- رضایت شغلی
- درگیری شغلی
- فشار شغلی
عوامل ضروری و مؤثر
- مشخصات فردی
- مشخصات شغلی
- ویژگی های مرتبط با نقش
- روابط گروه / رهبر
- مشخصات سازمانی
شکل ۲-۱۳-عوامل ضروری ، عوامل همبسته و پیامدهای تعهد سازمانی ( همان منبع ، صص ۱۶ )
عوامل پیش نیاز ، ضروری و مؤثر و موجب تعهد سازمانی
عوامل همبسته با تعهد سازمانی
نتایج ، اثرها و پیامدهای تعهد سازمانی
عوامل ضروری و مؤثر برای ایجاد تعهد در پنج دسته تقسیم می شوند که عبارتند از :

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱- ویژگی های شخصی مؤثر بر تعهد سازمانی : ویژگی هایی همانند سن ، جنسیت ، تحصیلات ، ازدواج ، سابقه در سازمان و در سمت سازمانی ، استنباط از شایستگی شخصی ، توانایی ها ، حقوق و دستمزد و سطح شغلی در میزان تعهد فرد به سازمان متبوعش مؤثر است (همان منبع ، ص ۱۷).
سن : تعهد سازمانی با سن فرد دارای همبستگی نسبی و مثبت است . اغلب محققان بر این باورند که سن با تعهد حسابگرانه ارتباط بیشتری پیدا می کند و دلیل آن را فرصت کمتر در خارج از شغل فعلی و هزینه های از دست رفته در سنین بالا می دانند .
جنسیت : زنها نسبت به مردان تعهد بیشتری به سازمان دارند ، اگر چه این تفاوت جزئی است . دلیل این امر آن است که زنها برای عضویت در سازمان می بایست موانع بیشتری را پشت سر بگذارند .
تحصیلات : رابطه تعهد سازمانی با تحصیلات ضعیف و منفی است . این رابطه بیشتر مبتنی بر تعهد نگرشی است و ارتباطی با تعهد حسابگرانه ندارد . دلیل این رابطه منفی انتظارات بیشتر افراد تحصیلکرده و فرصتهای بیشتر شغلی آنهاست .
ازدواج : این متغیر با تعهد سازمانی همبستگی ضعیفی دارد . اما چنین اظهار می شود که ازدواج به دلیل مسائل مالی با تعهد حسابگرانه ارتباط پیدا می کند .
سابقه در سازمان و در سمت سازمانی : به دلیل سرمایه گذاریهای فرد در سازمان سابقه بیشتر در مقام یا سازمان باعث تعهد بیشتری می شود اما این رابطه ضعیف است .
استنباط از شایستگی شخصی : افراد تا حدی به سازمان تعهد پیدا می کنند که زمینه تأمین نیازهای رشد و کامیابی آنها فراهم شود . بنابراین کسانی که استنباط شایستگی شخصی بالا دارند انتظارات بیشتری خواهند داشت . رابطه این دو متغیر مثبت و قوی است .
توانایی ها : افراد با مهارتهای بالا ، برای سازمان ارزشمند هستند . این امر پاداش سازمان را به آنها افزایش می دهد . در نتیجه موجب تعهد حسابگرانه می شود .
حقوق و دستمزد : حقوق و دستمزد موجب عزت نفس برای فرد می شود و بدین ترتیب تعهد نگرشی را افزایش می دهد . ضمناً حقوق و دستمزد نوعی فرصت در سازمان محسوب می شود که در اثر ترک سازمان از دست خواهد رفت ، نتایج تحقیقات متعدد همبستگی مثبت اما ضعیفی را بین این دو متغیر نشان می دهد .
سطح شغلی : سطح شغلی با تعهد سازمانی ارتباط مثبت اما ضعیفی دارد (اسماعیلی، ۱۳۸۰ ، ص ۶۸).
۲- خصوصیات شغلی و تعهد سازمانی : تحقیق ماتیو و زاجاک در این خصوص تأیید می کند که مشاغل غنی شده ، موجب تعهد سازمانی بیشتر می شود . خصوصیات شغلی به دست آمده از تحقیقات شامل مهارت ، استقلال ، چالش و دامنه شغلی است . تنوع مهارت با تعهد سازمانی دارای همبستگی مثبت است . استقلال و تعهد سازمانی ، رابطه مثبت و بسیار ضعیفی دارند . مشاغل چالش انگیز با تعهد سازمانی به خصوص در مورد کسانی که به رشد شدید نیازمندند ، رابطه مثبت و قابل توجهی داشته است ( حسینیان ، مجیدی ، حبیبی ، ۱۳۸۶ ، ص ۱۷ ) .
۳- تأثیر روابط گروهی و رابطه با رهبر بر تعهد سازمانی : در رابطه با تأثیر روابط گروهی و رابطه با رهبر به موارد زیر اشاره شده است :
انسجام گروه : برخی مطالعات رابطه انسجام گروهی و تعهد سازمانی را مثبت و تعدادی دیگر ، رابطه این دو را منفی دانسته اند . البته همبستگی حاصل از جمیع تحقیقات مثبت و ضعیف بوده است .
وابستگی متقابل وظایف : در اغلب مطالعات رابطه وابستگی وظایف با تعهد ، مثبت و متوسط گزارش شده است . موریس و استیزر بیان می دارند که وقتی کارکنان در شرایط وابستگی شدید وظایف باشند از کمک خود به سازمان و گروه های مرتبط آگاهی خواهند یافت و این خود به تعهد نگرشی به سازمان منجر می شود .
ملاحظه کاری و ساخت دهی مدیران : هر دو نوع رفتار مدیران با تعهد سازمانی همبستگی نسبی و مثبت دارند . البته تحقیقات نشان می دهند که این رابطه توسط عواملی از قبیل محیط کاری و خصوصیات پایین دستان تعدیل می شود .
ارتباطات رهبر : چگونگی ارتباطات رهبر با تعهد سازمانی ، همبستگی قوی و مثبت دارد . بدین معنی ، مدیرانی که ارتباطات به موقع و صحیحی ایجاد می کنند موجب تقویت محیط کار و تعهد بیشتر کارکنان می گردند . رهبری مشارکتی نیز با تعهد سازمانی همبستگی مثبت دارد . در محیط های غیر قابل پیش بینی تأثیر مدیریت مشارکتی بر تعهد سازمانی بیشتر می شود ( اسماعیلی ، ۱۳۸۰ ، ص ۶۹ ) .
۴- ویژگی های سازمان و تعهد سازمانی : در تعدادی از مطالعات ، میان اندازه سازمان و تعهد سازمان همبستگی معنی دار مشاهده شده است . به نظر می رسد در سازمان های بزرگ ، که امکانات ترفیع بیشتر است ، این امر به تعهد سازمانی می انجامد . همچنین استنباط کارمند از عدم تمرکز با میزان مشارکت واقعی رابطه داشته و با درگیر شدن در سازمان ، تعهد بیشتری به سازمان پیدا می کند .
۵- وضعیت نقش و تعهد سازمانی : در تحقیقات انجام شده وضعیت نقش را از طریق تضاد نقش ، ابهام نقش و تعدد نقش اندازه گیری کرده اند . با توجه به مطالعات انجام شده وضعیت نقش یکی از مقدمات ایجاد تعهد است ( حسینیان ، مجیدی ، حبیبی ، ۱۳۸۶ ، ص ۱۷ ) .
۲-۲-۵- دیدگاههایی در مورد کانونهای تعهد سازمانی
۲-۲-۵-۱- دیدگاه ریچرز^[۱۴۵]
ریچرز، یکی از اولین محققان درباره کانون تعهد ، اعتقاد دارد که مفاهیم عمومی تعهد سازمانی ممکن است زمانی بهتر درک شوند که آنها را مجموعه ای از تعهدات در نظر گرفت. به اعتقاد او کارکنان می توانند تعهدات مختلفی را به اهداف و ارزشهای گروه های گوناگون در درون سازمان تنها درک تعهد سازمانی مهم نیست ، بلکه توجه به کانونهای تعهد نیز الزامی است. ریچرز کانونهای تعهد کارکنان را شامل تعهد به مدیریت عالی، سرپرستان، گروه کار، همکاران و مشتریان سازمان دانسته و معتقد است که کارکنان می توانند به این کانونها، با توجه به درجه انطباق اهداف و ارزشهایشان با آنها طور متفاوتی متعهد شوند (فرهنگی ، حسین زاده ، ۱۳۸۴ ، صص ۱۵-۱۴) .
۲-۲-۵-۲- دیدگاه بیکر و بیلینگس^[۱۴۶]
برای طبقه بندی کانونهای تعهد ، « بیکر و بیلینگس » بین کسانی که متعهد به سطوح پایین سازمان همچون گروه کاری و سرپرست مستقیم هستند و کسانی که عمدتاً متعهد به سطوح بالای سازمان مثل مدیریت ارشد و سازمان در کل بودند ، تمایز قائل شدند . با ترکیب هر کدام از این سطوح بالا و پایین ، آنها چهار دیدگاه متمایز را مطرح کردند . ابتدا افرادی که تعهد کمی هم به گروه های کاری و سرپرستان و هم به مدیریت ارشد و سازمان دارند که به آنها عنوان بی تعهد دادند . برعکس افرادی که به هر دو کانون تعهد بالایی را نشان دادند ، متعهد نامیده شدند . در بین این دو گروه افرادی هستند که به سرپرست و گروه کاریشان کاملاً متعهد اما به مدیریت عالی و سازمان متعهد نیستند که به عنوان افراد متعهد جزیی (محلی) در نظر گرفته می شوند و کسانی که به مدیریت ارشد و سازمان کاملاً متعهد ولی به سرپرست و گروه کاریشان متعهد نیستند که به آنها افراد متعهد کلی (جهانی) می گویند . (همان منبع ، ص ۱۵) .
۲-۲-۶- تعهدات سازمانی در قرن بیست و یکم
با توجه به تغییرات سازمانها در قرن بیست و یکم ( مثل جهانی سازی ، رشد فنآوری اطلاعات ) ، برخی از اساتید چنین عنوان کرده اند که تعهد سازمانی مفهومی کهنه و قدیمی است . با این وجود « آلن و می یر » ، سه دلیل درباره اهمیت دائمی تعهد سازمانی پیشنهاد می کنند :
سازمان ها ناپدید نمی شوند ؛ بلکه بیشتر متکی و وابسته می شوند . شرکت های وابسته از جانب کارکنانش به انعطاف پذیری بیشتری نیاز دارند . از آنجایی که مدیران امروزی سازمان ها کمتر نسبت به اشتباهات بی توجه هستند ، بنابراین کارکنان می باید کارهای خود را به طور صحیح انجام دهند . تعهد کارکنان به سازمان عملکرد آنان را اصلاح می نماید .
سازمان هایی که کار را از طریق برون سپاری انجام می دهند ، به کیفیت کاری کارگران موقت متکی هستند . شاید این کارگران تعهد سازمانی شان مانند کارگران دائمی نباشند ، اما تعهد سازمانی کارگران موقت برای حفظ کیفیت ضروری است .
توسعه و رشد تعهد ، واکنش طبیعی تعلق به گروه است . در صورتی که سازمان ها از این واکنش بهره برداری نکنند ، در سازمان بیگانگی و بیزاری رواج می یابد و حاصل بیگانگی در کار برای سازمان زیانبار است ( عوض پور ،۱۳۸۷، ص ۳۶ ) .
۲-۲-۷- مدیریت گوناگونی از منظر تعهد سازمانی
کربی و اورلاندو ، مدیریت گوناگونی را چنین شرح می دهند :
شامل فعالیت های داوطلبانه گوناگونی است مربوط به استخدام ، کرایه و استفاده از مهارت های افرادی که از نظر نژاد ، جنسیت و اخلاقی سوابق متفاوتی دارند . مدیریت محیط کار گوناگون احتمالاً در سازمان ها مزیت نسبی فراهم می آورد که مزایای آن به تعهد سازمانی پیوند دارد . اگر چه سازمان ها مدیریت گوناگونی را به منظور افزایش میزان تعهد سازمانی کارکنان به کار می گیرند ، اما دلایلی وجود دارد که این سیاست ها در واقع اثر معکوس دارد . اگر چه اکثر کارکنان نشان داده اند در سازمان هایی که فعالیت های گوناگون دارند ، تعهد سازمانی کمتری دارند . شاید نوع فعالیت سازمانی که در آن تنوع سازی صورت می گیرد تعیین می کند که میزان تعهد سازمانی افزایش یا کاهش یابد . اگر انگیزه های تنوع سازی با فعل و انفعال زیاد کارکنان در جهت دستیابی به اهداف مشترک همراه شود ، اثرات مثبتی بر تعهد سازمانی خواهد داشت (همان منبع ، صص ۳۷-۳۶) .
۲-۲-۸- تفاوتهای بین المللی از منظر تعهد سازمانی
اکثر محققین تحقیقات خود را در زمینه تعهد سازمانی در امریکا انجام داده اند ، بنابراین تعمیم دادن یافته های آنها به دیگر کشورها باید با هوشیاری و تعمق انجام گیرد . بررسی های دیگر نشان داده است رابطه میان تعهد سازمانی و ترک خدمت عمدی در مکزیک ضعیف ، و در ژاپن کم است ، در هندوستان اصولاً وجود ندارد (همان منبع ، ص ۳۷ ) .
۲-۲-۹- مفاهیم مدیریتی از منظر تعهد سازمانی
در بررسی های متعدد پژوهشی کارکنان در رشته های حرفه ای و شغلی ، متغیرهایی شناسایی شد که بر میزان رشد و توسعه تعهد سازمانی کارکنان در سازمان شان اثر داشت . ایجاد کانال های ارتباطی بهینه از عوامل مهم و مورد نیاز تعهد سازمانی است . زانگرو می گوید این ارتباط می باید دوسویه باشد ؛ بدین معنی که ارتباط مستمر میان کارکنان و مدیریت سازمان سطح بالای تعهد سازمانی را تضمین می کند . انتشار خبرنامه شرکت از روش های دستیابی به این هدف است . روش های دیگر ایجاد کانال ارتباطی دوسویه ، اعمال روش درهای باز و سیاست های شفاف است . سازمان هایی که مدیرانی با معیارهای اخلاقی بالا دارند ، و به تعهداتشان پایبندند ، و با شفافیت سیاست های اخلاقی را پیش می برند ، به طور یقین نیروی انسانی آنها نیز از شرکت هایی که مدیران آنها این خصوصیات را ندارند ، به ارزش های اخلاقی متعهدتر هستند . جان وینوس ، یکی از پیشگامان تعهدات سازمانی معتقد است که کارکنان باید طوری رفتار کنند که کارکنان جدید به سرعت احساس کنند که در سازمان غریبه نیستند . یک راه رسیدن به این هدف ، تعیین یک مشاور برای کارمندان جدیدالاستخدام است . از طرفی پاداش های تشویقی می تواند شامل : اعلان کارمند نمونه ماه ، هدایا ، سفر برای افزایش بازدهی ، بورس های آموزشی جهت توسعه و پیشرفت دانش کارکنان ، افزایش حقوق و ارتقاء شغلی باشد . سایر معیارهای مدیریتی برای فراهم آوردن و حفظ نیروی کار متعهد در سازمان عبارتند از :
پیاده سازی ساختارهای سازمانی غیر متمرکز . سازمان ها همان طور که بزرگ می شوند ، احتمالاً از کارکنان غافل می شوند ، و بدین ترتیب شناسایی و شناخت کارکنان سخت تر می شود . به هر حال اگر سازمان های بزرگ ساختار سازمانی غیر متمرکز را پیاده نمایند ، این مشکل کاهش می یابد . ساختارهای کار تیمی به افزایش روح تیمی و حمایت از همکاران را افزایش می دهد .

