدی سرعت واکنش افراد چندان زیاد نیست.

دسای و همکاران^[۶۵] (۲۰۰۴) ناکارایی بازار در ملاحظه اقلام تعهدی و نقدی سود را مورد بررسی قرار دادند. ایشان سود پیش‌بینی شده توسط تحلیل گران، قیمت سهام و رفتار سرمایه گذاران (بازده سهام) را مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که متغیر جریان نقدی گذشته، با اشتباه های پیش‌بینی تحلیل گران از سود، رابطه مثبت و معناداری دارد و تحلیل گران آن‌ ها را کم برآورد می‌کنند و همچنین جریان نقدی بیشتر از اقلام تعهدی بر اشتباه های پیش‌بینی اثر دارند. ‌در مورد سرمایه گذاران (بازده سهام) نیز نتیجه ای مشابه به دست آمد. گش و همکاران (۲۰۰۴) کیفیت سود و ضریب واکنش سود را، هنگام افزایش با ثبات سود و فروش بررسی کردند. نتایج تحقیق آنان نشان داد، شرکت­های دارای رشد سود توأم با افزایش فروش، از کیفیت سود و ضریب واکنش سود بالاتری نسبت به شرکت­های دارای رشد سود توأم با کاهش هزینه برخوردار هستند.

اسکات و همکاران (۲۰۰۵) نشان دادند که اقلام تعهدی با قابلیت اتکای کمتر منجر به پایداری کمتر سود می‌شود. آن‌ ها این کار را با طبقه بندی بر اساس ترازنامه انجام داده و به نتایج مشابهی دست یافتند. نتایج مطالعات آن‌ ها حاکی از این بود که به علت عدم پیش‌بینی کامل سرمایه گذاران، نوعی قیمت گذاری غیرواقعی ‌در مورد سهام و اوراق بهادار شرکت‌ها اتفاق می‌افتد.

فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) در پژوهشی طی سال های ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۱ ‌به این نتایج رسیدند که سرمایه گذاران اوراق بهادار را با توجه به اطلاعاتی که از کیفیت اقلام تعهدی دارند، قیمت گذاری می‌کنند . همچنین در این پژوهش نشان داده می شود که شرکت هایی که از کیفیت اقلام تعهدی ضعیف تری برخوردارند، نسبت هزینه بهره به بدهی بهره دار در آن ها بالاتر و نسبت بدهی پایین تری دارند. همچنین، نتایج این پژوهش بیانگر این مطلب است که اقلام تعهدی اختیاری و غیراختیاری در توصیف تغییرات سود اهمیت دارند، ولی اثر اقلام تعهدی غیراختیاری نسبت به اقلام تعهدی اختیاری بیشتر است.

دیچو و رأس^[۶۶] (۲۰۰۵) با مقایسه نحوه پایداری سود بر حسب رویکرد ترازنامه ای و رویکرد صورت سود و زیانی نشان داد که پایداری سود تحت تأثیر مقدار و علامت اقلام تعهدی قرار می‌گیرد. اقلام تعهدی پایداری سود را نسبت به جریان‌های نقدی با اقلام تعهدی بالا بهبود می‌بخشد، اما در شرکت‌های با اقلام تعهدی پایین، میزان پایداری کاهش می‌یابد.

چمبرز^[۶۷] (۲۰۰۵) نشان داد که سرمایه گذاران تلاش می‌کنند تا پایداری اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی را پیش‌بینی کرده ولی قادر به انعکاس آن در قیمت‌ها نیستند. بر این اساس در بعضی شرکت‌ها پایداری اقلام تعهدی بیش از واقع و برای بعضی دیگر کمتر از واقع برآورد می‌شود. وی این مورد را از طریق طبقه بندی شرکت‌ها بر حسب اقلام تعهدی و نحوه قیمت گذاری شرکت‌ها در هر طبقه نشان داد.

