یافته های پژوهشی نشان میدهد که نگرش و باورهای فراگیران درباره دانش در
حوزه های متفاوت، به شدت تحت تأثیر عوامل فرهنگی و بافت تربیتی جوامع قرار دارد (مکلود، ۱۹۹۲؛ شونفلد، ۱۹۹۲؛ توبیاس، ۱۹۹۳؛ فیلیپس ۲۰۰۲). بر اساس این پژوهش بنابراین

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

میتوان پذیرفت که شکلگیری رفتارهای یادگیری فراگیران با گفتوشنود و میزان تعاملات آنها در ارتباط میباشد. در این میان نقش خانواده را نمیتوان نادیده انگاشت چرا که در فرهنگ ما اغلب خانواده ها به فرزندان خود شیوه حفظ کردن طوطیوار مطالب را یاد میدهند چرا که آن را بهترین روش میدانند زیرا این روش در مورد بعضی از دروس بسیار کارآیی دارد. اما این روش برای دروسی مثل ریاضی کاربرد ندارد و شاید علت را باید در چیز دیگری جستجو کرد چرا که خانواده ها به مهارتهای آموزشی به اندازه کافی آگاهی ندارند و چه بسا اگر مسئولین امر برای خانواده ها دورههایی خاص را تدارک ببینند که آنها آموزشهای لازم مربوط به هر درس را دریافت کنند، بتوان به افقهای جدیدی را در مورد باور دانش دست یافت.
از نتایجی که در این قسمت بدست آورد میتوان چنین استنباط کرد که دانشجویان سال سوم هنوز دارای باورهای ساده معرفتشناختی میباشند.
شومر و همکاران در ۱۹۹۴ در پژوهشی با عنوان «مقایسه باورهای معرفتشناختی دانشجویان کارشناسی و بالاتر، ۲۸۸ نفر دانشجو را مورد مطالعه قرار دادند. بر مبنای این پژوهش نشان داده شد که بین باورهای دانشجویان در دو دوره کارشناسی و بالاتر در زمینه ذاتی بودن توانایی یادگیری، ساده بودن علم، سریع بودن یادگیری و مطلق بودن یادگیری تفاوت معنادار وجود دارد. به نحوی که دانشجویان سطوح بالاتر، یادگیری را فرایند پیچیده، نسبی و تدریجی تلقی کردند و اعتقاد کمتری به ذاتی، مطلق و سریع بودن یادگیری از خود نشان دادند.
مرزوقی (۱۳۷۴) در پژوهشی با عنوان بررسی باورهای معرفتشناختی دانشآموزان مدارس عادی و تیزهوش شهر کرج چنین نتیجهگیری میکند که دانشآموزان تیزهوش در مقایسه با عادی اعتقاد کمتری به توانایی ذاتی، یادگیری سریع، ساده بودن علم ودانش دارند.
شومر، کریستی^[۱۷۳] و گاینا^[۱۷۴] (۱۹۹۷) . در بررسی باورهای معرفتشناختی دانشآموزان سال اول تا آخر دبیرستانی به نتایج مشابهی بدین شرح دست یافتند. همچنان که دانشآموزان به سالهای آخر تحصیل نزدیک میشوند، باورهای آنها از سطح ثابت بودن توانایی یادگیری، ساده بودن دانش، یادگیری سریع و قطعی بودن دانش و به طورکلی، نسبت به ماهیت دانش و دانستن دستخوش تحول شده است.
شومر در ۱۹۹۸ در پژوهشی دیگر به مطالعه تأثیر سن و آموزش بر باورهای معرفتشناختی پرداخت. هدف این پژوهش، بررسی نقش سن و آموزش در باورهای معرفت شناختی افراد بزرگسال بود. بدین ترتیب نمونهای با حجم ۴۱۸ نفر بزرگسال از همه طبقات (خانهدار، پیشخدمت، نجار، کارمند اداری، وکلا و …) انتخاب شدند. نمونهگیری به شیوه طبقهای انجام گرفت تا این اطمینان حاصل شود که یک سوم نمونه فقط کسانی هستند که از آموزش در دوره دبیرستان برخوردار شده بودند. یک سوم دیگر، تجربه دانشجویی را در دوره کارشناسی داشتند و یک سوم آخر، دانشآموخته (کارشناسی ارشد بالاتر) بودند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داده که آموزش، باورهای مربوط به ساختار و ثبات دانش و سن باورهای مربوط به توانایی یادگیری را پیشبینی میکند.