• • • ایجاد نرم­افزاری برای انتقال دانش؛

  ( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• ایجاد چارچوبی برای اندازه ­گیری دانش­ها و دستاوردهای اجرای فرآیندها؛

• ایجاد انجمن­های خبرگی.

اهمیت مدیریت دانش در بین کسب­وکارهای پیشرفته امروزی به خوبی شناخته شده است. به طوری که هرساله ارزیابی جهانی سازمان دانشی برتر^[۲۴] از سوی شبکه جهانی دانش^[۲۵] برگزار می­گردد و بسیاری از شرکت­های معتبر و پیشرو در عرصه رقابت از کشورهای مختلف جهان به طور مستمر در این ارزیابی شرکت نموده و مجموعه اقدامات خود در حوزه مدیریت دانش­محور را بر اساس صدو پنجاه شاخص طرح شده مورد ارزیابی قرار داده و از گزارش­های تحلیلی جامع و نیز تجربیات سازمان­های برتر دنیا در این ارزیابی بهره­مند می­شوند.
۲-۲-۸- مدل­های مدیریت دانش
در سال­های اخیر محققان بسیاری در زمینه مدیریت دانش کار کرده ­اند و مدل­های بسیاری در این زمینه ارائه شده است. این مدل­ها معمولاً اصل و محتوای مشابهی دارند اما اصطلاحات و ترتیب فازها در آن­ها ممکن است متفاوت باشد. نکته­ای که در تمامی این مدل­ها به چشم می­خورد تأکید بر استفاده و به‌کارگیری دانش است و مراحل دیگر به عنوان مقدمه­ای در ایجاد بسترهای لازم و مناسب برای به‌کارگیری دانش هستند [۹]. این مدل­ها عمدتاً دو تا هشت مرحله دارند. مدل نوناکا و تاکاچی (۱۹۹۵)، مدل هفت سی (۱۹۹۶)، مدل بک من (۱۹۹۹)، مدل هیسینگ (۲۰۰۰)، مدل سنگ بنای مدیریت دانش^[۲۶] (۲۰۰۲) و مدل مارک م.مک الروی (۲۰۰۲) و … از مدل­های ارائه شده در زمینه مدیریت دانش هستند [۴ و ۹].
از آنجا که مدل پایه­ های ساختمان دانش پروبست نسبت به سایر مدل­های دانش کاربردی­تر و جامع­تر می­باشد، در ادامه شرح مختصری از این مدل خواهیم داشت.
شکل ۲-۳ مدل مدیریت دانش پروبست و رمهارد [۴]
این مدل شامل هشت جزء است که مدیریت دانش در آن به صورت سیکلی جریان دارد. این مدل شامل دو سیکل درونی و بیرونی است و سیکل درونی شامل مراحل: کشف (شناسایی)، کسب، توسعه، تسهیم، کاربرد و نگهداری از دانش می­باشد. سیکل بیرونی شامل بلوک­های اهداف دانش و ارزیابی دانش است و کامل کننده این دو سیکل بازخورد است [۴ و ۹].
تعیین اهداف دانش: اهداف مدیریت دانش باید از اهداف اصلی سازمان در دو سطح استراتژیک و عملیاتی نشئت می­گیرند.
شناسایی دانش: طرح سؤال آیا می­دانیم که چه می­دانیم مرحله آغازین شناسایی دانش است. شناسایی منابع دانشی هم بیرون از مرزهای سازمان و هم در درون سازمان صورت پذیرد.
توسعه دانش: دانش باید از منابع شناسایی شده بازار داخلی و خارجی و از منابعی نظیر مشتریان، رقبا، همکاران و … جمع آوری گردد.
توسعه دانش: باید با دانش کسب شده سازمان را توسعه داد. این توسعه می ­تواند شامل هرگونه تغییر یا نوآوری در ارائه خدمات و محصولات به مشتریان باشد.
تسهیم دانش: دانش کسب شده باید در زمان و مکان مناسب بدست افراد مناسب برسد. چگونگی انتقال دانش از سطح فردی به سطح گروهی و سازمانی در این فاز مورد بررسی قرار می­گیرد.
استفاده از دانش: در این فاز موانع موجود بر سر راه دانش باید شناسایی و برطرف گردند تا دانش در سازمان به صورت عملی و مفید در ارائه خدمات و محصولات بکار آید.
نگهداری دانش: در این فاز هدف حفظ، ذخیره و به­روزآوری دانش خواهد بود.
ارزیابی: در فاز ارزیابی نحوه رسیدن به اهداف تعیین شده و استفاده از نتایج به عنوان بازخورد در این فاز صورت می­گیرد [۴].
۲-۳- مدیریت دانش مشتری^[۲۷]
امروزه در زمان استفاده از خدمت یا مصرف کالا توسط مشتری دانش قابل توجهی تبادل می­ شود. این دانش به عنوان منبعی مهم برای سازمان و کسب و بهره ­برداری از آن به یک مزیت رقابتی در سازمان­ها تبدیل شده است.
مدیریت دانش مشتری دربردارنده فرایندهایی­ست که با شناسایی و اکتساب اطلاعات مشتری و نیز ایجاد و بهره ­برداری از دانش مشتریان، مربوط است [۹]. چنین اطلاعاتی در ماورای محدوده­های خارجی سازمان قرار دارند و دانشی که از آن­ها استخراج می­ شود موجب ایجاد ارزش برای سازمان و مشتریان آن خواهد شد [۳۲].
در فرایند ایجاد دانش، مشتری به عنوان شریک سازمان شناخته می­ شود و از آنجا که هردو هدف مشترکی در ذهن دارند (خدمات و محصولات بهتر)، هردو طرف می­توانند شرکای خوبی در فرایند ایجاد دانش باشند.­
مدیریت دانش مشتری سرمایه مهمی برای انواع سازمان­هاست و اساس ارتقای ارزش مشتری است [۴۲]. با تأکید بر دانش به عنوان فاکتور رقابتی مهم در اقتصاد جهانی، سازمان­ها باید به دنبال یک عنصر کلیدی باشند: دانش مشتری [۲۷].
دانش مشتری نوعی از دانش (یا داده و اطلاعاتی است که قابلیت تحلیل و تفسیر و نهایتاً تبدیل به دانش را دارند) در حوزه ارتباط با مشتری است که قابلیت تأثیرگذاری مستقیم یا غیر مستقیم بر عملکرد سازمانی را دارا می­باشد [۴۳]. دانش مشتری اطلاعاتی است که جهت برقراری ارتباط قوی­تر با مشتری مورد نیاز است [۴۷]. بهره­ گیری از دانش مشتری مزایایی را هم برای سازمان و هم برای مشتری به دنبال خواهد داشت. از جمله این مزایا می­توان به بهبود محصولات و خدمات ارائه شده به مشتری، افزایش فروش، جلب رضایت مشتری، حفظ مشتری و … اشاره نمود [۳۴].
مدیریت دانش مشتری و مدیریت دانش به دنبال اهداف یکسانند: ارتقای سطح رضایت مشتری. نتایج حاصل از این تلاش دانش­گرا مدیریت دانش مشتری و یا مدیریت ارتباط با مشتری نامیده می­ شود [۲۷].
در ادبیات تحقیقات مدیریت دانش، مدیریت دانش مشتری، به عنوان به‌کارگیری انواع دانش شامل دانش برای مشتری^[۲۸] (مثلاً اطلاعات یک محصول)، دانش از طرف مشتری^[۲۹] (مثلاً ایده­هایی برای بهبود محصول) و دانش درباره مشتری^[۳۰] (مثلاً نیازها و انتظارات مشتریان) برای ارتقاء قابلیت ­های ارتباط با مشتریان شرکت است [۱۵].
۲-۳-۱- انواع دانش مشتری
دانش مشتری در ارتباطات بین مشتری و سازمان انواع متفاوت دارد که عبارتند از:
دانش برای مشتری، دانش از طرف مشتری، دانش درباره مشتری.
دانش درباره مشتری: نوعی از دانش است که به سازمان کمک می­ کند مشتریانش را بشناسد و به طور مؤثری در مورد آن­ها هدف­گذاری کند. سه نوع دانش درباره مشتری وجود دارد: جمعیت­شناختی، روان‌شناختی و رفتاری [۳۶].
دانش درباره مشتری می ­تواند یکی موارد زیر باشد [۷ به نقل از ۴۲]:

• دانش و اطلاعات درباره مشتریان فعلی (شامل دانش و اطلاعات تاریخی و یا دانش و اطلاعات مربوط به نیازمندی مشتریان).