ریچاردسون و همکاران (۲۰۰۵) اجزای تعهدی سود را بر مبنای قابلیت اتکای آن‌ ها دسته بندی و در رابطه با تفاوت پایداری آن‌ ها تحقیق کردند. نتایج این پژوهش نشان داد که پایداری اجزای نقدی نسبت به اجزای تعهدی بیشتر است و سرمایه گذاران در درک کامل پایداری سود (که می‌تواند بر مبنای قابلیت اتکای اقلام تعهدی تعیین شود) ناتوان است. قوش و همکاران (۲۰۰۵) ‌به این نتیجه رسیدند که افزایش‌های با ثبات در سود هنگامی که همراه با افزایش‌های با ثبات در درآمدها و سودهای عملیاتی باشد، کیفیت سود و ضریب واکنش سود دارای بیشترین مقدار هستند.

دوره یا سن شروع اختلال اضطراب اجتماعی

اختلال اضطراب معمولاً در دوران نوجوانی شروع می­ شود. شروع اختلال اضطرابی به طور معمول در اواخر کودکی یا اواسط نوجوانی ‌می‌باشد (اسکینر^[۴۹] و همکاران،۱۹۹۲). راپی و همکاران،۲۰۰۴) صورت پذیرفت سن شروع اکثر افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی را ۱۸ سالگی و به طور متوسط بین ۱۰-۱۳ سالگی گزارش کرده ­اند.

طبق نظر انجمن روان­پزشکی آمریکا (۲۰۰۰) شروع فوبی اجتماعی بعد از سن شروع خیلی کم است شروع ممکن است به طور ناگهانی و به دنبال یک تجربه تنش­زا یا تحقیر کننده بروز یا ‌به‌تدریج‌ یا پیوسته و مداوم باشد. ولی اغلب سیری پیوسته و مداوم دارند و ممکن است در بزرگسالی کاهش یابد.

تعدادی از پژوهش­ها نشان داده است که زنان بیشتر از مردان دارای ملاک­های فوبی اجتماعی هستند(راپی و اسپنس،۲۰۰۴). زنان با شیوع ۵/۳۰ و مردان با شیوع ۲/۱۹ درصد بیشتر دچار اختلال می‌شوند و برای با افزایش طبقه اجتماعی و اقتصادی از شیوع این اختلال کاسته می­ شود و بررسی نشان می‌دهد که اضطراب اجتماعی در طبقات کم درآمد و بزرگسالی بیشتر است (گودرزی،۱۳۸۸). میزان شیوع این اختلال در ایران در زنان ۳/۱ درصد و در مردان ۴ درصد است (محمدی و همکاران،۲۰۰۶).

نشانگان روانشناختی اختلال اضطراب اجتماعی

معمولا” سه سیستم پاسخدهی مجزا شناختی- کلامی، سیستم رفتاری- بیانی و سیستم فیزیولوژیکی _ بیانی، برای تحلیل رفتار هیجانی استفاده می شود (خیر، استوار، ۱۳۸۵). تمایز بین جنبه­ های شناختی، رفتاری و فیزیولوژیکی اضطراب اجتماعی ممکن است برای درک این اختلال حائز اهمیت فراوانی باشد. نشانگان ویژه این اختلال ممکن است در موقعیت ترس­آور، قبل از موقعیت و پس از ترک موقعیت آشکار شوند (کلارک، ولز،۱۹۷۷). در ذیل به شرح نشانگان اختلال اضطراب اجتماعی پرداخته می­ شود:

۱- نشانگان شناختی

بطورکلی همه مدل های شناختی اضطراب اجتماعی (بک، امری، گرینبرگ^[۵۰]، ۱۹۸۵، کلارک و ولز، ۱۹۹۵، راپی و هیمبرگ^[۵۱]، ۱۹۹۷) تأکید می‌کنند که افراد مضطرب اجتماعی نگران این موضوع هستند که چگونه آن ها به وسیله دیگران ادراک و ارزیابی می‌شوند. در دیدگاه شناختی، اضطراب اجتماعی ممکن است از طریق افکار منفی، تعیین استانداردهای افراطی برای عملکرد شخصی و یا باورهای غیرواقعی درباره استانداردهایی که افراد برای ارزیابی دیگران استفاده می‌کنند پدید آید (به نقل از استوار، ۱۳۸۶).