با استناد به مطالبی که در بالا ذکر گردید مؤلفه تحصیلات والدین و سن آنها میتواند جهانبینی و ایدئولوژی و باورهای شناختشناسی آنان اثر گذاشته و تعاملات آنها با فرزندان سبب شکلگیری باورهای شناختشناسی در آنان میشود.
۵-۲-۴-پیشبینی انگیزش پیشرفت تحصیلی توسط ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده با واسطهگری باورهای شناختشناسی
به منظور بررسی این سؤال تحقیقی که انگیزش پیشرفت تحصیلی توسط ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده با واسطهگری باورهای شناختشناسی پیشبینی میگردد، از روش آماری رگرسیون چندگانه و با بهره گرفتن از روش مراحل بارون وکنی در مرحله اول به بررسی رگرسیون انواع باورهای شناختشناسی روی الگوهای ارتباطی خانواده پرداخته، در مرحلهی دوم رگرسیون انگیزش پیشرفت روی الگوهای ارتباطی خانواده و در مرحله سوم رگرسیون انگیزش پیشرفت روی باورهای شناختشناسی با کنترل الگوهای ارتباطی خانواده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که با بهره گرفتن از رگرسیون چندگانه، قدرت پیشبینی انگیزش پیشرفت بر اساس هر یک از ابعاد الگوهای ارتباطی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که الگوی گفت و شنود با واسطهگری یادگیری سریع دانش قطعی پیشبینی کنندهی مثبت و معناداری برای انگیزش پیشرفت میباشد و الگوی همنوایی پیشبینیکننده معناداری برای انگیزش پیشرفت نمیباشد.
در تفسیر این مسئله توجه به این نکته لازم است که در خانوادههایی که تمام اعضای آن خانواده به شرکت آزادانه و راحت در تعامل، بحث و تبادلنظر درباره موضوعات تشویق شوند، بدون این که از نظر موضوعات مورد بحث یا زمان مصرف شده در تعامل محدودیت زیادی داشته باشند دارای جهتگیری گفت و شنود زیادی میباشند. میتوان گفت که لازمه داشتن یک زندگی خوب و پربار و لذتبخش داشتن ارتباطات راحت، آزاد و مکررّ است. والدین در چنین خانوادههایی ارتباطات مکررّ خود با فرزندان را وسیلهای مهم برای تربیت کردن و اجتماعی کردن آنها میدانند.
ارتباطات خانواده شیوهای است که از طریق آن اطلاعات کلامی و غیرکلامی بین اعضای خانواده رد و بدل میشود. (اپستین^[۱۷۵] و همکاران، ۱۹۹۳، به نقل از پیترسون^[۱۷۶] و گرین^[۱۷۷]، ۱۹۹۹) و فرزندان بوسیله آنها نحوه ارتباط برقرار کردن با دیگران، تعبیر و تفسیرکردن رفتارهای آنها به شیوه خاصی در روابط خود با آنها عمل کردن و تجربه عواطف را یاد میگیرند. انگیزهها و شیوه های ارتباطاتی والد- فرزندی مدلی از رفتار را فراهم میآورد که به مهارتها و رفتارهای ارتباطی فرزندان شکل میدهد.
در خانوادههایی که از جهتگیری گفتوشنود بالایی برخوردار هستند همانطور که در بالا به آن اشاره گردید به دلیل ارتباطات باز و بالایی که دارند و همچنین مشارکت فرزندان در جلسات خانوادگی و تصمیمات مربوط به خانواده موجب میگردد تا فرزندان در این خانواده ها به دنبال مطالعه و تفکر بیشتر پیرامون مسائل باشد، در نتیجه در این گونه خانواده ها در فرزندان انگیزش پیشرفت بالا شکل خواهد گرفت.
نتایج تحقیقات نشان دادهاند، ویژگیهای خانوادگی با انگیزش پیشرفت تحصیلی مرتبط هستند. یافته های تحقیقی همچنین نشان میدهند که شیوه های فرزندپروری مقتدرانه و انتظار والدین از موفقیت فرزندان رابطه معناداری با انگیزش پیشرفت دارد. بنابراین در توضیح و تبیین نتایج این پژوهش میتوان گفت که خانواده نقش تعیینکننده در رفتار آینده افراد را دارد. ساخت خانواده و روش های تربیتی اتخاذ شده توسط والدین در دوران کودکی نقش
تعیینکننده در شخصیت و انگیزههای افراد در آینده دارد؛ لذا باید در برخورد با کودکان علاوه بر جنبه های هوشی و شناختی به انگیزههای آنان به ویژه انگیزه پیشرفت تحصیلی توجه نمود.