• دانش و اطلاعات در مورد مشتریان بالقوه (شامل دانش و اطلاعات مربوط به علاقمندی و ترجیحات آن­ها).

دانش برای مشتری: این نوع دانش برای ارتقاء تجربیات مشتریان در مورد محصولات و خدمات شرکت کاربرد دارد [۷ به نقل از ۴۲]. این دانش دانشی­ست که از طرف سازمان به مشتری ارائه می­ شود تا مشتری شناخت بهتری از سازمان، محصولات و خدمات سازمان کسب نماید. دانش برای مشتری شامل اطلاعاتی در مورد محصولات، بازارها و تأمین­کنندگان است که بر روی درک مشتری از کیفیت خدمات تأثیرگذار خواهد بود [۳۳].
انواع دانش برای مشتری عبارتند از:

• دانش و اطلاعات محصولات و خدمات سازمان (شامل دانش و اطلاعات مشتریان فعلی و بالقوه).

• دانش و اطلاعات عمومی شرکت (شامل اطلاعات معرف و محصولات دانشی سازمان).

• دانش و اطلاعات محیطی شرکت (مانند دانش و اطلاعات مربوط به بازار و محصولات و خدمات رقبا) [۷ به نقل از ۴۲].

دانش از طرف مشتری: واضح است که تمرکز سازمان باید بر روی تحویل آنچه مشتریان نیاز دارند باشد نه توسعه محصولات و خدماتی که مشتریان نیاز و تمایلی به آن ندارند، سازمان نیازمند این خواهد بود که نظرات و اطلاعات مشتریان را در مورد نیازهای آتی و نوآوری­های مدنظر سازمان بداند تا محصولات و خدمات مورد نیاز آن­ها توسعه داده شود [۷]. اما مشتریان متوجه نیازهای خود نخواهند شد مگر اینکه محصولات نوآورانه به آن­ها پیشنهاد شود و سازمان به آن­ها کمک کند که محصولات یا خدمات را با در نظر گرفتن نیازها و ترجیحات خود شخصی­سازی کنند [۳۹].
دانش از مشتری شامل اطلاعات مرتبط با سازمان و رقباست. اطلاعات مرتبط با سازمان، دیدگاه مشتریان درباره شرکت و اطلاعات مرتبط با رقبا، دیدگاه مشتریان درباره رقبای سازمان است [۷ به نقل از ۴۲].
نجف لو در [۷] به ارائه چارچوب خوشه انگور جهت طبقه ­بندی انواع دانش مشتری، برای نوع­شناسی این نوع دانش پرداخته است. او در مطالعه خود از نظرسنجی خبرگان جهت تأیید مدل و از آزمون فریدمن برای رتبه ­بندی دانش­ها و مطالعه موردی شرکت همکاران سیستم استفاده نموده است.

شکل ۲-۴ چارچوب خوشه انگور جهت نوع شناسی دانش مشتری
Rowly و همکاران در [۴۲] سؤالاتی که می­توان از طریق آن‌ها به اطلاعاتی از مشتری دست یافت که برای سازمان مناسب باشد اشاره می­ کنند:

۶۸۳/۰

۳۵۶/۰

۲۴

خطا

۶۹/۱۰%

۶۵/۱۴

۳۱/۸

-

ضریب تغییرات (درصد)

ns ، * و ** به ترتیب بیانگر غیرمعنی دار و معنی دار در سطح ۵% و ۱% می باشند.
نمودار ۴-۱- مقایسه میانگین اثر دز علفکش بر تراکم تاج خروس ایستاده ۲۰ روز بعد از سمپاشی
نمودار ۴-۲- مقایسه میانگین اثر متقابل منابع تأمین نیتروژن و دز علفکش بر تراکم تاج خروس ایستاده ۲۰ روز بعد از سمپاشی
نمودار ۴-۳- مقایسه میانگین اثر منابع تأمین نیتروژن بر تراکم خرفه ۲۰ روز بعد از سمپاشی
نمودار ۴-۴- مقایسه میانگین اثر دز علفکش بر تراکم خرفه ۲۰ روز بعد از سمپاشی
نمودار ۴-۵- مقایسه میانگین اثر متقابل منابع تأمین نیتروژن و دز علف­کش بر تراکم خرفه ۲۰ روز بعد از سمپاشی
نمودار ۴-۶- مقایسه میانگین اثر منابع تأمین نیتروژن بر تراکم تاج خروس خوابیده ۲۰ روز بعد از سمپاشی
نمودار ۴-۷- مقایسه میانگین اثر دز علفکش بر تراکم تاج خروس خوابیده ۲۰ روز بعد از سمپاشی
نمودار ۴-۸- مقایسه میانگین اثر متقابل منابع تأمین نیتروژن و دز علفکش بر تراکم تاج خروس خوابیده ۲۰ روز بعد از سمپاشی
۴-۱-۴- وزن خشک تاج خروس ایستاده ۲۰ روز بعد از سمپاشی
بررسی نتایج تجزیه واریانس داده ­ها نشان داد که اثر دز علف­کش و اثر متقابل آن با منابع تأمیننیتروژن در سطح ۱ درصد بر وزن خشک تاج خروس ایستاده ۲۰ روز بعد از سمپاشی معنی­دار بودند (جدول ۴-۲). نتایج مقایسه میانگین اثر ساده دز علف­کش بر وزن خشک تاج خروس ایستاده مربوط به تیمار وجین کامل با میانگین ۱۳/۱۶ گرم در متر مربع بود. همچنین صرف­نظر از تیمار وجین کامل کمترین مقدار وزن خشک علف هرز تاج خروس ایستاده متعلق به ۲۰ گرم ماده موثره بود که با سطوح ۴۰ و ۶۰ گرم ماده موثره در یک گروه آماری مشترک قرار داشتند (نمودار ۴-۹).
نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل سطوح منابع تأمین نیتروژن و دز علف­کش بر وزن خشک تاج خروس نشان داد که کمترین وزن خشک علف هرز مربوط به تیمار وجین کامل در شرایط ۵۰% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی با میانگین ۶۱/۱۰ گرم در متر مربع بود و پس از آن تیمار ۲۰ گرم ماده موثره علفکش کمترین مقدار را در هین شرایط کودی دارا بود (نمودار ۴-۱۰).
۴-۱-۵- وزن خشک خرفه ۲۰ روز بعد از سمپاشی
نتایج تجزیه واریانس ساده نشان داد که اثر منابع نیتروژن در سطح ۵ درصد و اثر دز علف­کش در سطح ۱ درصد بر وزن خشک خرفه معنی­دار بودند. همچنین اثر متقابل منابع تأمین نیتروژن و دز علف­کش بر وزن خشک خرفه در سطح ۱ درصد معنی­دار بودند (جدول ۴-۲). نتایج مقایسه میانگین­ها نشان داد که کمترین وزن خشک علف هرز خرفه تیمار ۵۰ درصد کود دامی + ۵۰ درصد کود شیمیایی با میانگین ۱۹/۱۰ گرم در متر مربع بود که با تیمار ۲۵ درصد کود دامی + ۷۵ درصد کود شیمیایی در یک گروه آماری مشترک قرار گرفت (نمودار ۴-۱۱).
بررسی نمودار مقایسه میانگین اثر سطوح دز علف­کش بر وزن خشک خرفه نشان داد که صرف­نظر از تیمار وجین کامل، تیمار ۲۰ گرم ماده موثره علف­کش با میانگین ۷۵/۷ گرم در متر مربع کمترین مقدار را دارا بود (نمودار ۴-۱۲).
مقایسه میانگین اثر متقابل سطوح منابع نیتروژن و دُز علف­کش بر وزن خشک خرفه ۲۰ روز بعد از سمپاشی نشان داد که کمترین مقدار وزن خشک مربوط به تیمار وجین کامل در شرایط کودی ۵۰% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی با میانگین ۵۱/۳ گرم در متر مربع بود و پس از آن تیمار ۲۰ گرم ماده موثره با میانگین ۲۶/۷ گرم در متر مربع کمترین وزن خشک علف هرز خرفه را داشت. نتایج نشان داد که در شرایط کاربرد ۱۰۰ درصد کود شیمیایی، با افزایش دُز مصرف علف­کش از وزن خشک علف­هرز کاسته شد. اما در شرایط استفاده از ۵۰% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی با افزایش دُز مصرف علف­کش میزان ماده خاک علف هرز نیز افزایش یافت (نمودار ۴-۱۳).
۴-۱-۶- وزن خشک تاج خروس خوابیده ۲۰ روز بعد از سمپاشی
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر منابع نیتروژن (در سطح ۵ درصد) و دز علف­کش (در سطح ۱ درصد) بر وزن خشک تاج خروس خوابیده معنی­دار بودند. همچنین اثر متقابل منابع نیتروژن و دز علف­کش بر وزن خشک تاج خروس خوابیده در سطح ۱ درصد ۲۰ روز بعد از سمپاشی معنی­دار بود (جدول ۴-۲). نتایج مقایسه میانگین اثر ساده سطوح منابع نیتروژن بر وزن خشک تاج خروس خوابیده نشان داد که کمترین وزن خشک علف­هرز مربوط به تیمار ۵۰% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی با میانگین ۱۷/۹ گرم در متر مربع بود (نمودار ۴-۱۴). نتایج مقایسه میانگین اثر ساده دُز علف­کش بر وزن خشک تاج خروس خوابیده نشان داد که کمترین وزن خشک مربوط به تیمار وجین کامل با میانگین ۱۸۹/۸ گرم در متر مربع بود و بعد از آن تیمار ۲۰ گرم ماده موثره قرار داشت. همچنین بیشترین وزن خشک مربوط به عدم مصرف علفکش بود (نمودار ۴-۱۵).
نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل سطوح منابع نیتروژن و دز علفکش بر وزن خشک تاج خروس خوابیده ۲۰ روز بعد از سمپاشی نشان داد که کمترین وزن خشک مربوط به تیمار وجین کامل در شرایط ۵۰% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی بود و بعد از آن تیمار ۲۰ گرم ماده موثره در همین شرایط کودی قرار داشت. نتایج همچنین نشان داد که در صورت تأمین نیتروژن مورد نیاز گیاه از طریق ۱۰۰ درصد کود شیمیایی، با افزایش مصرف علفکش، وزن خشک علف هرز تاج خروس خوابیده کاهش معنی داری یافت. اما با بکارگیری ۵۰% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی می توان از مصرف بی رویه سموم علف­کش برای کنترل علف­های هرز جلوگیری کرد. زیرا در این شرایط با بکارگیری ۲۰ گرم ماده موثره از علف­کش نیکوسولفورون می توان علف هرز را کنترل نمود (نمودار ۴-۱۶).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۱-۷- وزن خشک مجموع علف­های هرز ۲۰ روز بعد از سمپاشی
نتایج تجزیه واریانس ساده نشان داد که تأثیر منابع نیتروژن (در سطح ۵ درصد) و دز علف­کش (در سطح ۱ درصد) بر وزن خشک کل علف­های هرز معنی­دار بودند. همچنین اثر متقابل منابع نیتروژن و دز علف­کش بر وزن خشک کل علف­های هرز در سطح ۱ درصد، ۲۰ روز بعد از سمپاشی معنی­دار بود (جدول ۴-۲). بررسی­ها نشان داد که کمترین وزن خشک کل علف­های هرز از تیمار کودی ۵۰% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی با میانگین ۶۴/۳۸ گرم در متر مربع حاصل شد و بیشترین مقدار مربوط به تیمار ۱۰۰% کود شیمیایی بود (نمودار ۴-۱۷). نتایج مقایسه میانگین اثر ساده دز علف­کش بر وزن خشک مجموع علف­های هرز نشان داد که کمترین مقدار متعلق به تیمار وجین کامل با میانگین ۰۸/۳۲ گرم در متر مربع بود و تیمار دز ۲۰ گرم ماده موثره از علف­کش با میانگین ۴۶/۴۳ گرم در متر مربع در جایگاه بعدی قرار داشت. همچنین تیمار عدم کنترل علف­هرز با میانگین ۰۹/۶۶ گرم بیشترین مقدار را داشت (نمودار ۴-۱۸).
نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل سطوح منابع تأمین نیتروژن و دُز علف­کش بر وزن خشک مجموع علف­های هرز مرحله ۲۰ روز بعد از سمپاشی نشان داد که کمترین مقدار مربوط به تیمار وجین کامل در شرایط ۵۰% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی بود و پس از آن تیمار ۲۰ گرم ماده موثرع علفکش در همین شرایط کودی کمترین مقدار وزن خشک علف­های هرز را دارا بود. نتایج نشان داد که با افزایش دُز مصرفی علف­کش در شرایط ۱۰۰ درصد کود شیمیایی از وزن خشک کل علف­های هرز در واحد سطح کاسته شد. اما در شرایط ۵۰% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی با افزایش دُز مصرفی از ۲۰ به ۶۰ گرم ماده موثره، بر وزن خشک علفهای هرز افزوده شد. به طوری که در این شرایط کودی، بهترین کنترل مربوط به دُز ۲۰ گرم ماده موثره بود (نمودار ۴-۱۹).
جدول ۴-۲- میانگین مربعات وزن خشک علف­های هرز تاج خروس ایستاده، خرفه، تاج خروس خوابیده و مجموع علف­های هرز مرحله ۲۰ روز بعد از سمپاشی