۲- نشانگان رفتاری

مطابق با اصول شرطی سازی عاملی ( اسکینر^[۵۲]، ۱۹۷۲) اضطراب اجتماعی از طریق رفتارهای اجتنابی و ایمنی تداوم می‌یابد. اجتناب ممکن است به شیوه ­های مختلفی بروز نماید.

برای مثال زمانی که یک دانش آموز سرآمد از ورود به دانشگاه به دلیل ترس از صحبت کردن در کلاس و یا ارائه کنفرانس های کلاسی اجتناب نماید.

همچنین کلارک و ولز (۱۹۹۵) معتقدند که اضطراب اجتماعی از طریق رفتارهای ایمنی تداوم می‌یابد. اجتناب از تماس های چشمی موقع صحبت کردن در کلاس، تلاش برای مورد توجه قرار نگرفتن و تلاش برای خوب به نظر رسیدن مثال هایی از رفتارهای ایمنی و اجتنابی هستند. این رفتارها به عنوان راهبرد هایی برای کاهش خطر اجتماعی به کار می‌روند، اما در واقع آن ها به تأیید شدن باورهای منفی کمک ‌می‌کنند ( به نقل از استوار و خیر، ۱۳۸۶).

۳- نشانگان فیزیولوژیکی

راپی^[۵۳](۱۹۹۵) بیان ‌کرده‌است که نشانگان فیزیولوژیکی اضطراب اجتماعی که افراد مضطرب اجتماعی در موقعیت های تهدید کننده تجربه می‌کنند، دقیقا” همانند علایمی است که در دیگر اختلالات اضطرابی مشاهده می شود. برای مثال ، سرخ شدن، لرزش، تپش قلب، و غیره است ( به نقل از استوار و خیر، ۱۳۸۶).

اضطراب اجتماعی در نوجوانان

اختلال اضطراب اجتماعی یکی از شایع ترین اختلال های کودکی و نوجوانی است. این اختلال در ۱/۱% تا ۷/۳% از جمعیت کلی کودکان و نوجوانان دیده می شود. اضطراب اجتماعی ، یکی از عواملی است که در روند رشد و تکامل اجتماعی نوجوانان خلل ایجاد می‌کند و مانع شکوفایی استعدادها و اثبات وجود افراد می شود این پدیده اثرات بازدارنده ای درکارایی و پویایی نوجوانان برجای می‌گذارد و باعث تخریب عملکرد شخصی و اجتماعی آنان در زمینه‌های گوناگون می‌گردد. انسان ها دوست ندارند که بخشی از رفتار یا جنبه‌های مختلف شخصیتشان توسط دیگران مورد ارزیابی قرار گیرند، اما آن دسته از نوجوانانی که به طور عادی دچار ترس یا اضطراب اجتماعی هستند کمترین تمایلی برای حضور در موقعیتهای اجتماعی و ارتباط با دیگران ندارند، چرا که همه موقعیتهای اجتماعی و تعامل بین فردی را صحنه های ارزیابی و انتقاد تلقی می‌کنند. (نیسی، شهنی ییلاق، فراشبندی، ۱۳۸۴).

به طورکلی این اختلال در نوجوانان به عملکرد تحصیلی ضعیف، مشکلات روان شناختی مانند افسردگی و در مواردی سوء مصرف مواد منجر می شود. افزون براین نوجوانان مبتلا به اضطراب اجتماعی در خطر ناپختگی اجتماعی قرار دارند؛ اختلالی که درماندگی و اجتناب از روابط اجتماعی را در پی دارد و می‌تواند به نارساکنش وری اجتماعی^[۵۴] و روان شناختی و حتی بروز شخصیت اجتنابی^[۵۵] در بزرگسالی منتهی شود. انجمن روانپزشکی امریکا APA)) اختلال اضطراب اجتماعی را یک الگوی پایدار ترس‌های اجتماعی می‌داند (اناری، دادستان، صالح صدق پور، ۱۳۸۶).