در این راستا توجه والدین به باورهای شناختشناسی فرزندان بسیار حائز اهمیت
میباشد چرا که نتایج تحقیق حاضر نشان داد که باورهای شناختشناسی در دو بعد سریع و دانش قطعی نقش واسطه ای را در انگیزش پیشرفت و الگوی گفتوشنود در دانشجویان داشت.
بنابراین تعاملات گفت و شنودی در خانواده میتواند باعث شکلگیری باورهای
شناختشناسی در فرزندان بگردد. لذا آگاهی خانواده ها از رسالت خطیری که دارند بسیار مهم میباشد، چرا که شکلگیری این باورها در موفقیت فرزندان نقش بسیار مهمی را دارا میباشد لذا خانواده با کمک به شکلگیری صحیح این باورها میتواند نقش مهمی را در انگیزش پیشرفت تحصیلی و موفقیت انان داشته باشد. نوع نگاه فرد نسبت به یادگیری در انگیزش پیشرفت آنها تأثیر میگذارد،برخی از فراگیران برآنند که یادگیری به سرعت و در همان مرحله اول رویارویی با دانش اتفاق میافتد و تمامی اطلاعاتی را که میتوان از یک مطلب بدست آورد، سریعاً قابل حصول است در مقابل این دسته گروهی قرار دارند که معتقدند یادگیری فرآیندی تدریجی است.
یافته های پژوهشی نشان میدهد که نگرش و باورهای فراگیران درباره دانش در
حوزه های متفاوت، به شدت تحت تأثیر عوامل فرهنگی و بافت تربیتی جوامع قرار دارد. بر اساس یافته های پژوهش حاضر میتوان پذیرفت که شکلگیری رفتارهای یادگیری فراگیران با گفتوشنود و میزان تعاملات آنها در ارتباط میباشد. با توجه به تفاوتهای فرهنگی و نظام آموزشی حاکم بر کشور ما به نظر میرسد که باور یادگیری سریع منجر به انگیزش پیشرفت در دانشجویان میگردد. با نگاهی عمیقتر پیرامون این مسئله میتوان گفت که احتمالا این باور که یادگیری سریعاً قابل حصول است، سبب کاهش نگرانی و استرس در فراگیران میگردد، در نتیجه فرد به دنبال یادگیری بیشتر و بیشتر مطالب میرود و در فرد انگیزه بیشتری برای یادگیری بوجود میآید که احتمالا این انگیزه سبب پیشرفت تحصیلی در آنان میگردد. همچنین این باور که دانش قطعی و مطلق است منجر به انگیزش پیشرفت بیشتر گردید. بر اساس مدل باورهای معرفتشناختی شومر دو گروه فراگیر وجود دارد از یک سو فراگیرانی بر این باور قرار دارند که دانش قطعی و مطلق است و از سوی دیگر ، دانش را آزمایش، موقتی، قابل ارزشیابی و تغییرپذیر میپندارند.
در اینجا نیز در توضیح و تبیین آن میتوان گفت که تعاملات خانواده و بالا بودن میزان گفتوشنود در جامعه آماری ما که دانشجویان سال سوم دانشگاه بودند سبب شکلگیری این باور که دانش قطعی است گردید، که آن به نوبه خود انگیزش پیشرفت را پیشبینی میکرد. به نظر می رسد که بافت نمونه پوهش حاضر به گونه ای است که با نتایج جهانی همسویی ندانی ندارد.و همانگونه که قبلا آمد شاید این نتایج به دلیل نوع و ارتباط خانواده ها با فرزندان و نیز نوع نظام آموزشی ایران باشد.
با توجه به نتایج فوق میتوان گفت با توجه به رسالت خطیری که خانواده در شکلگیری باورهای معرفتشناختی فرزندان دارد، بهتر است که دوره های آموزشی برای خانواده ها از سالهای اول تحصیل تشکیل شود و به خانواده ها آموزش لازم را در مورد ماهیت دانش و یادگیری در سنین مختلف بدهند تا فرزندان این مرز و بوم روز به روز دارای انگیزش پیشرفت بیشتر شوند. چرا که میتوان گفت یکی از دغدغه های نظام آموزشی حاضر در ایران ایجاد انگیزش پیشرفت در یادگیرندگان میباشد.