مجموع علفهای هرز

تاج خروس خوابیده

خرفه

تاج خروس ایستاده

درجه آزادی

منبع تغییرات

۲۵۵/۱۹۹۰

۶۱۳/۱۳۲

۲۳۷/۱۷۲

۹۳۶/۴۵۵

نمودار (۱۰-۴) -اضطراب ۴ در ۱۰ مرحله (۵ مرحله پیش از مداخله و ۵ مرحله بعد از مداخله)
با توجه به نمودار (۱۰-۴)، نمرات اضطراب شمارهچهار در مقایسه با نمرات در مرحله خط پایه به یکدیگر نزدیک میباشند، اما در مرحله درمان و پس از آن و پیگیری آزمودنی نسبت به نمرات پیش از هم از لحاظ روند درمان و تراز آن در جایگاه بهتری قرار دارد و این تفاوت دلیلی بر تأثیر مثبت درمان است. اندازه اثر در این مقیاس در مرحله درمان و پیگیری ۴۲/۱۶% درصد است. یعنی درمان اثر بخش بوده است.
طبق آنچه مشاهده و گفته شد پاسخ این سوال که آیا آواز- ملودیک بر کاهش اضطراب دانشآموزان مورد بررسی تأثیر دارد ، مثبت بوده و روند صعودی درمان با شیب تند دلیلی بر این ادعا است.

• • کودک پنجم

پنجمین کودک پسری ۹ ساله، دانشآموز پایهسوم ابتدایی است.

نمودار (۱۱-۴) -اضطراب ۵ در ۱۰ مرحله (۵ مرحله پیش از مداخله و ۵ مرحله بعد از مداخله)
با توجه به نمودار (۱۱-۴)، نمرات اضطراب شماره پنج در مقایسه با نمرات در مرحله خط پایه به یکدیگر نزدیک میباشند، اما در مرحله درمان و پس از درمان و پیگیری آزمودنی نسبت به نمرات پیش آزمون در مراحل سه تا پنج هم از لحاظ روند درمان و تراز آن در جایگاه بهتری قرار دارد و این تفاوت دلیلی بر تأثیر مثبت درمان است. اندازه اثر در این مقیاس در مرحله درمان و پیگیری ۴/۱۵% درصد است. یعنی درمان اثر بخش بوده است.
طبق آنچه مشاهده و گفته شد پاسخ به این سؤال که آیا آواز- ملودیک بر کاهش اضطراب دانشآموزان مورد بررسی تأثیر دارد، مثبت بوده و روند صعودی درمان با شیب تند دلیلی بر این ادعا است.
۴-۲-۱ وضعیت تمام افراد نمونه (اضطراب) در یک نگاه

نمودار (۱۲-۴) -اضطرابافراد نمونه در ۱۰ مرحله (۵ مرحله پیش از مداخله و ۵ مرحله بعد از مداخله)
با توجه به نمودار (۱۲-۴)، نمرات اضطراب افراد نمونه در مقایسه با نمرات در مرحله خط پایه به یکدیگر نزدیک میباشند، اما در مرحله درمان و پس از آن و پیگیری آزمودنی نسبت به نمرات پیش از هم به لحاظ روند درمان و تراز آن در جایگاه بهتـری قرار دارد (اگرچـه این تغییرات در حد پایین میباشد) و این تفاوت دلیلی بر تأثیر مثبت درمان است. میزان تأثیر در این مقیاس در مرحله درمان و پیگیری ۷/۳% درصد است. یعنی درمان در حد پایین اثر بخش بوده است.
طبق آنچه مشاهده و گفته شد پاسخ به این پرسش که آیا آواز- ملودیک بر کاهش اضطراب دانشآموزان مورد بررسی تأثیر دارد، مثبت بوده و روند صعودی درمان با شیب تند دلیلی بر این ادعا است.