برخی محققان اعتقاد دارند که ترس از ارزیابی منفی علت اصلی اضطراب اجتماعی است. ترس از ارزیابی منفی، افراد مضطرب را وادار می‌کند که از برخورد با دیگران پرهیز کنند و بدین طریق ترس خود را کاهش دهند. به طور خلاصه، سبک تعامل افراد مضطرب نوعی استراتژی حفاظت از خود می‌باشد (مهرابی زاده، هنرمند، ۱۳۷۸). نوجوانان مضطراب اجتماعی ویژگیهایی دارند که آنان را از دیگران متمایز می‌سازند. این افراد اغلب درباره اشتباه کردن، نادانی و حرف های احمقانه فکر می‌کنند. ترس دارند که دیگران آن ها را ضعیف پندارند و به آن ها بازخورد منفی بدهند.

آن ها انتظار دارند که در تعاملات اجتماعی به صورت ضعیف عمل کنند، لذا در پی راهی هستند که نشان دهند دیگران آنان را قبول ندارند و این امر را به خود تلقین می‌کنند. این افراد ممکن است احساس عدم اعتماد به نفس کنند.

زیرا تصور ‌می‌کنند که دیگران آنان را دوست ندارند. علاوه بر آن، این افراد ترس از انتقاد، اجتناب از تماس چشمی و ترس از ابراز وجود دارند (هرمزی نژاد، ۱۳۸۰).

اضطراب اجتماعی ممکن است تحت تاثیر متغیرهای مختلفی قرار گیرد که عده ای از آن ها از قبیل اضطراب عمومی زمینه را برای اضطراب اجتماعی مساعد و عده­ای دیگر از قبیل مهارت‌های اجتماعی نقش بازدارنده بر این پدیده داشته باشند. (مهرابی زاده، نجاریان، ۱۳۷۸).

این سؤال که “چگونه داده ها گردآوری شود و مورد تفسیر قرار گیرد، به طوری که ابهام حاصل از آن ها به حداقل ممکن کاهش یابد” مربوط به روش شناسی تحقیق است. دستیابی به ‌هدف‌های‌ علمی یا شناخت علمی میسر نخواهد بود، مگر زمانی که با روش شناسی درست صورت پذیرد. به عبارت دیگر تحقیق از حیث روش است که اعتبار می‌یابد. ‌بنابرین‏ پژوهشگر باید توجه داشته باشد که اعتبار دستاوردهای تحقیق به شدت تحت تأثیر روشی است که برای تحقیق خود برگزیده است (خاکی، ۱۳۸۸).

از اصطلاح روش تحقیق معانی خاص و متمایزی در متون علمی استنباط می شود که یکی از تعاریف جامع به صورت زیر می‌باشد: روش تحقیق مجموعه ای از قواعد، ابزار و راه های معتبر )قابل اطمینان( و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است (خاکی، ۱۳۸۸).

به طور کلی هر تحقیقی در ابتدا در پی طرح مشکل یا مسأله ای مطرح می شود. مشکل یا مسأله ای که سوألات زیادی را در ذهن محقق ایجاد می‌کند، و موجب پیدایش فرضیاتی می شود. پژوهشگر با جمع‌ آوری اطلاعات و آمار مورد نیاز و تجزیه و تحلیل آن ها به پاسخ سؤالات پژوهشی، تأیید و یا رد فرضیات مطرح شده می پردازد. در این فصل به طرح و چگونگی پژوهش به تفصیل پرداخته خواهد شد و پس از بیان روش تحقیق به بررسی جامعه آماری، تعداد افراد جامعه و روش نمونه گیری از این جامعه، پرداخته خواهد شد. در ادامه ابزار و روش های گردآوری اطلاعات و چگونگی سنجش روائی و پایائی این ابزار تشریح گردید و سپس متناسب با فرضیات تحقیق و اطلاعات جمع‌ آوری شده در این فصل، روش تحلیل داده ها مشخص می‌گردد.

