۴-۲ نهاده­ها و ستانده­های اولیه تحقیق

داده ­های تحقیق حاضر از گروه ­های آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر جمع ­آوری شد که شامل ۵ گروه آموزشی: دانشکده علوم انسانی، دانشکده فنی و مهندسی ، دانشکده علوم کشاورزی، دانشکده علوم آب و دانشکده علوم اجتماعی است.

نهاده­های تحقیق شامل: تعداد پرسنل آموزش، تعداد دانشجو، اعتبارات و تجهیزات می‌شود که در فصل سوم تشریح گردیدند. جدول زیر(۴-۱) مقادیر نهاده­های گروه ­های آموزشی را به تفکیک متغیرها نشان می‌دهد.

جدول ۴-۱: مقادیر نهاده­های (ورودی­ ها) گروه ­های آموزشی

DUM5

DUM4

DUM3

DUM2

DUM1

۱۱

۲۱

۴۸

۱۴

۳۷

مربی

استاد

پرسنل

۱

۷

۱۰

۱۵

۱۲

استادیار

۵

۳

۳

۲

۱

دانشیار

۰

۲

۱

۳

۰

استاد

۱۰

۵

۲۳

۳۱

۴۵

کارمند

۰

۰

۵۶۴

۲۰۱

۲۰۶۲

کاردانی

تعداد دانشجو

۷۳۰

۳۵۴

۴۵۶۹

۹۲۷

۵۸۸۴

کارشناسی

۴۴۱

۳۸۰

۷۴۴

۳۲۹

۳۶۹

ارشد

۱۶۵۷۷

۱۳۵۹۷

۴۳۷۶۰

۱۴۴۰۲

۶۸۶۲۸

اعتبارات

اعتبارات و تجهیزات (میلیون ریال)

۴۴۹۰

۶۵۳۳

۶۸۳۵

۶۲۳۲

۶۹۷۸

تجهیزات اداری

۰

۱۴۲۳

۶۳۲

۱۲۸۱۱

۴۷۶۰

تجهیزات آزمایشگاهی

۶۰۰۰

۱۰۵۰۰

۲۷۷۵۰

۲۹۲۲۴

۲۹۳۵۶

فضای آموزشی

۰

۱۳۹۹

۱۱۹۱۸

۱۸۵۴۸

۷۳۷۷

فضای کارگاهی

ستانده­های این تحقیق شامل: متغیرهای آموزشی (تعداد فارغ‌التحصیلان مقاطع مختلف، تعداد دانشجویان مشروطی) و متغیرهای پژوهشی (تعداد کتب، تعداد مقالات و تعداد طرح‌های پژوهشی) است که در فصل سوم تشریح گردیدند. جدول زیر(۴-۲) مقادیر ستانده­های گروه ­های آموزشی را به تفکیک متغیرها نشان می‌دهد.