فصل پنجم

بحث و نتیجهگیری

پژوهش حاضر درصدد بوده است تا تأثیر درمانی آواز – ملودیک^[۱۵۲] (MIT) را برکاهش لکنتو اضطراب در افراد نمونه ـ که کودکان دبستانی میباشند ـ مورد بررسی قرار دهد. این فصل از تحقیق که در واقع گام نهایی آن میباشد، گزارشات (کیفیت و چگونگی مطالعات داده های آماری) انجام شده را به بحث گذارده و نتایج و ماحصل مراحل درمانی را به تصویر میکشد. سپس با توجه به نتایج بدست آمده، محدودیتهای پژوهش ارائه و پیشنهاداتی برای پژوهشهای بعدی مطرح میگردد. همچنین در این بخش پاسخگویی به پرسشهای اصلی پژوهش با تکیه بر اثربخشی متغیر مستقل بر متغیرهای وابسته مورد بحث و تببین قرار می‌گیرد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پرسشهای طرح شدهی زیر دو سؤال اساسی و بنیادین این پژوهش بوده است:
۱-آیا آواز -ملودیک بر کاهش لکنت کودکان تاثیر دارد؟
۲-آیا آواز- ملودیک بر کاهش اضطراب کودکان دارای لکنت تاثیر دارد؟
۵-۱ گزارشهای پژوهش
۵-۱-۱ لکنت: در پاسخ به پرسش نخست که همانا بررسی تأثیر درمانی آواز ـ ملودیک (MIT) برکاهش لکنت بوده است آنچه از یافته های تحقیق بر میآید آن است که آواز ـ ملودیک در بهبود شدت لکنت کودکان تأثیر مثبتی داشته است (با توجه به جدول ۱-۱فصل چهارم). بررسی شدت لکنت پس از درمان در مقایسه با شدت آن در خط پایه، تغییراتی را مبنی بر کاهش اثر درمانی آوازـ ملودیک در مرحله پس از درمان نشان داده است.
کاهش شدت لکنت بر اساس شواهد بهدست آمده در مورد علیرضا، امیرعلی، کیارش و ابوالفضل صدق میکند و مطابق جدول فصل چهارم افراد مذکور دارای شیب تندی میباشد. اما این مقدار کاهش در خصوص یکی از آزمودنیها ـ یعنی محمد در حد متوسط بوده است. درکل نمرات لکنت افراد نمونه در مرحله پس از درمان و پیگیری نسبت به نمرات پیش از درمان کاهش محسوسی را نشان میدهد. در تبیین این یافتهها میتوان گفت که آوازهای گروهی نگرانی آزمودنیها را از تکلم کاهش و نشاط و شور موجود درجلسات گروهی، میل به تکلم و خواندن را در آنها می افزود. نواختن سازهای بادی و خواندن آواز، خواه ناخواه عضلات مرتبط با گویایی و جریان تکلم را در کودکان لکنتی تقویت کرد. کنترل عضلات تنفس، زبان، لب و گونه برای تکلم ضروری است و نواختن سازهای بادی این کنترل را تقویت میکند و همچنین آواز خواندن و ریتمیک کردن لغات در این جریان، تکلم را برای آنها آسان ساخت. و در نهایت انطباق ریتم آهنگ و آواز خواندن، موجب بهبود لکنت در این کودکان شد. همچنین این یافتهها با پژوهش موئلن و همکاران^[۱۵۳](۲۰۱۲) که در مورد اثر آواز- ملودیک در زمینه زبان پریشی انجام گرفته بوده همسو میباشد. موئلن و همکاران در تحقیق مروری خود برایMIT، چندین سطوح از موفقیت درمانی را نام میبرند که در زیر بدان اشاره شده است:
۱-بهبود در تکرار سخنان تعلیم داده شده
۲-تعمیم به تکرار سخنان تعلیم داده نشده.
۳-مؤثر بودن استفاده از سخنان آموزش داده شده در ارتباطات
۴-تعمیم به گفتار خود برانگیخته: سلاست (روانی) بهبود یافته و محتوایی ارتباطی بهبود یافته .MIT به بهبود سلاست و قابلیت فهم کلام (به وسیله ارتباط کلامی بهبود یافته بهعنوان هدف غایی) کمک میکند. این سلاست و روانی گفتار در پژوهش حاضر براساس یافتهها برای هر پنج آزمودنی به شکل محسوسی دیده میشود.
در تبیین اثر درمان آواز- ملودیک برلکنت هریک از آزمودنیها، شرح زیر ارائه میشود:
۱-امیرعلی: او فردی ده ساله، دانشآموز پایه چهارم ابتدایی و فرزند سوم خانواده است. به گزارش والدین و نیز مشاهدات بالینی انجام شده وی فردی کمرو، عجول، مضطرب و زود جوش است. امیر علی بجز لکنت هیچ گونه بیماریای که تشخیص پزشکی یا روانپزشکی باشد ندارد. فقط گهگاه سردردهای بسیار خفیفی دارد. همچنین از لحاظ تحصیلی دانشآموز متوسطی محسوب میشود. سیر رشدی زبان او تا سه ساله و نیم روند معمول و طبیعی داشته است. به گزارش والدین، او در اثر ترس شدید در یک حادث دچار لکنت ـ از نوع کشیده گویی (کلونیک) ـ شده است .با توجه به یافته های این پژوهش میتوان چنین گفت که شدت لکنت این فرد در مرحلهی پس از درمان نسبت به خط پایه، تغییر محسوسی را نشان میدهد. علاوه بر این براساس یافته های برآمده از تحقیق حاضر، امیرعلی در سه مؤلفه لکنت (فراوانی^[۱۵۴]، دیرش^[۱۵۵] و رفتارهای فیزیکی همراه^[۱۵۶]) نیز کاهش چشمگیری داشته است. او در جلسات درمانی ضمن نواختن تمام سازهای کوبهای به ساز دهنی علاقه مندی بیشتری نشان میداده است. او ریتم و سبک خاصی را ابداع کرده بود، که برای دیگر کودکان تازگی داشت. اکثراٌ به تکنوازی گرایش داشته و به تدریج گروهنوازی را انجام میدادند. او کوشش میکرد ریتمهای ساز دهنی را با آوازهای آشنایی که شنیده بود و در حافظه داشت هماهنگ کند. علاوه بر آن تلاش داشت همراه با ضربه انگشتان دست بر روی پای خود گفتار عادی را به شکل ریتمیک و کشیده بیان کند و این روش را در سه مرحله انجام میداد؛ ابتدا جمله مورد نظر را به شکل ریتمیک زمزمه میکرد، سپس همان جمله را با صدای آرام و ریتمیک تکرار کرده و بعد از آن همان جمله را به شکل عادی و با صدای بلند در گروه بیان میکرد. امیرعلی هر روز بر یک متن داستانی کوتاه به همین شیوه کار میکرد. این امر باعث شده بود که راحتتر و با اعتماد بنفس بیشتری در گروه ظاهر شود و بهعلاوه ارتباط او با ریتم ملودی، به آسان سازی وسیّالیّت کلمات اوکمک میکرد.در تبعین این امر میتوان گفت: تمرین دمیدن و نفس کشیدن میتواند کمک کند تا کنترل عضلات تنفسی مورد نیاز تکلم تقویت شود. پاداشهای زیبای موسیقی همچنین به تحریک او در تمرین این مهارتها کمک میکرد. این کار به امیرعلی اعتماد نفس و جرأت میبخشد.و این باعث شد بود که امیرعلی را برانگیزاند تا راحتتر و روانتر صحبت کند.
۲-محمد:او فردی ۱۱ ساله، دانشآموز پایه پنجم ابتدایی و فرزند ارشد خانواده است. به گزارش والدین و مشاهدات بالینی انجام شده فردی کم رو، عجول، مضطرب، زود جوش، عصبانی، پرخاشگر و بیقرار است. سیر رشدی زبان او تا دو سالگی روند طبیعی داشته اما به گزارش والدین، در اثر ترس، دچار لکنت از نوع مکث بر روی یک هجا یا توقف در تلفظ (تونیک)گردیده است.
وی به لحاظ تحصیلی دانشآموز متوسطی محسوب میگردد. علاوه بر لکنت او در کودکی سابقه ناخن جویدن نیز داشته است. براساس یافته های این پژوهش نمرات لکنت محمد در مقایسه با نمرات در مرحله خط پایه به یکدیگر نزدیک میباشند، اما در مرحله پس از درمان و پیگیری محمد نسبت به نمرات پیش از آزمون تغییر محسوسی را نشان میدهد؛ هرچند میزان تأثیر در مرحله سوم و چهارم پس از آزمون روند صعودی دارد اما در مرحله پنج دوباره کاهش مییابد. درکل میتوان گفت شدت لکنت در مرحلهپس از درمان نسبت به خط پایه دارای تغییر بارزی بوده است. همچنین فراوانی لکنت، دیرش و رفتارهای فیزیکی همراه، در مقایسه با نمرات در مرحله خط پایه به یکدیگر نزدیک میباشند. اما در مرحله پس از درمان و پیگیری محمد در مؤلفه دیرش و رفتارهای فیزیکی نسبت به نمرات پیش آزمون هم از لحاظ روند درمان و تراز آن در جایگاه بهتری قرار دارد؛ و این تفاوت دلیلی بر اثر بخش بودن درمان بر دیرش و رفتارهای فیزیکی است. کاهش مؤلفه فراوانی آزمون شدت لکنت۳ برای محمد در حد متوسط دیده شده است. علت این تفاوت شاید در بیقراری و کم حوصلگی محمد حین اجرای تست باشد. بهطور کلی براساس یافته های این پژوهش اثر کاهشی در سه زیر مولفه لکنت (فراوانی، دیرش و حرکات فیزیکی همراه ) نیز برای محمد دید می شود.
محمد، فردی کمرو و بسیار بیقرار بود. طیّ سه جلسهنخست، اودر برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل بود و این امر در مورد او روند بسیار کندی داشته است. دیر ارتباط برقرار میکرد، کمتر سخن میگفت و تماس چشمی ضعیف داشت. همچنین در ابتدا حرکات انفجاریای از خود نشان میداد که شگفتی سایر کودکان را نیز کاملاً بر میانگیخت. اما از جلسه چهارم به بعد، رفته رفته به کار گروهی و سازهای کوبهای علاقه نشان داد. محمد ضمن نواختن سازها در گروه، علاقه خاصی به نواختن ریتمیک چوب و دقک داشت. او از ترتیب چوب و دقک ریتمهای مخصوص خود را کشف میکرد و به دلیل آنکه در روخوانی مشکل داشت بیشتر آهنگهایی را که به شکل شفاهی در حافظه داشت با صدای بلند میخواند و با ضربات چوب این آهنگ را همراهی میکرد. خواندن آواز از طریق ریتم به او کمک میکرد تا روانتر صحبت کند. همچنین ساز به او کمک کرد تا به مرور ارتباط راحتتری را با سایرین برقرار کند و تمام این امور کمکم لکنت او را کاهش و اعتماد به نفس او را افزایش میداد. علاوه بر این حرکات فیزیکی همراه لکنت او به شدت تنزل یافته؛ به طوری که در جلسه شانزدهم به ندرت این پدیده در او دیده میشد. در تبیین این امر میتوان گفت: محمد غالباً آوازهایی را میخوانند که به ندرت و گاهی هرگز کلمات آن را نگفته بود. او با کمک این آوازها توانست لغاتی را که در صحبت کردن دارای مشکل بود، سلیستر بخواند. این کار به محمد اعتماد به نفس و جرأت میبخشید تا آن کلمات را در صحبتهای روزانه نیز استفاد کند و گفتارش روانترگردد.
۳- علیرضا: او پسری ۱۲ ساله، دانشآموز پایه ششم ابتدایی و فرزند اوّل خانواده است. به گزارش والدین و مشاهدات انجام شده فردی، زود جوش، عجول، مضطرب، زود رنج و در عین حال دارای روابط عمومی خوب و خوش برخورد است. سیر رشدی زبان او تا سه سالگی روال طبیعی خود را داشته اما در اثر ترس و استرس بنا به گزارش والدین در یک حادثه (آتش سوزی) دچار لکنت ـ از نوع مکث بر روی یک هجا یا توقف در تلفظ (تونیک) ـ شده است. علیرضا بجز لکنت هیچ گونه بیماری که تشخیص پزشکی یا روانپزشکی باشد نداشته است. علاوه بر این به لحاظ درسی نیز دانشآموز ممتازی محسوب میشود و دارای وضعیت تحصیلی عالی میباشد. یافته های حاصل از مشاهدات تحقیق حاکی از آن است که نمرات لکنت علیرضا در مرحله خط پایه به یکدیگر نزدیک میباشند، اما نمرات او پس از درمان و پیگیری نسبت به نمرات پیشآزمون کاهش چشمگیری داشت. همچنین مؤلفه های فراوانی لکنت، دیرش و رفتارهای فیزیکی همراه پس از درمان و پیگیری نسبت به نمرات پیش آزمون کاهش محسوسی را نشان میدهد.
علیرضا در جلسات انعطاف و ارتباط خوبی داشته و اکثر فعالیتهای موسیقی را در گروه به راحتی انجام میداد و در این زمینه با دیگر کودکان نیز همراهی میکرد. او سعی میکرد تمام تمرینها را در بهترین حالت انجام دهد. از سویی به نواختن فلوت نیز علاقه خاصی نشان میداد و سعی میکرد ریتم خاصی را که از قبل در منزل کار کرده بود، در جلسه گروهی اجرا کند. او نسبت به سایر افراد نمونه مطالب و تمارین گفته شده را به سرعت فرا میگرفت و تأییدی که متعاقباً از گروه دریافت میکرد باعث شده بود روز به روز اعتماد بهنفس بیشتری پیدا کرده و این امر به همراه پشتکار و علاقهای که به موسیقی داشت، استفادههای زبان وکلمات را برای او آسانتر میکرد.
۴- ابوالفضل: او پسری ۱۲ ساله، دانشآموز پایه ششم ابتدایی و فرزنده اول خانواده است. به گزارش والدین و مشاهدات انجام شده وی فردی، عجول، مضطرب، زود رنج، پرجنب و جوش و در عین حال دارای روابط عمومی بالا و وضعیت تحصیلی خوب میباشد. سیر رشدی زبان او تا دو سالگی روند طبیعی داشته امادر دو سالگی بدون هیج دلیل مشخص دچار لکنت از نوع مکث بر روی یک هجا یا توقف در تلفظ (تونیک) میشود و تا بهحال هیچ گونه درمانی دریافت نکرده است. او در ضمن جز لکنت هیچگونه بیماری که تشخیص پزشکی یا روانپزشکی باشد، ندارد. براساس یافته های این پژوهش نمرات لکنت وی در مرحله خط پایه به یکدیگر نزدیک میباشند، اما نمرات ابوالفضل پس از درمان و پیگیری نسبت به نمرات پیشآزمون کاهش محسوسی را نشان میدهد. وهمچنین براساس یافته های این تحقیق ابوافضل در مؤلفه های فراوانی لکنت، دیرش و رفتارهای فیزیکی همراه پس از درمان و پیگیری نسبت به نمرات پیش آزمون کاهش محسوس را نشان میدهد. ابوالفضل نیز مانند امیرعلی به کشیدهگویی و ریتمیک سخن گفتن علاقه زیادی نشان میداد پیشرفت او که روز به روز وضوح بیشتری پیدا میکرد و از طرف خانواده و دوستان پیشرفتش به او گوش زد میشد این امر موجب شده بود تا با انگیزی بیشتر در گروه ظاهر شود و مشتاقانه با گروه همکاری کند؛ بهطوریکه میتوان گفت فعالیت و پشتکار او در همراهیهای موسیقیایی به کاهش لکنت او کمک فراوانی کرد.
۵- کیارش: او پسری ۹ ساله، دانشآموز پایه سوم ابتدایی و فرزند ارشد خانواده میباشد. به گزارش والدین و مشاهدات انجام شده فردی، زود جوش، عجول،مضطرب، زود رنج، بیقرار، خجالتی و دارای روابط عمومی ضعیف است. به لحاظ تحصیلی وضعیت مطلوبی داشته و نیز سیر رشدی زبان او تا دو سالگی روند طبیعی و رو به تکاملی را نشان میدهد اماپس از آن بدون هیچگونه دلیل مشخصی دچار لکنت از نوع کشیده گویی(کلونیک) شده است و تا بحال هیچ گونه درمان خاصی را دریافت نکرده است. کیارش دچار مشکل ناخن جویدن بود. با توجه به یافته های این پژوهش نمرات لکنت کیارش در مرحله خط پایه به یکدیگر نزدیک میباشند، اما پس از درمان و پیگیری نسبت به نمرات پیشآزمون کاهشی محسوسی را نشان میدهد. وهمچنین براساس شواهداو در مؤلفه های فراوانی لکنت، دیرش و رفتارهای فیزیکی همراه پس از درمان و پیگیری نسبت به نمرات پیش آزمون کاهش محسوس و را نشان میدهد. کیارش از نخست تمایل کمتری به فعالیت موسیقی از خود نشان میداد، چون در نفَس کم میآورد و معمولاً از تمرین فلوت و سازدهنی طفره میرفت. به شدت کمرو و بیقرار بود؛ به طوری که تا چهار جلسه به همراه مادرش در جلسات حضور پیدا میکرد، تکالیف تعیین شده را در منزل انجام نمیداد و حتی با دیگر کودکان ارتباط برقرار نمیکرد تا اینکه از جلسه چهارم به بعد آرام آرام با درمانگر ارتباط برقرار کرد و درمانگر نیز با بهره گرفتن از این اعتماد و ارتباطی که به وجود آمد بود و تعیین تکلیف سبکتر موجبات گرایش او به موسیقی و شرکت در برنامه گروهی را فراهم آورد. از بین سازه های کوبهای، به خاشخاشک و دایره زنگی اشتیاق بیشتری نشان میداد.
کیارش رفته رفته در جلسات درمانی اعتماد بهنفس بیشتری پیدا کرد و در گروه راحتتر ابراز وجود میکرد. او همچنین با تکخوانی و همخوانی همراه استفاده از ریتمی که خود برای خاشخاشک ساخته بود به گروه نیز نزدیکتر میشد. به طوری که درجلسه شانزدهم از خود بیقراری کمتری نشان میداد و در تمرین نفسگیری همراه با آهنگ بیکلام، پیشرفت قابل توجهی از خود نشان داد. این روند رو به رشد او بر قدرت بیان او تأثیر مثبتی داشته و به کاهش لکنت او کمک کرد.
۵-۱-۲ اضطراب: یکی از پرسشهای اساسی این پژوهش، تأثیر آواز ـ ملودیک بر اضطراب کودکان لکنتی بود. نمرات اضطراب افراد نمونه در مقایسه با نمرات در مرحله خط پایه به یکدیگر نزدیک میباشند، اما در مرحله درمان و پس از آن و پیگیری آزمودنی نسبت به نمرات پیش ازهم از لحاظ روند درمان و تراز آن در جایگاه بهتری قرار دارد (اگر چه این تغییرات در حد کم می باشند)؛ و این تفاوت دلیلی بر تاثیر مثبت درمان میباشد. طبق یافته های این پژوهش میتوان گفت که درمان آواز- ملودیک بهطور کلی سبب بهبود اضطراب در پژوهش حاضر شده است. این یافتهها با نتایج پژوهشی که توسط افرادی چون فرازی(۱۳۷۵)، خسروی(۱۳۷۵)، چان و چنگ (۲۰۰۷)، هاشمی و ذاکری مقدم(۲۰۱۲)، کاظمی و همکاران(۲۰۱۲) و هری سوک و همکاران^[۱۵۷] (۲۰۱۱)انجام گرفت همسویی دارد. این پژوهشگران از موسیقی درمانی برای کاهش اضطراب استفاده نمودهاند.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که برنامههای آواز- ملودیک (MIT) بر کاهش اضطراب مؤثر بوده و همچنین این پژوهش با تحقیقات نجفی و همکاران (۱۳۸۹) نیز همسو می باشد. افراد مذکور در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که اجرای برنامه موسیقی در کودکان ۹-۱۲سال بستری در بیمارستان سبب کاهش میزان اضطراب میگردد.
اثر درمان آواز - ملودیک بر روی اضطراب هریک از آزمودنیها به شرح زیر میباشد:
اثر آوازی ملودیک در خصوص ابوالفضل، محمد و کیارش موجب کاهش اضطراب شده است. در تبیین این یافته ها می توان گفت که افراد دچار لکنت، اعم از کودک و بزرگسال معمولا ًدرونگرا و فاقد اعتماد به نفس هستند و از احساس بیکفایتی رنج میبرند. آنها مانند سایر افراد عصبی مستعد رنج بردن از ترسها، نگرانیها و اضطرابها هستند.فرد اضطرابی ممکن است از ترسی که باعث لکنت شده، آگاه نباشد، اما در وجود خویش درگیری گستردهای با آن داشته باشد(دهقانی هشتجین، ۱۳۷۴). تأثیر درمانی آواز- ملودیک در کاهش فشار هیجانی، تنشها، نگرانیها و عصبیتهای کودکان دارای لکنت بسیار ملموس و روشن است. کودکان در فعالیتهای گروهی فرصت مناسب و ایمنی برای تخلیه احساسات و بروز حالات و افکار خود یافتند؛ بدون آنکه نگران تکلم خود باشند. آواز- ملودیک با مولودی ساده بر احساسات تاثیر گذاشته و باعث رها شدن تنشها میگردد وکودکان را قادر میساخت که به هیجانها و احساسات خود توجه کنند. در واقع آواز- ملودیک سبب ابراز هیجانها و خلاقیت در این کودکان شد. با توجه به این امر شاید بتوان دلیل این تأثیرات در مورد سه مورد مذکور را برقراری ارتباط راحتتر با موسیقی دانست؛ چراکه موسیقی فضای امن، صمیمی و بدون کوچکترین تردیدی برای این کودکان ایجاد کرده است و حضور در کلاس برایشان بسیار جذاب و دلنشین بوده است و همچنین ابراز و تخلیه احساسات و اعتماد به نفس موجب کاهش اضطراب آنان شد. این یافتهها با یافته های رفیعیان و همکاران (۱۳۸۵) وهمچنین پژوهشهای محققانی چون ربیعی و همکاران(۱۳۸۸)، طباطبایی فر(۱۳۸۹)، نجفی و همکاران(۱۳۸۹)، شین وکیم^[۱۵۸](۲۰۱۱) وجیانگ و همکاران (۲۰۱۳) که با عنوان «تأثیر موسیقی درمانی بر اضطراب و استرس» صورت گرفت، همسویی دارد.
نمره شدت اضطراب امیرعلی و علیرضا در مرحله خط پایه به یکدیگر نزدیک میباشند، اما در مرحله پس از درمان و پیگیری این افراد نسبت به نمرات پیش آزمون، افزایش اضطراب را نشان میدهد. این عدم تفاوت دلیلی بر عدم تأثیر درمان برای امیرعلی و علیرضا میباشد. در مورد علیرضا و امیرعلی مشاهدات بالینی روانشناسی نشان میدهد، که دلیل این افزایش را میتوان در سطح هوشیاری، اعتماد به نفس و همچنین احساس راحتی که طی درمان آزمودنیها با آزمونگر پیدا کرده بودند، دانست. این امر خود میتواند سبب برونریزی بهتر و پاسخگویی بادقت بیشتری به سؤالات تست اضطراب پس از آزمون نسبت به پیش آزمون شده باشد. این احساس راحتی و ارتباط قوی با موسیقی و محیط، در امیر محمد به شکل بارزتری قابل مشاهد بود.
این یافتهها با پژوهشی با عنوان «بررسی تأثیر اضطراب در کودکان دچار اختلال لکنت عادی در سنین ۸-۱۴ سال» که توسط امیری (۱۳۸۸) و همچنین تحقیقی دیگری که توسط خسرو (۱۳۷۵) صورت گرفت همخوانی دارد و به این نتیجه منتهی گردیده که میزان اضطراب کودکان دچار لکنت بیشتر از کودکان عادی است.
۵-۲ نتیجهگیری
در پژوهش حاضر سعی شده است از تکنیک درمانی MIT برای کاهش لکنت و اضطراب استفاده شود. نتایج حاصل از اثربخشی درمان آواز- ملودیک بر لکنت و اضطراب حکایت میکند. با توجه به مطالعه مروری موئلن و همکاران (۲۰۱۱) که در زمینه درمان MIT انجام داده اند و نیز بر اساس جستجوهای گسترد هپژوهشگر متن حاضر در پیشینه تکنیک درمانی MIT در زمینه لکنت مطلبی یافت نشد. با تکیه بر این امر شاید بتوان پژوهش پیش رو را در زمره نخستین گامهای بررسی تأثیر شیوه درمانی MIT در لکنت شواهد اولیه به شمار آورد. کاهش بارز علائم لکنت در هر پنج آزمودنی و نیز کاهش میزان اضطراب در سه آزمودنی دید میشود. اما با وجود این، کاهش اضطراب در دو آزمودنی منفی بود و این خود نشانگر این امر است که در شیوه درمانی آواز ـ ملودیک هنوز هم باب هرگونه تحقیق و پژوهش همواره مفتوح است.
۵-۳ محدودیتهای پژوهش