۳-۲ روش تحقیق

روش شناسی ،مطالعه منطقی و منظم اصولی است که کاوش علمی را راهبردی می‌کند روش شناسی به نوعی فلسفه یا بینش در راه قوام روش ها اطلاق می شود.روش تحقیق مجموعه ای از قواعد ،ابزار و راه های معتبر و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها ،کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است (خاکی۱۳۸۸، ۲۰۱). اندیشمندان مختلف بر اساس معیارهای گوناگون از قبیل هدف ، زمان ،ژرفای، وسعت ،کاربرد و میزان کنترل محقق تقسیم بندی های انجام داده و انواعی از تحقیق ها را در آثار خود ارائه داده اندو طبقه بندی تحقیقات مختلف بر پایه ماهیت مسأله‌های مطرح شده و هدفی که از تحقیق دنبال می‌کنند ،می‌باشد(خاکی۱۳۸۸، ۹۲).

۳-۲-۱تحقیق کاربردی

هدف تحقیقات کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است، بعبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد علمی دانش هدایت می شود.

۳-۲-۲تحقیق توصیفی

این تحقیق از نوع توصیفی است، زیرا که هدف محقق از انجام این نوع پژوهش توصیف عینی، واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع است. به عبارت دیگر پژوهشگر در این گونه تحقیقات سعی می‌کند تا آنچه که هست را بدون هیچ گونه دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش دهد و نتایج عینی از موقعیت بگیرد.

۳-۲-۳تحقیق پیمایشی

روشی است برای بررسی ماهیت ویژگی‌ها و ادراک شخصی )نگرش‌ها، باورها، عقاید و امور مورد علاقه( مردم از طریق تحلیل پرسشهایی که تدوین شده اند.در پژوهش های پیمایشی به منظور کشف میزان وقوع و پراکندگی متغیرهای جامعه شناختی و روان شناختی و آموزشی و روابط بین آن ها، از جامعه آماری نمونه گیری می شود.پژوهش حاضر از نظر روش توصیفی – پیمایشی است زیرا هدف از آن توصیف شرایط یا پدیده ­های مورد بررسی و همچنین رابطه میان متغیرهای پژوهش است که به صورت می‌دانی انجام گرفته است. روش می‌دانی به روش‌هایی اطلاق می‌شود که محقق برای گردآوری اطلاعات ناگزیر است به محیط بیرون رود و با مراجعه به افراد و برقراری ارتباط مستقیم با واحد تحلیل، اعم از افراد، گروه‌ها یا سازمان­ها اطلاعات مورد نیاز را گردآوری کند. از منابع کتابخانه ­ای برای گردآوری اطلاعات و مبانی تئوریک استفاده گردید.

۳-۳ جامعه آماری

جامعه شامل گروهی از افراد است که دارای یک خصوصیت یا صفت مشترک هستند که آن ها را از دیگر گروه­ ها متمایز می­سازد (دانایی‌فرد و همکاران، ۱۳۸۷). در هر پژوهش، جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر مایل است درباره صفت‌ متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد. معمولاً جامعه آماری را با N نمایش می‌دهند. تعریف جامعه باید چنان بیان شود که از نقطه نظر زمانی و مکانی همه واحدهای مورد مطالعه را در برگیرد و در ضمن، با توجه به آن، از شمول واحدهایی که نباید به مطالعه آن ها پرداخته شود جلوگیری بعمل آید (سرمد و همکاران، ۱۳۸۵).جامعه آماری ممکن است محدود یا نامحدود باشد، اگر بتوان واحدهای یک جامعه ی آماری را شمارش کرد و نتیجه را با یک عدد معین n بیان نمود، آن جامعه آماری را محدود گویند، اما اگر نتوان واحدهای یک جامعه آماری را شمارش کرد آن جامعه آماری را نامحدود گویند.جامعه آماری در این پژوهش جامعه آماری در این تحقیق مشتریان بانک ملی شهرستان ایلام می‌باشند.

۳-۴ نمونه آماری و حجم نمونه

نمونه عبارت است از مجموعه‌ای از نشانه ها که از یک قسمت ، یک گروه یا جامعه‌ای بزرگتر انتخاب می‌شود به طوری که این مجموعه معرف کیفیت ها و ویژگی­های آن قسمت ، گروه یا جامعه بزرگتر باشد و معمولاً آن را باn نشان می‌دهند (خاکی، ۱۳۸۸). نمونه‌گیری فرآیندی است که طی آن تعدادی از افراد به گونه‌ای برگزیده می‌شوند که معرف جامعه بزرگتر «جامعه آماری = N » که از آن انتخاب شده‌اند، باشند (خاکی،۱۳۸۸). روش نمونه گیری تصادفی ساده است. در این نوع نمونه‌گیری ، هر یک از افراد جامعه برای انتخاب شدن به عنوان یک آزمودنی دارای شانس مساوی و معین هستند (دانایی‌فرد و همکاران، ۱۳۸۷). به عبارت دیگر به هر عنصر جامعه احتمال مساوی داده می‌شود تا در نمونه انتخاب شود. احتمال انتخاب هر فرد جامعه مساوی است (سرمد و همکاران، ۱۳۸۵).