جدول۴-۲: مقادیر ستانده­های (خروجی­ها) گروه ­های آموزشی

DUM5

DUM4

DUM3

DUM2

DUM1

۰

۰

۱۹۷

۷۸

۵۳۴

کاردانی

فارغ­ التحصیلان

ستانده­های آموزشی

۱۹۲

۵۳

۱۱۵۴

۲۴۹

۱۰۰۸

کارشناسی

۱۲۸

۷۶

۱۵۱

۶۲

۶۵

ارشد

۰

۰

۱۶۵

۵۲

۴۶۴

کاردانی

دانشجویان مشروطی

۲۲۰

۱۵۳

۱۲۸۰

۲۰۶

۱۳۱۹

کارشناسی

۱۳۴

۱۴۶

۱۹۶

۶۴

۷۴

ارشد

۰

۰

۱

۲

۰

تألیفی

کتب

ستانده­های پژوهشی

۰

۰

۰

۰

۲

ترجمه

۲

۷

۱۳

۴۴

۱۴

ISI

مقالات

۱

۰

۲

۳۲

۰

علمی پژوهشی

۱

۵

۲۳

۹

۱۲

غیر ISI

۱

۰

۰

۰

۰

علمی ترویجی

۰

۱

۲

۲

۴

همایش بین‌المللی

۳

۳۶

۱۵

۲۲

۴۳

همایش ملی

۰

۰

۰

۴

۰

سایر

۰

۰

۷

۱۳

۸

درون دانشگاهی

طرح‌های پژوهشی

۴

۱

۳

۰

۱

برون دانشگاهی

۴-۳ نهاده­ها و ستانده­های تحقیق پس از اعمال ضرایب وزنی

پس از جمع ­آوری داده ­های مربوط به نهاده­ها و ستانده­های تحقیق و همچنین مشاوره با کارشناسان و خبرگان و اساتید راهنما و مشاور، داده ­های ورودی و خروجی از نظر اهمیت و قابل‌کنترل بودنشان مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت برای دستیابی به نتایج مطلوب ضرایب وزنی مناسب برای هر یک از داده ­ها با توجه به اهمیتشان تعریف گردید. در این بخش مقادیر نهاده­ها و ستانده­ها پس از اعمال ضرایب فنی ارائه می­ شود.

جدول۴-۳: مقادیر نهاده­های (ورودی­ ها) گروه ­های آموزشی پس از اعمال ضرایب وزنی

تعداد پرسنل

تعداد دانشجو

اعتبارات و تجهیزات (میلیون ریال)

DUM1

۳۶۵

۱۵۳۰۶

۱۱۷۰۹۹

DUM2

۳۴۱

۳۳۷۱

۸۱۲۱۷

DUM3

۴۲۸

۱۲۶۷۸

۹۰۸۹۵

DUM4

۲۶۵

۲۲۲۸

۳۳۴۵۲

DUM5

۱۵۰

۳۲۲۴

۲۷۰۶۷

جدول۴-۴: مقادیر ستانده­های (خروجی­ها) گروه ­های آموزشی پس از اعمال ضرایب وزنی

ستانده­های آموزشی

ستانده­های پژوهشی

فارغ­ التحصیلان

دانشجویان مشروطی

کتب

مقالات

طرح­های پژوهشی

DUM1

۲۸۱۰

۳۳۹۸

۱۰

۱۴۳

۹

DUM2

۸۲۴

۷۲۰

۲۰

۳۲۷

۱۳

DUM3

۳۱۰۹

۳۵۰۹

۱۰

۱۴۶

۱۰

DUM4

۴۱۰

۸۹۰

۰

۸۱

۱

DUM5

۸۹۶

۹۷۶

۰

۱۹

۴

در جداول (۴-۵) و (۴-۶) نهاده­ها و ستانده­های نهایی تحقیق پس از اعمال ضرایب فنی بر اساس عناوین نام‌گذاری شده نشان داده‌شده‌اند که بعد از تغییرات لازم در جدول (۴-۷) ارائه شده‌اند و به منظور تجزیه و تحلیل وارد نرم‌افزار ‌شده‌اند.

جدول۴-۵: متغیرها و نماد آن­ها

متغیر
طبقه
علامت اختصاری

تعداد پرسنل

نهاده

I1

تعداد دانشجو

نهاده

I2

اعتبارات و تجهیزات

نهاده

I3

تعداد فارغ­ التحصیلان

ستانده

O1

دانشجویان مشروطی

ستانده

O2

تعداد کتب

ستانده

O3

تعداد مقالات

ستانده

O4

طرح‌های پژوهشی

ستانده

O5

جدول۴-۶: مقادیر نهاده­های و ستانده­های گروه ­های آموزشی پس از اعمال ضرایب وزنی

نهاده­ها(ورودی­ ها)

ستانده­ها(خروجی­ها)