۲-۲- مبانی نظری
در این بخش مفاهیم فقر، اندازه ­گیری خط فقر، مفهوم ICT، فقر و ICT و شاخص‌های اندازه‌گیری فقر مورد بررسی قرار می­گیرد.
۲-۲-۱- مفاهیم فقر
به دلیل طبیعت چند بعدی فقر و فقیر، تعریف جامع و دقیقی از اصطلاح فقر مشکل است. فقر را می­توان از جهات گوناگون تعریف و تقسیم ­بندی نمود.
تعاریف ذیل طی دهه­های مختلف برای فقر ارائه شده است:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تانسند^[۷](۱۹۸۵)، در دهه­های ۱۹۶۰ و۱۹۷۰ اعتقاد داشت که افراد، خانوارها و گروه ­های جمعیتی را زمانی می­توان فقیر به حساب آورد که با فقدان منابع برای کسب انواع رژیم­های غذایی، مشارکت در فعالیت­ها و شرایط و امکانات معمول زندگی، مواجه باشند. فقر ـ در معادل فارسی آن «نداری و بی­چیزی»ـ از نوعی ناتوانی در بدست آوردن یا نگاه­ داشتن امکانات مادی لازم برای معیشت سرچشمه می­گیرد. این ناتوانی ممکن است از فقدان استعدادهای جسمی و روانی ـ به صورت موقت و دائم ـ یا از فراهم نبودن شرایط اجتماعی و اقتصادی لازم برای استفاده از استعدادها و منابع موجود ناشی شود (مهریار، ۱۳۷۳).
سن^[۸] در مطالعات خود در سال ۱۹۸۱ اشاره کرده که فقر را باید به صورت محرومیت از قابلیت ­های اساسی در نظر گرفت و نه صرفاً پایین بودن درآمدها که ضابطه متعارف شناسایی فقر است. البته محرومیت، خود مفهومی نسبی است که ممکن است در مکان­ها و زمان­های متفاوت، تعاریف متفاوت داشته باشند. بدین معنی که در یک کشور درحال­توسعه ممکن است فقر، محرومیت از امکانات تلقی شود که برای ادامه حیات ضروری است نظیر غذا، مسکن، دارو، در حالیکه در یک کشور توسعه یافته بر محرومیت نسبی از شرایط و امکانات یک زندگی متوسط دلالت دارد. آنچه که چشم­انداز قابلیتی در تحلیل فقر انجام می­دهد این است که درک ما را از ماهیت و علل فقر و محرومیت گسترش می­دهد (ارضروم چیلر، ۱۳۸۴).
از دیدگاه بانک جهانی توسعه آسیا، فقر محرومیت از دارایی­ ها و فرصت­هایی است که هر فرد مستحق آنها می­باشد.
راونتری^[۹] از پیشگامان مطالعات فقر در کشور انگلستان در اواخر قرن نوزدهم تلاش کرد بین فقر اولیه و ثانویه تمایز قائل شود. به نظر وی فقر اولیه فقری است که در آن در افراد در تأمین نیازهای اولیه و اساسی دسترسی به منابع را ندارند و فقر ثانویه فقری است که در آن افراد دسترسی به منابع اولیه را دارند، ولی توانایی استفاده از آنها را برای افزایش سطح معاش خود ندارند (خداداد کاشی و همکاران، ۱۳۸۱).
۲-۲-۲-اندازه ­گیری خط فقر
شاید یکی از بحث‌ برانگیزترین موضوعات در اقتصاد رفاه، موضوع سنجش و اندازه‌گیری فقر و حداقل معاش باشد. گستردگی مفهوم فقر و برداشت‌های مختلف از آن در ایجاد و انتخاب شاخص‌های فقر بی‌تأثیر نیست. برای بررسی موضوع فقر و سنجش میزان آن، تعیین شاخصی که با بهره گرفتن از آن بتوان مرز بین فقر و غنا و یا فقرا و غیرفقرا را تشخیص داد ضروری است. در متون مرتبط با فقر چنین شاخصی را خط فقر می‌گویند. به عقیده راولیون^[۱۰] (۱۹۹۸) خط فقر عبارت است از مخارجی که یک فرد در یک زمان و مکان معین برای دسترسی به یک سطح حداقل رفاه متحمل می‌شود. در واقع خط فقر را می‌توان حد فاصل گروه‌های جامعه از نظر برخورداری یا عدم برخورداری از حداقل نیازهای اساسی و یا مقدار مشخصی از درآمد در واحدی از زمان دانست. بدین ترتیب افرادی که درآمدی بالاتر از خط فقر دارند، غیرفقیر و افرادی که دارای درآمدی پائین‌تر از خط فقر باشند، فقیر محسوب می‌شوند. بدین ترتیب خط فقر آستانه تمیز فقرا و غیرفقرا خواهد بود. در یک تقسیم ­بندی کلی خط فقر در سه قالب خط فقر مطلق^[۱۱]، نسبی^[۱۲] و ذهنی^[۱۳] در نظر گرفته می­ شود.