۳-۴-۱تعیین حجم نمونه

تعمیم یافته های تحقیق از نمونه به جامعه همیشه رضایت‌بخش نیست، زیرا نمی‌توان اطمینان داشت که نمونه ، معرف جامعه است. به منظور انتخاب حجم نمونه مناسب با توجه به نوع و هدف تحقیق و نیز از آنجا که جامعه آماری این تحقیق مشتریان شعب بانک ملی استان ایلام است ، تعداد نمونه از فرمول حجم نمونه آماری از جامعه نامحدود ، تعیین می‌شود که نمونه ۳۸۴ نفر می‌باشد.

۳-۵روش جمع ­آوری داده ­ها

روش­های گردآوری اطلاعات به روش­های کتابخانه ­ای و روش­های می‌دانی قابل تقسیم است. در این تحقیق برای جمع ­آوری اطلاعات مربوط به ‌پاسخ‌گویی‌ به سوالات پژوهش، از روش می‌دانی استفاده شده است، همچنین از روش­ کتابخانه ­ای مانند مطالعه کتاب­ها ، مقالات ، مجلات ، طرح­های پژوهشی و بانک‌های اطلاعاتی اینترنتی برای تدوین و نگارش بخش ادبیات موضوع و مبانی نظری استفاده شده است .

۳-۶ ابزار گرآوری اطلاعات

مهمترین ابزار جمع‌ آوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه می‌باشد که عملیات مربوط به روایی و پایایی بر روی آن انجام گرفته است.

۳-۶-۱- پرسشنامه

پرسشنامه شیوه‌ای برای به دست آوردن اطلاعاتی خاص ‌در مورد مسئله‌ای مشخص می‌باشد به گونه‌ای که این اطلاعات پس از تجزیه و تحلیل و تفسیر، باعث ارزیابی بهتر مسئله می‌شود. پرسشنامه‌ای از قبل تدوین شده می‌دانند که پاسخ دهندگان، پاسخ‌های خود را درون دامنه‌ای از گزینه‌های معین انتخاب می‌کنند.

نظریه تعارض مطرح می‌کند که برای دو نفری که محصول تجارب مختلفی هستند، غیر ممکن است تعارضی در رابطه با هم نداشته باشند. در حقیقت، هر ازدواجی لحظه به لحظه تعارض را به همراه دارد و اکثر زوج‌ها روش‌هایی را برای حل آن ها به کار می‌برند و از طریق حل

فصل دوم: پیشینه پژوهش

همین مخالفت‌ها رشد رابطه پیش می‌آید. به عبارت دیگر ازدواج سالم، ازدواجی است که گاه و بیگاه به دعوا و تعارضات سازنده منتهی شود. در ازدواج تعارض به منزله تنوع نیازها و ارزش‌های دو طرف می‌باشد، که با بیان احساسات منفی به یکدیگر متجلی می‌شود. تعارض نه فقط بد نیست، بلکه امری لازم است و می‌تواند سازنده باشد زیرا لازمه رشد است ‌بنابرین‏، ازدواج به دلیل مسائل بسیاری خالی از تعارض نمی‌باشند. آگاهی از تعارضات و مشکلات موجود در ازدواج می‌تواند به فهم این رابطه اجتماعی کمک کند. با ازدواج، دو نفر(یک زن و یک مرد) با سلیقه­ها، شخصیت­ها، نگرش­ها، احساسات و عواطف و وجوه متمایز و منحصر به فرد تشکیل خانواده می­ دهند و زندگی مشترکی را شروع ‌می‌کنند، هر چند که لازمهْ این زندگی مشترک تفاهم دو طرف است. نمی­ توان از این واقعیت چشم پوشی کرد که در هیچ زندگی مشترکی زوجین در همهْ زمینه­ ها با هم تفاهم کامل صددرصدی دارند.