به این ترتیب از نتایج پژوهش چنین استنباط میشود که خانواده و روش های تربیتی آن نقش مؤثری را در انگیزش پیشرفت فرزندان دارد؛ لذا باید علاوه بر جنبه های هوشی و شناختی و انگیزشی به باورهای شناختشناسی آنان نیز توجه نمود. در جامعه آماری این پژوهش دانشجویان دارای انگیزش پیشرفت بالا دارای باورهای ساده و خام در مورد دانش و یادگیری بودند. بهتر است که مسئولین امر با گذاشتن دورههایی آموزشی برای دانشجویان و خانواده ها به شکلگیری باورهای پیچیده و عمیقتر در دانشجویان کمک کنند تا از میزان انگیزش در سنین بالاتر کاسته نگردد. چرا که با افزایش سن باورهای آنها از سطح ثابت بودن توانایی یادگیری، ساده بودن دانش، یادگیری سریع و قطعی بودن دانش و به طورکلی، نسبت به ماهیت دانش دستخوش تحول میگردد.
۵-۳- کاربردهای نظری و عملی پژوهش
یافته های این پژوهش را میتوان از دو جنبه کاربردهای نظری و عملی مورد توجه قرار داد. از جنبهی نظری با توجه به این که پژوهش در حوزهی باورهای شناختشناسی در دنیا در آغاز راه خود میباشد، انجام این پژوهش میتواند به بدنهی علمی مربوطه یاری نماید چرا که در کشور ما نیز تحقیقات در رابطه با بررسی نقش باورهای شناختشناسی بر الگوهای ارتباطی خانواده و انگیزش پیشرفت صورت نگرفته است.
در قلمروی عمل یافته های این پژوهش میتواند دستاندرکاران تعلیم و تربیت را در راستای بهبود و غنیسازی فرایند آموزش در مدارس و دانشگاهها یاری نماید. همانطور که مشاهده شد در بررسی نقش واسطه ای باورهای شناختشناسی در رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و انگیزش پیشرفت، نقش واسطه ای باورهای شناختشناسی در رابطه الگوهای ارتباطی خانواده از طریق الگوی گفتوشنود مورد تأیید قرار گرفت. بنابراین تربیت دانشجویانی با باورهای عمیق شناختشناسی میتواند سهم عظیمی در رشد علمی جامعه داشته باشند.
اما این باورها تحت تأثیر عوامل گوناگونی چون تعامل کودک با والدین در سالهای اولیه زندگی رفته تا جوّ علمی موجود در دانشگاهها در بزرگسالی و … شکل میگیرد. با توجه به نتایج بدست آمده به نظر میرسد کارهای عملی زیر مؤثر باشند:
۱- باور به یادگیری تدریجی در دانشجویان تقویت شود؛ زیرا این باور به میزان زیادی تحت تأثیر خانواده،معلمین و اساتید شکل میگیرد. در واقع نوع نگرش آنان و بیان این مطلب که یادگیری حتی در متخصصان هم بتدریج رخ میدهد، بسیار مفید خواهد بود. درضمن آموزش دادن نحوه صحیح درس خواندن و مطالعه کردن به دانشجویان نیز موجب میشود، آنها بیاموزند که یادگیری چیزی نیست که فوراً رخ دهد، بنابراین وقتی دانشجویان مطلبی را نمیفهمند، ناامید نشده به تلاش خود ادامه میدهند که منجر به یادگیری عمیق و درونی در آنان میشود.
۲- این که توانایی امری ثابت نیست و با تلاش و کوشش در ارتباط است در دانشجویان توسط خانواده، معلمین و اساتید دانشگاه تقویت شود. وقتی افراد معتقد باشند تواناییشان ثابت است، هنگامی که با مسئلهای مواجه میشوند که قادر به حل آن نیستند، زود ناامید شده به این نتیجه میرسند که مطلب را نمیفهمند. متأسفانه تفکر غالب در فرهنگ ما این است که توانایی، قابلیت تغییر ندارد. بنابراین دانشجویان کمکم به این باور میرسند که توانایی امری ثابت است که ربطی به تلاش و کوشش فرد ندارد. بنابراین پیشنهاد میشود که با ایجاد کارگاههای آموزشی در سنین مدرسه برای خانواده ها و در بزرگسالی در دانشگاه، برای دانشجویان فرصتی فراهم گردد تا با تغییر نگرش آنان، دانشجویان توانایی های خود را باور کنند.