• • خط فقر مطلق

خط فقر مطلق عبارت است از مقدار درآمدی که با توجه به زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و … جامعه مورد بررسی برای تأمین حداقل نیازهای افراد (مانند غذا، پوشاک، مسکن و …) لازم است و یا حداقل شرایطی (مانند حداقل میزان درآمد، تحصیلات، مسکن و …) است که عدم تأمین آن موجب می‌شود تا فرد مورد بررسی به عنوان فقیر در نظر گرفته شود (باقری و همکاران، ۱۳۸۶).
از جمله روش­های اندازه ­گیری خط فقر که بر مفهوم فقر مطلق و نیازهای اساسی استوار است روش اندازه ­گیری خط فقر بر اساس نیاز کالری می­باشد. به این صورت که ابتدا فرض می­گردد (بر اساس نظر متخصصان تغذیه) هر فرد روزانه به مقدار معین کالری نیاز دارد. در این مطالعه فرض نیاز ۲۱۷۹ کالری و ۲۳۰۰ کالری در نظر گرقته شده است. سپس خانوارهای مورد مطالعه بر اساس سطح درآمد در ده گروه هزینه­ای طبقه ­بندی می­گردند. پس از برآورد ارزش­های غذایی دریافتی هر دهک درآمدی، اولین دهک که انرژی دریافتی آن بیشتر از انرژی استاندارد یعنی ۲۱۷۹ کالری یا ۲۳۰۰ کالری باشد را در نظر می­گیریم. اختلاف انرژی دریافتی دهک مورد نظر با مقدار استاندارد محاسبه می­ شود. بدنبال آن قیمت هر واحد کالری دریافتی از تقسیم مخارج کل دهک بر مقدار انرژی دریافتی دهک بدست می ­آید. حاصل ضرب قیمت هر واحد کالری در مابه­ التفاوت انرژی دریافتی با مقدار استاندارد برابر مخارج انرژی دریافتی مازاد بر نیاز می‌باشد. تفاضل این مخارج از هزینه کل دهک برابر خط فقر خواهد بود.

• • خط فقر نسبی

خط‌ فقر نسبی‌ عموماً به‌ صورت‌ درصد معینی‌ از میانه‌ (میانگین‌) توزیع درآمد (هزینه) جامعه‌ در نظر گرفته می‌شود و افرادی که درآمد (هزینه) آنها پائین‌تر از این آستانه قرار گیرد فقیر محسوب می‌شوند.
به منظور اندازه ­گیری خط فقر بر پایه مفهوم نسبی می­توان با محاسبه میانگین مخارج خانوارها و تعیین درصدی از آن بعنوان خط فقر اقدام نمود. البته در این روش اگرچه به مفهوم نسبی فقر تأکید شده اما دیدگاه مستدلی برای تعیین درصد مورد نظر وجود ندارد، و در واقع تعیین ۵۰ درصد و یا ۶۶ درصد اختیاری و تجربی است و هر محقق می ­تواند آن را برای خود تعیین نماید. در این روش ابتدا میانگین مخارج خانوارها محاسبه می­ شود سپس در مرحله­ بعد ۵۰ یا ۶۶ درصد میانگین مخارج بعنوان خط فقر در نظر گرفته می­ شود.
از دیگر روش های تعیین خط فقر که بر پایه مفهوم فقر نسبی استوار است، تعیین میانه مخارج خانوارهای مورد مطالعه و محاسبه ۵۰ درصد یا ۶۶ درصد آن به عنوان خط فقر است. در این روش نیز همانند روش قبلی معیار خاصی برای محاسبه درصدی از میانه مخارج به عنوان خط فقر وجود ندارد در این روش ابتدا مخارج خانوارها در ده دهک درآمدی (هزینه_­ای) مرتب می­ شود، سپس از مخارج دهک های پنجم و ششم میانگین­گیری شده و این میانگین به عنوان میانه مخارج خانوارها در نظر گرفته می­ شود. سپس، یک بار ۵۰ درصد و یک بار دیگر ۶۶ درصد میانه مخارج محاسبه می­ شود.

• • خط فقر ذهنی

فقر علاوه‌ بر‌ ‌جنبه‌ عینی‌ و قابل‌ مشاهده‌ از خارج‌، یک‌ جنبه‌ درونی‌ و ذهنی نیز دارد که‌ ممکن‌ است‌ به‌ لحاظ‌ تصمیم‌گیری‌های‌ شخصی‌ بسیار مهم‌ باشد. کم‌ نیستند افرادی‌ که‌ با وجود داشتن‌ درآمدی‌ بالاتر از خط فقر (مطلق‌ یا نسبی‌)، خود را فقیر می‌دانند و این‌ عقیده‌ خود را نیز به‌ صورت‌های‌ مختلف‌ مثلاً غصه‌خوردن‌ و یا حتی توقع‌ دریافت‌ کمک‌ نشان‌ می‌دهند، برعکس‌ افراد زیادی‌ نیز وجود دارند که‌ علیرغم‌ کمبود درآمد و محرومیت‌ آشکار، حاضر نیستند خود را فقیر تلقی‌ کرده‌ و از امکانات‌ موجود برای‌ دریافت‌ کمک‌ استفاده‌ نمایند. برای اندازه ­گیری خط فقر ذهنی از روش اظهارات شخصی با بهره گرفتن از‌ پرسشنامه‌ و یا روش مبتنی بر مشاهده و تحلیل رفتار مصرف کننده استفاده می­ شود (خداداد کاشی و همکاران، ۱۳۸۱).
به هر حال اندازه ­گیری تعداد و ترکیب فقیران در زیر خط فقر و تغییر و تحول آن در طول زمان کافی نیست زیرا شدت فقر و مطرح شدن نیازهای جدید در دو یا چند جامعه در برهه­های زمانی متفاوت است و دلیل آن به توزیع درآمد، مفهوم خط فقر، درآمد و هزینه متوسط فقیران و ترکیب فقیران مربوط می­ شود. در این مطالعه از روش اندازه_­گیری خط فقر بر اساس ۵۰ درصد میانگین مخارج خانوارها استفاده شده است.
۲-۲-۳- مفهوم ICT
فناوری اطلاعات و ارتباطات مجموعه ابزارها، ماشین­ها، دانش فنی، روشها و مهارتهای استفاده از آنها در تولید، داد ­و­ ستد، پردازش، انباشت، بازیافت، جابجایی، انتقال و مصرف اطلاعات است که از ساده­ترین تا پیچیده­ترین و ابتدایی­ترین تا پیشرفته­ترین مراحل اطلاعاتی را در بر می­گیرد. این فناوری شامل سخت­افزار، پردازشگرها و سیستم­هایی است که برای ذخیره، هدایت، رساندن و سهیم شدن اطلاعات بکار گرفته می­ شود. ICT سنتی، ابزارهایی نظیر تلویزیون، رادیو و تلفن را شامل می­ شود و ICT مدرن شامل ابزارهایی نظیر رایانه، اینترنت، تکنولوژی ارتباطات بی­سیم و نرم­افزارهای نیرومند برای پردازش و یکپارچه کردن متن می­باشد (نوری،۱۳۸۲).
تعاریف متعددی برای فناوری اطلاعات و ارتباطات وجود دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می­ شود.

• • فناوری اطلاعات و ارتباطات را می­توان فناوری­ها و ابزارهایی که افراد آنها را برای تفهیم، توزیع و گردآوری اطلاعات و ارتباط داشتن با دیگران (اعم از افراد، گروه­ ها و یا سازمان­ها)، از طریق رایانه ­ها و شبکه ­های رایانه­ای مرتبط به هم بکار می­گیرند، تعریف کرد. ICT رسانه­ای است که از فناوری­های رایانه­ای و ارتباطات، برای جریان و تبدیل اطلاعات استفاده می­ کند (زنگی آبادی و همکاران، ۱۳۸۹).

• • برانتز^[۱۴] (۲۰۰۵) ICT را به این صورت تعریف می­ کند: اتصال^[۱۵] که اولین وسیله برای ارتباطات است، شامل تجهیزات ارتباطی شبکه ­های بی­سیم یا ثابت و تجهیزات کاربر نهایی^[۱۶] است. این تجهیزات، اطلاعات مورد نیاز را برای دریافت­کننده­ های رادیویی، تلویزیونی، رایانه و تلفن که ظرفیت انتقال اطلاعات را دارند، ممکن خواهند ساخت. ارتباطات، که به صورت یک­طرفه^[۱۷] یا دوطرفه^[۱۸] است، نوعی از اتصال و استفاده از اطلاعات را در بر می­گیرد (عباس­زاده، ۱۳۸۶).