تعارض و اختلاف بخشی از زندگی و واقعیت هر رابطه است و ضرورتاً بد نیست. در حقیقت، رابطه­ای که در ظاهر بدون تعارض است ممکن است ناسالم تر از یک رابطه همراه با تعارضات و اختلافات مکرر باشد. اختلافات با تعارضات رویدادهای انتقادی هستند که می ­توانند رابطه را تضعیف یا تقویت کنند. تعارضات می ­توانند سودمند، موجب درک عمیق­تر و نزدیکی و احترام بیشتر بین دو نفر نسبت به یکدیگر شوند. اما آن ها می ­توانند مخرب، موجب آزردگی، خصومت و جدایی نیز باشند (فروم، ترجمه سلطانی، ۱۳۷۳).

محققین در زمینه مسایل خانوادگی به بررسی نقش عوامل مختلفی پرداخته‌اند که هر کدام به نحوی موجبات رضایت یا نارضایتی همسران را فراهم می‌آورد. از این رو برای شناخت بیشتر مسایل زندگی زناشویی، پژوهشگران به عوامل درون فردی که بر رفتارهای بین فردی تأثیر می‌گذارد، توجه کرده‌اند. یکی از عوامل، مسایل مربوط به شناخت می‌باشد. نظریه های اخیر روانشناسی و روان‌درمانی نیز شناخت را عامل مهم و تأثیرگذار در رفتار، احساس، و عواطف می‌دانند. به اعتقاد این نظریه ها سلامت روان، قدرت سازگاری، احساس رضایتمندی یا دلزدگی از زندگی و مانند این‌ها تا حد زیادی متأثر از تفکر و ادراک فرد از خود، دیگران و رویدادهای زندگی می‌باشد(ساروخانی، ۱۳۷۹).

در سال‌های اخیر کوشش‌های بسیاری صورت گرفته تا کیفیت روابط زندگی را با بهره گرفتن از مفاهیمی چون دلزدگی زندگی، موفقیت، رضایت، ثبات، خوشبختی، توافق، تطابق، همبستگی یا انسجام و مفاهیمی شبیه این ها ارزیابی کنند. برخی اوقات این اصطلاحات در یک مفهوم جامعه‌شناختی و برخی اوقات در یک مفهوم روانشناختی، برای ارزیابی کیفیت رابطه به

فصل دوم: پیشینه پژوهش

کار رفته می‌شوند. به هر حال این مفاهیم تأکید بر یکی از ابعاد روابط زندگی زناشویی دارند که با دلزدگی، نارضایتی، بی‌ثباتی و غیره در تقابل است (ساروخانی، ۱۳۷۹).

در میان مفاهیم فوق مفهوم دلزدگی از زندگی زناشویی در مطالعه ازدواج روابط خانوادگی جایگاه خاصی یافته است. دلزدگی از زندگی زناشویی در دوام یک ازدواج تأثیر عمده داشته و آن معطوف به محدوده‌ای است، که اشخاص متأهل، تضاد را کنترل کرده و با یکدیگر کنار می‌آیند. ‌بنابرین‏ باید توجه کرد که توانایی، برای کنار آمدن، با شخص مقابل، تحت تأثیر عوامل بسیاری است که این عوامل (عوامل فرهنگی، روانی و غیره) به نوبه خود می‌توانند دلزدگی از زندگی را تحت تأثیر قرار دهند.