I1

I2

I3

O1

O2

O3

O4

O5

بیمه های پایه معمولاً توسط مؤسسات دولتی ارائه می شود. پوشش های بیمه ای مکمل به صورت الحاقیه به پوشش بیمه ای پایه اضافه می‌شوند و از دو طریق پوشش بیمه ای پایه را کامل می‌کنند. آن ها شکاف خدمتی را از طریق افزایش سطح پوشش بیمه ای و شکاف هزینه ای را از طریق گسترده کردن هزینه های تحت پوشش مرتفع می‌سازند. در کشور ما بیمه های بازرگانی ارائه دهنده پوشش های بیمه مکمل هستند.شرکت سهامی بیمه ایران و دانا طی دوره مطالعه بیش از ٨٠ درصد بازار بیمه های درمان را در اختیار داشتند.شرکت سهامی بیمه ایران در سال های اخیر بیش از ۵٠ درصد بازار بیمه های درمان را به خود اختصاص داده است. همچنین شرکت سهامی بیمه ایران دارای آمار و ارقام مدونی از متغیرهای مورد استفاده در مدل بود و به همین جهت در این تحقیق عوامل مؤثر در گسترش این شاخه بیمه های در کشور با تمرکز بر شرکت سهامی بیمه ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد ( گزارش آماری عملکردصنعت بیمه کشور، سال های مختلف).

۲-۱-۲- بیمه های درمان تکمیلی در ایران

با وجود تلاش‌های انجام شده، نهادهای تأمین اجتماعی نتوانسته اند کل نیازهای درمانی خانواده های بیمه شده را تأمین کنند. پیش از انقلاب در میان شرکت‌های بیمه، شرکت بیمه امید در زمینه بیمه های درمان فعال بود. پس از انقلاب و از سال ١٣٧٠ با تصویب شورای عالی بیمه، شرکت‌های بیمه بازرگانی فعالیت خود را در این رشته بیمه ها آغاز کردند. شناخته شده ترین نوع این خدمات بیمه ای، بیمه های درمان تکمیلی هستند که بیمه مازاد هزینه های بیمارستانی نیز نامیده می شود. ‌بنابرین‏ شرکت های بیمه جایگزین سازمان تأمین اجتماعی یا سازمان های مشابه نیستند بلکه نقش مکمل این سازمان‌ها را در ارائه پوشش های بیمه ای بر عهده گرفته اند. شرکت های بیمه در ازای دریافت حق بیمه از هر نفر، پرداخت تا مبلغ معینی بابت هزینه های درمان شامل هزینه های دوران بستری شدن در بیمارستان، هزینه آمبولانس و سایر فوری تهای پزشکی منجر به بستری شدن در بیمارستان را متعهد می‌شوند. در سال های اخیر شرکت‌های بیمه در ازای دریافت حق بیمه اضافی، محدوده این بیمه را تا حد جبران برخی از موارد درمان سرپایی گسترش داده‌اند. بیمه های درمان مکمل به اشخاص گرد آمده در گروه، عرضه می شود و فروش انفرادی آن بسیار محدود است. این گروه دست کم باید شامل پنجاه نفر باشد. به همین دلیل این بیمه را بیمه درمان گروهی می‌نامند. گروه از نظر شرکت بیمه افرادی هستند که با هدفی بجز خریداری بیمه درمان یا هر بیمه دیگر تشکیل شده باشد (کریمی، ۱۳۹۱،ص ٢١)

در حال حاضر ۴ شرکت بیمه ای ایران، دانا، البرز و آسیا در کنار بخش خصوصی، بازار بیمه درمان کشور را در اختیار دارند. شرکت سهامی بیمه ایران به تنهایی با در اختیار داشتن بیش از ۵٠ درصد بازار بیمه کشور به عنوان بزرگترین شرکت بیمه ای در داخل کشور به فعالیت ادامه می‌دهد. از سال ١٣٧٩ این شرکت بیمه ای همچون سایر رشته ها، بخش عمده ای از بازار رشته درمان را در اختیار دارد.