۳- باور به این که دانش قطعی و غیرقابل تغییر نیست در دانشجویان تقویت گردد. با ایجاد فرصتهایی چون شرکت در جلسات و کارگاههای آموزشی خانواده و ارائه کتابهای مفید جهت اطلاعرسانی به خانواده ها و ایجاد سایتهای آموزش مخصوص در زمینه تغییرات جدید در حوزه دانش به والدین راهگشا خواهد بود.
۴- تلویح فوق برای دستاندرکاران تعلیم و تربیت آن است که اگر چه پیشرفت تحصیلی به طور عمده به وسیله ظرفیتهای شناختی اولیه دانشآموزان تبیین گردیده است، لیکن از نقش باورهای شناختشناسی و الگوی ارتباطی خانواده نباید غافل بود. در نتیجه نظام تربیتی جامعه نیز باید در راستای رشد و تحول باورهای معرفتشناختی و اصلاح کردن الگوهای ارتباطی غلط در خانواده ها نقش مؤثرتری را ایفا نماید. نظام آموزشی ما میتواند با بهره گرفتن از وسایل و ابزار کمک آموزشی به پیریزی شالودهای عینی برای تفکر و درک مفاهیم انتزاعی کمک کند. بکارگیری این وسایل معلم را یاری مینماید تا مفاهیم و روشها را سریعتر و صریحتر به
دانشآموزان انتقال دهد. همچنین با اصلاح شیوه های آموزشی سنتی و استفاده از یادگیری مشارکتی، موقعیتی را برای مبادله اندیشه ها، آزادانه پرسیدن سؤالها، توضیح مطالب برای یکدیگر و نیز بیان احساسات فردی در مورد یادگیریها فراهم شود.
۵-۴- پیشنهادات پژوهش
با توجه به یافتهها و نتایجی که پژوهش حاضر بدست آورده است، موارد زیر به عنوان
توصیههای پژوهشی به پژوهشگران علاقمند به حوزهی پژوهش مربوط ارائه میگردد:
۱-با انتخاب جامعه آماری در سالهای اول و آخر دانشگاه میتوان اثر سن و ترم تحصیلی را بر باورها و انگیزش پیشرفت آنان مورد بررسی قرار داد.
۲-تکرار پژوهشهای مشابه در مدارس با حجم نمونه بیشتر، زیرا برای تعمیم و استفاده از نتایج به تحقیقات زیادی احتیاج میباشد.
۳-توصیه میشود از فرم خلاصهشدهی پرسشنامهی شومر استفاده شود. زیرا تعداد
گویه های این پرسشنامه بسیار طولانی و استفاده از فرم خلاصهشدهی آن میتواند در
جمعآوری اطلاعات خصوصاً در مقاطع پایینتر کمک شایانی نماید.
۵-۵- محدودیتهای پژوهش
به علت زیاد بودن تعداد گویه ها و گرفتن زمان زیادی از وقت کلاسی دانشجویان، تعدادی از اساتید و دانشجویان مایل به همکاری با پژوهشگر نبودند.
منابع
منابع فارسی
رضویه، اصغر، لطیفیان، مرتضی، و سیف، دیبا (۱۳۸۵). رابطه باورهای معرفتشناختی و انگیزش دانشآموزان تیزهوش درباره فرایند یادگیری و دانش ریاضی. مجله روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
رحیمی، مهدی (۱۳۸۶). تأثیر ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده بر کیفیت زندگی.
پایان نامه کارشناسی ارشد، بخش روانشناسی تربیتی، دانشگاه شیراز.
زمانی، بی بی عشرت ،لیاقت دار، محمد جواد(۱۳۸۱).بررسی نوآوریها وراهبردهای جدید تدریس در مقطع ابتدایی چهار کشور پیشرفته جهان.مجله علوم انسانی دانشگاه تهران.
سپهری، صفورا (۱۳۸۵). تأثیر رشته های تحصیلی بر اهداف پیشرفت با تأکید بر باورهای شناختشناسی. پایان نامه کارشناسی ارشد، بخش روانشناسی تربیتی، دانشگاه شیراز.
سیف، دیبا(۱۳۸۵). رابطه هوش،باورهای شناخت شناسی،باورهای انگیزشی،راهبردهای خودنظم دهی انگیزش و یادگیری با پیشرفت تحصیلی و بررسی این عوامل در سطوح متفاوت هوش.پایان نامه دکتری رشته روانشناسی تربیتی،دانشگاه شیراز.