امروزه نظام خانواده در مرحله‌ای از تحول قرار گرفته؛ چرا که وظایف قدیمی و سنتی زن و مرد در جامعه تغییر کرده و این تغییرات تأثیر مهمی بر زندگی گذاشته‌است. همان‌ طور که زن کار بیرون از خانه را با وظایف همیشگی، همچون تربیت بچه و کارهای خانه تطبیق می‌دهد و به دنبال این تحت فشار و استرس زیادی قرار می‌گیرد؛ وظایف و کارهای خانه نیز باید بین زن و شوهر تقسیم شود و هر کدام از طرفین باید در این موارد به توافق برسند و همچون دو عنصر یکسان و برابر رابطه دوستانه و عاشقانه‌ای را با هم ‌برقرار کنند. تنها در این شرایط است که آن ها می‌توانند همچون دو انسان کامل عمل کنند و با حضور خود در کنار هم، نه یکی جلوتر و دیگری عقب‌تر از زندگی خود لذت ببرند.

اگر زن و شوهری بخواهند روابطشان را بهبود بخشند، در ابتدا باید برطبق گفته آلفرد‌‌ آدلر به مهارت‌های زندگیشان بیندیشند. تمام زن و شوهرها در صورت تقسیم وظایف خود که پایه و اساس زندگی است می‌توانند برای سالیان سال در کنار هم زندگی‌کنند در غیر این‌صورت تداوم زندگی بعید است. زن و شوهر هستند که با هم و در کنار هم ساز زندگیشان را کوک می‌کنند و همچنین برای سازش مراحل بعدی مسئولیت‌پذیری و مهارت‌های زندگی می‌توانند مفید باشند. در زندگی عشق لازمه آن است چرا که باعث تداوم و پیشرفت زندگی است در طول سالیان متمادی همواره مردمان عاقل و خردمند صلح و سازش و عشق میان زن و شوهر را گوشزد کرده‌اند (ساروخانی، ۱۳۷۹).

چرا که این عشق و صفا لازمه‌ی یک زندگی بادوام و پایدار است. صلح و سازش خوشبختی در زندگی است اگر زوجین در صلح و صفا و یگانگی زندگی کنند هیچ رابطه‌ای دوستانه‌تر و عاشقانه‌تر در زندگی نیست.

فصل دوم: پیشینه پژوهش

احترام متقابل و عدالت شروط اصلی اتحاد بین زن و شوهر است بدون یک احترام متقابل هیچ رابطه دوستانه و سالمی بین زن و شوهر به وجود نمی‌آید. احترام متقابل بجای بحث و جدل منجر به درک بیشتر و کمک به یکدیگر می شود. که برای دستیابی به زندگی سراسر صلح و صفا و رضایت از یکدیگر باید ‌به این نگرش احترام گذاشت. از آنجا که بحث و جدل منجر به درگیری می‌شود هر یک از زوجین بایستی دست از این کار بردارند و در حقیقت نه تنها باید مشاجره را کنار گذاشت بلکه باید از مشاجرت لفظی و کنایه‌ها خودداری کرد زیرا هر دو باعث تداوم اختلاف و از هم پاشیدگی روابط می‌شود. کوتاه آمدن نیز راه‌حل صحیحی نیست چرا که باعث از بین رفتن ارزش و شخصیت می‌شود تنها راهی که برای ایجاد یک احترام متقابل و تبدیل یک زندگی سراسر اختلاف و درگیری به زندگی توأم با رضایت و صلح و

صفا وجود دارد این است که تا جایی که امکان دارد بحث و جدل را کنار گذاشت و اختلاف نظر و درگیری را با درک و شناخت بیشتر و کمک کردن به یکدیگر حل‌کرد (ساروخانی، ۱۳۷۹).

۲-۱-۱-۶- عناصر دلزدگی از زندگی زناشویی

۱- جاذبه : مطابق تعریف فرهنگ روانشناسی ربر (۱۹۸۲)، جاذبه عبارت است از:

۱- جنبه‌ای از یک شیء فعالیت یا شخص که برانگیزاننده پاسخهای نزدیکی در دیگران باشد. ۲- تمایلی برای نزدیک شدن یک شیء فعالیت یا شخص(ادیب و همکاران، ۱۳۸۴).

بعُد اول به وجود یک ویژگی در یک موضوع مطلوب و بعُد دوم به وجود یک ویژگی در فرد اشاره دارد. بدیهی است که هر گونه تحلیلی ‌در مورد روانشناسی جاذبه باید با درنظر گرفتن هر دو جنبه مذکور به روشی پیچیده و پویا انجام شود.