۲-۱-۳-انواع بیمه های درمان گروهی در جهان

طرح های متفاوتی که با اسم قراردادهای بیمه درمان گروهی در جهان ارائه می‌شوند عباتند از:

1. بیمه هزینه های بیمارستانی

به طور کلی، هزینه های بیمارستانی ناشی از ناخوشی و جراحات و صدمات بدنی در بیمه نامه های درمان گروهی قابل پرداخت است. در این طرح ها، هزینه های بیمارستانی ، شامل اتاق عمل، عکس برداری، آزمایشگاه و لابراتوار و دارو است. بستری شدن در بیمارستان ، دارای شرایط خاصی است از جمله این که بیما رحتما باید کلیه آزمایشات مربوط به تشخیص پزشکی را انجام دهد و کلیه ی خدمات درمانی از قبیل اعمال جراحی و یا معالجات تحت نظر پزشکان متخصص انجام پذیرد و حداقل به مدت ۲۴ ساعت تحت نظر پرستاران در بیمارستان بستری باشد. نیاز به بستری در بیمارستان باید توسط پزشک معالج بیمه شده ، تجویز شده باشد و در زمان بستری شدن هم، بیمه نامه دارای اعتبار باشد (کرنس^[۴]،۲۰۰۴).

1. بیمه های گروهی هزینه های اعمال جراحی

عملا بیشترین هزینه های درمانی، مربوط به دستمزد جراحان و متخصصان است و به همین دلیل ، حداکثر ، حداکثر تعهد بیمه گر بر اساس قراردادهای متفاوت برای هر عمل جراحی در نظر گرفته شده است.

1. بیمه گروهی دندانپزشکی

در تمام جهان، هزینه های دندانپزشکی ، همیشه از گرانترین نوع خدمات بیمه های درمانی محسوب می شود. اخیراً بسیاری از شرکت های بیمه در کشورهای پیشرفته و صنعتی، این پوشش را ارئه داده‌اند. غرامت قابل پرداخت در شرایط این بیمه نامه به دو صورت تامین می‌گردد، یا شرایط قرارداد طوری تنظیم شده که حداکثر هزینه های قابل پرداخت در سال برای هر بیمه شده معین و مشخص شده است که مبلغ آن از یک شرکت به شرکت دیگر متفاوت و با توجه به میزان حق بیمه و تعداد افراد گروه متفاوت است یا در بعضی از طرح ها، هزینه های دندانپزشکی برای تمام طول عمر بیمه شده در نظر گرفته می شود و از استثنائات این بیمه نامه، اعمال جراحی به منظور زیبایی، جنگ، صدمات و جراحات شغلی، ناخوش و مرض و یا خسارتی است که در بیمه نامه های دیگر مورد پوشش قرار گرفته باشد (صحت،۱۳۹۱،ص۱۵).

1. بیمه های داروئی

در این طرح ، کلیه هزینه های متداول داروئی که پزشک متخصص تجویز ‌کرده‌است تحت پوشش بیمه ای قرار می‌گیرد.

۲-۱-۴-تاریخچه ای از بیمه های درمانی در جهان

این تحقیق شامل سه بخش و هر بخش شامل دو فصل و هر فصل شامل دو مبحث و هر مبحث شامل چند گفتار و هر گفتار شامل چند بند می‌باشد.بخش اول و دوم آن مربوط به مفاهیم تئوری و نظری،مطالعات کتابخانه ای و بخش سوم آن مربوط به مطالعات می‌دانی و عملی تحقیق است.در بخش اول فصل اول،مفاهیم و تعاریف کلی از واژه های اصلی که در این تحقیق با آن سر و کار داریم به دست خواننده می‌دهد،تا خواننده یک تصویر کلی از آنچه که قرار است در این تحقیق مطالعه کند در منظر خود داشته باشد.در فصل دوم بخش اول وارد مبانی فردی و اجتماعی تحقیق می‌شویم و به بررسی تاثیر باورهای دینی در هویت و روان و اخلاق انسان می پردازیم.درمبانی اجتماعی آن نیز تاثیر این باورها در اجتماع و نحوه تنظیم روابط جامعه با یکدیگر را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم.در بخش دوم بحث تخصصی تر و کاربردی تر می شود.در فصل اول این بخش تاثیر باورهای انسان و عمل به توصیه های دینی را بر روی پیشگیری های اولیه مورد بررسی قرار می‌دهیم و در فصل دوم آن اثر این باورها را بر روی پیشگیری ثانویه و ثالث ارزیابی می‌کنیم.در پایان در بخش سوم و نهایی این پایان نامه که مربوط به تحقیق می‌دانی و قسمت عملی است با تهیه پرسشنامه و حضور در زندان به مطالعه مدل های واقعی تحقیق پرداخته و بعد از استخراج نتایج آن در پیش روی خواننده قرار گرفته است.امید است که این تحقیق که زحمت فراوانی برای به ثمر رسیدن آن کشیده شده است مقبول و مفید افتد.