• • فناوری اطلاعات و ارتباطات به مجموعه ­ای از فناوری (نرم­افزار و سخت­افزار) گفته می­ شود که وظیفه­ی تولید، تبدیل، توزیع، انتقال و استفاده از اطلاعات در هر زمان و مکان را بر عهده دارد. این فناوری امروزه به عنوان ابزاری توانمند در اختیار بشر قرار گرفته است که کلیه­ امور اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی یک جامعه را تحت تأثیر قرار داده است (عزیزی و همکاران، ۱۳۸۸) .

• • فناوری اطلاعات به مجموعه ­ای از خدمات و محصولات اطلاق می­ شود که داده ­های خام را به اطلاعاتی مفید، در دسترس و بامعنی تبدیل می­نماید. فناوری اطلاعات از علوم رایانه، ارتباطات و شبکه­سازی که امروزه کاربردهای متنوع و گسترده­ای در زمینه ­های کاری، اقتصادی، تجاری و اجتماعی پیدا کرده است. فناوری اطلاعات به واسطه معرفی سیستم­های خبره، پردازش­های تصویری، تسهیل اتوماسیون، علم روبات­ها، فناوری حساسه­ها، فناوری مکاترونیک و کاربردهای بی­شمار بین­ رشته­ای، تأثیرات زیادی بر نحوه­ زندگی و کارکرد انسانها، سیستم­ها و جوامع دارد (فراهی و همکاران، ۱۳۹۱).

• • در تعریفی دیگر فناوری اطلاعات به مجموعه­ ابزارها و روش­هایی اطلاق می­گردد که به نحوی، اطلاعات را در اشکال مختلف، جمع­آوری، ذخیره، بازیابی، پردازش و توزیع می­ کند. اطلاعات منشأ دانایی و بصیرت در انسان است و هدف از بکارگیری فناوری اطلاعات، افزایش آگاهی در انسان و نظم در اجراست (اسکندری، ۱۳۸۶).

در حالت کلی شاخص­ های فناوری اطلاعات و ارتباطات به مجموعه ابزارها و روش­های لازم برای تولید، پردازش، نگهداری، توزیع و انهدام سیستم­های مبتنی بر اطلاعات به معنی فراگیر آن (شامل متن، صوت و تصویر) است گفته می­ شود.
۲-۲-۳-فقر و ICT
ICT نقشی مهم در ارتقای فعالیتهای فقرا و افزایش کارایی آنها ایفا می­ کند و می­توان از آن در جهت حل مسائل مرتبط با فقرا و افزایش کارایی آنان در مواردی نظیر استفاده از فرصتهای یادگیری و آموزشی، بهبود شاخص­ های بهداشتی، حل مشکلات اشتغال، افزایش کارایی دولت، افزایش مشارکت مردم، ارتباط متقابل ملت و دولت، کارایی بازار و افزایش مهارت شغلی استفاده نمود (فتحی و مطلق، ۱۳۸۹).
ICT به دنبال افزایش و تسهیل دستیابی به اطلاعات و افزایش آگاهی و نیز کاهش هزینه­ های مبادله و موانع ورود به بازار، در نهایت منجر به بهبود کارایی بازار می­ شود. از طرف دیگر این فناوری می ­تواند به عنوان یک بخش به طور مستقیم فرصت­های شغلی برای فقرا در جهت تولید سخت­افزار و نرم­افزار ایجاد کند. از آنجایی که فقرا معمولاً سطح آموزشی و مهارت­ های پایینی دارند، می­توان انتظار داشت که با افزایش سطح آموزش از طریق ICT شامل آموزش از راه دور (یادگیری همزمان دانش ­آموزان) و تراکم آموزش از طریق وب (استفاده از وب برای بهبود محتوای آموزشی) می­باشد. ICT آموزش­های لازم در زمینه پزشکی و بهداشتی تنظیم خانواده و پرورش و تربیت کودکان را در اختیار خانواده قرار می­دهد. ارتقاء سطح دانش و آگاهی زنان در هر یک از زمینه­ ها زنان را قادر می­سازد که شرایط زندگی خویش را بهبود بخشند و در مورد ابعاد مختلف مسایلی که بدان مبتلا هستند کسب دانش و آگاهی نمایند.
تافلر^[۱۹] معتقد است که حضور فناوری­های جدید در خانه و به دنبال آن گسترش کار در منزل، چنانچه بخشهای قابل ملاحظه­ای از جمعیت را در بر گیرد، می ­تواند برای جامعه محلّی ثبات بیشتری به همراه آورد. این امر باعث می­ شود تا تحرّک اجباری، فشار عصبی ناشی از آن و روابط گذرا و سطحی میان افراد کمتر شود و افراد مشارکت بیشتری در جامعه محلّی پیدا می­ کنند که می ­تواند به اعاده حس تعلّق به جامعه محلّی کمک کند و حیات تازه­ای به سازمان­ها و انجمن­های انسان دوستانه و فرهنگی بدهد. بدین ترتیب عصری که با اطلاعات شاخص می­ شود به مراتب امکانات و فرصت­های بیشتری به افراد عرضه می­دارد و باعث می­ شود تا از خود­اتکایی بیشتری نسبت به قبل برخوردار شوند. همچنین دستیابی و مدیریت اطلاعات را آسان و کارآمدتر نموده و تسهیلات بهتری برای دسترسی به دانش و تجارت دنیا فراهم می­سازد (فتحی و مطلق، ۱۳۸۹).
ICT باعث جریان کارامد اطلاعات، کالا، مردم و سرمایه­ها در فراسوی مرزهای محلی، منطقه­ای و ملی می­ شود. البته فناوری اطلاعات به تنهایی نمی­تواند در کاهش فقر مؤثر باشد اما پتانسیل کمک به فقرای روستایی در از بین بردن تدریجی برخی از موانع سنتی توسعه از طریق افزایش دسترسی به اطلاعات، گسترش بازارهای اصلی آنها، افزایش فرصت­های شغلی و دسترسی به خدمات دولتی بهتر را دارا است (نوری، ۱۳۸۲).
ICT می ­تواند نقش مؤثری در کاهش فقر داشته باشد. به عنوان مثال سازمان ملل استراتژی­ های جدید خود را برای کاهش احتمال وقوع فقر بر اساس استفاده از ICT طراحی نموده است که در این استراتژی­ها بر استفاده از ICT برای افزایش سطح بهداشت و ایجاد فرصتهای جدید اشتغال پایدار برای زنان و جوانان تأکید شده است و همچنین در برنامه عمل کاهش فقر محلی بر تسریع در برنامه ­های توسعه ICT برای گروه ­های فقیر جهت افزایش آگاهی و ایجاد ابزارهای برای مشارکت و بهره برداری عمومی از اطلاعات، تأکید گردیده است (نوری، ۱۳۸۲).
از طرف دیگر دولت الکترونیکی ناشی از ICT کارایی را افزایش داده پاسخگویی و کنش متقابل بین بخش دولتی و شهروندان و همچنین فضای کسب ­وکار را تسهیل خواهد کرد. بعلاوه در این حالت خدمات دولتی به شهروندان افزایش یافته و دیگر نیازی نخواهد بود که زمان زیادی صرف بروکراسی شود. از طرف دیگر، در دولت الکترونیکی این امکان برای شهروندان فراهم خواهد شد که در فرایند تصمیم ­گیری مشارکت و عملکرد دولت­هایشان را بررسی کنند. در واقع، دموکراسی الکترونیکی شامل فرایند تأثیر متقابل الکترونیکی دولت و شهروندان است و هدف دستیابی شهروندان به اطلاعات و دانش در مورد فرآیندهای سیاسی، خدمات و انتخاب­های موجود و نیز تسهیل انتشار اطلاعات و مشارکت فعال شهروندان از طریق آگاهی دادن، تشویق کردن برای، همکفری و رأی دادن است. بنابراین ICT می ­تواند در به وجود آوردن شهروندان مطلع و فعال در امور مختلف از جمله امور سیاسی و نظارتی در راستای حقوق شهروندی نقش عمده­ای ایفا کند. لذا انتظار می­رود که ICT به طور چشمگیری در جهت کارایی دولت، کاهش فساد و گسترش دموکراسی به کار رود (عباس زاده و الهی،۱۳۸۶).
در سال­های اخیر درخواست بهره­ گیری از راه­کارهای مرتبط با ICT برای ارتقای کیفیت زندگی در کشورهای درحال­توسعه، قابلیت­ها و امکانات زیادی را برای ایجاد یک تحول به وجود آورده که می ­تواند بعنوان ابزار قدرتمندی برای نظارت بر برنامه­ ریزی توسعه اجتماع به کار رود. گسترش وسایل ارتباطی و سهولت دریافت پیام از این رسانه ­ها در تمامی مناطق از جمله مناطق روستایی، اثرات زیادی بر کیفیت زندگی روستایی گذاشته است. از این­رو با ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) به مناطق روستایی، روش­های سنتی، کاربر و ناکارامد کشاورزی و دام­پروری، جای خود را به شیوه ­های مدرن و مؤثر می­دهد که این موضوع خود باعث افزایش منابع درآمدی روستاییان می­ شود (خواجه­ شکوهی، ۱۳۹۲).
تجربیات جهانی نشان می­دهد که با برنامه­ ریزی صحیح، گسترش ICT می ­تواند دسترسی فقرا را به اطلاعات، بهداشت و خدمات دولتی، ایجاد فرصت­های اشتغال مستقیم، میسر کردن امکان ارائه آموزش به مردم و حمایت از فقرا در زمینه­ تولید، انبار، بازاریابی برای محصولات زراعی و غیرزراعی بهبود بخشد. ICT می ­تواند موانع گسترش دانش را بوسیله فراهم کردن امکان ارائه اطلاعات و خدمات مورد نیاز فقرای روستایی در هم بشکند (نوری، ۱۳۸۲).
فناوری اطلاعات و ارتباطات راهکار جدیدی را برای کاهش احتمال وقوع فقر روستایی از طریق ایجاد فرصت­های درآمدی، تحصیلات و خدمات سلامت و عدالت اجتماعی و ایجاد دموکراسی مطرح می­ کند همچنین افزایش اطلاع کشاورزان از قیمت­های بازار می ­تواند در افزایش درآمدهای آنها مؤثر بوده و در کاهش فقر و محرومیت مؤثر باشد. از طرف دیگر ایجاد و توسعه ICT نمی­تواند به طور مستقیم در کاهش فقر مؤثر باشد بلکه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک راه­حل برای کاهش فقر و محرومیت جوامع روستایی تلقی می­گردد. برخی اوقات این راه­حل نیز باید همگام با اجرای سایر سیاست­های و اقدامات دولت نیز اجرا گردد تا اثر محرومیت­زدایی ICT مشخص گردد (عزیزی و همکاران، ۱۳۸۸).
در جدول ۲-۱ نقش ICTدر کاهش فقر در محورهای بهداشت، آموزش، اشتغال، کمبود اطلاعات، ناکارایی دولت و مشارکت پایین به صورت خلاصه بیان گردیده است.
جدول (۲-۱) ارتباط فقر و فناوری اطلاعات و ارتباطات