بخش نخست:

مفاهیم و مبانی تعدیل گرایش های مجرمانه با تکیه بر باورهای دینی

فصل نخست: مفاهیم مقدماتی

ما در آغازین فصل،ابتدا می‌خواهیم مفاهیم و تعاریف کلی از مفاهیم و متغیرهای این پژوهش به دست بدهیم تا تصویری کلی از پژوهش مورد نظر داشته باشیم.

مبحث اول: باورهای دینی

در این مبحث می‌خواهیم بدانیم دین چیست؟چند نوع دین در دنیا وجود دارد و این دین ها چگونه اند؟مختصات آنان چیست؟ادیان چه مفاهیمی را در بر می گیرند.باور چیست و چه چیز را اعتقاد می‌گویند.باورهای دینی شامل کدام از دسته از پذیرش های قلبی و ذهنی انسان می‌گردد.باورها از کجا شکل می گیرند؟منابع عاطفی و شناختی آنان چگونه است؟

گفتار اول: دین

دین در لغت در معنای آیین،کیش،راه،روش آمده است.^[۱]در زبان انگلیسی کلمه religion”” معادل دین است.عده ای از محققان دین را به معنای یک نوع قدرت فرابشری و ماورائی می دانند که با داشتن برنامه از آدمی می‌خواهد که با انجام آن از نتیجه های شوم در امان باشد.بعضی دیگر دین را به احساس و ادراک در کسانی می دانند که چنین قدرتی را درک و مشاهده می‌کنند.در آغاز دین به مفهوم پارسایی و تقدیس بود.ولی در طول قرن ها دین دستخوش معانی گوناگون شد و هریک از طریقه های دینی به نظامی خاص تبدیل شد.ولی “religio” دلالت داشت بر:«آنچه آدمی انجام می‌دهد،یا آنچه عمیقاٌ احساس می‌کند،یا آنچه بر اراده او تاثیر می‌گذارد،یا او را به اطاعت می‌خواند یا به عذاب تهدید می‌کند،یا وعده پاداش می‌دهد،یا به اجتماع خود پایبند می‌کند.»^[۲]در تعریفی کلی دین: مجموعه ای از عقاید و مقرراتی است که به همه شئون زندگی بشر توجه دارد.هم ساحت بینشی و معنوی او را مد نظر قرار می‌دهد و هم اصول گرایشی و اخلاق او را مد نظر دارد و برای تمام این شئون نیز برنامه دارد.به عبارت دیگر دین را می توان مجموعه ای از اصول و قوانین و مقرراتی برشمرد که برای اداره فرد و اجتماعی که در آن زندگی می‌کند و پرورش انسان‌ها از طریق وحی و عقل می پردازد.^[۳] دین به معنای عام شامل هر کیش و آیینی است که انسان را به نحوی با عالم غیب و ملکوت پیوند می‌دهد و او را به پرستش وا می‌دارد.^[۴] در تعریف دیگر از آن را مجموعه ای از ارزش‌ها بیان می‌کنند که خداوند در قالب کتب آسمانی به آنان نازل ‌کرده‌است.آموزه های دینی همان قواعد اخلاقی و عقلانی می‌باشند که انسان با تفکر و تأمل و رجوع به فطرت خود نیز می‌تواند آن ها را به دست آورد ولی خداوند به آنان لطف کرده و از طریق وحی برای آنان بیان ‌کرده‌است.انسان دیندار انسانی است که در قول و فعل به باورهای دینی اعتقاد دارد و به آن عمل می‌کند.^[۵] این تعریف شاید تعریف خوبی باشد چون هم در گفتار و هم در رفتار نمود پیدا می‌کند اما در برگیرنده جنبه‌های مختلف دین نیست.اصولا تعاریف زیادی از دین شده اما آنچه که به طور کامل بیان کننده معنی دین باشد هنوز تعریف نشده است.از نظر “تاکس مولر” دین شناس آلمانی:«دین جهد و کوششی است برای درک چیزی که قابل ادراک نیست و بیان آنچه غیر قابل تقریر است.»^[۶] امروزه با انبوهی از ادیان و فرق و نحله های مختلف روبرو هستیم که برای توضیح آن بسیار وقت و فضا می‌خواهیم.اما به طور کلی دین را به چند دسته تقسیم می‌کنند:

دین های وحیانی(ادیان توحیدی):دین اسلام،مسیحیت،یهود

دین های فرارونده: زردشتی،آیین سیخ ها

دین های چند ایزدی: هندویی،آنی میسم،دین های باستانی

دین های فلسفی: آیین بودایی،آیین کنفسیوسی،تائویی

ادیان وحیانی: که همه آن ها به حضرت ابراهیم(ع)رئیس طایفه سامی باز می‌گردد که پدر دینداران لقب گرفته است.منبع هر سه این ادیان وحیانی است و همه آن ها دارای کتاب و آموزه های مشخص برای پیروانشان هستند.(در اینجا ما فقط به ادیان توحیدی توضیح مختصری می‌دهیم البته در منابع مختلف به تفصیل به آن ها پرداخته شده است.)

اسلام: پیامبر گرامی اسلام آن یگانه در اخلاق،امانتدار ترین بر روی زمین،محمد امین(ص)و رحمت برای عالمیان در غار حراء در سن چهل سالگی از میان قوم عرب در شبه جزیره عربستان(حجاز)با آیاتی که از جانب جبرئیل بر او نازل گشت به پیامبری مبعوث شد.که بخوان،بخوان به نام پروردگارت که تو را آفرید.کتاب مسلمانان قرآن تنها کتابی است که نه چیزی به آن میتوان افزود و نه چیزی می توان از آن کاست.کلمه اسلام به معنای فرمانبرداری است.احکام و دستورات اسلامی در قالب دوبخش عبادات و معاملات قابل تفکیک است.دستورات اخلاقی قواعد حقوقی،باور به معاد دعوت به توحید و عدالت،پرهیزکاری،دوری از گناهان مانند زنا،سرقت،قتل،سرقت و دیگر احکام از زمره تعالیم اسلامی است.اسلام نیز به مذهب عمده شیعه و سنی تقسیم شده است^[۷] .

ب-۳ عدم تسلیم در نتیجه قوه قاهره

در جایی که قوه قاهره سبب عدم امکان تسلیم باشد، مزارع مسؤولیتی در جبران خسارت عامل ندارد.

ب-۴ عدم تسلیم در نتیجه غصب ملک از طرف شخص ثالث

دخالت شخص ثالث اگر قابل دفع نباشد، رافع مسئولیت مزارع می‌باشد و در حکم قوه قاهره است. علاوه بر حقی که عامل برای فسخ مزارعه دارد، خسارات وارد به مزارع نیز باید از غاصب گرفته شود زیرا در این فرض، مزارع نیز از غصب زیان می­بیند و می ­تواند جبران آن را از غاصب بخواهد. به نظر می­رسد که قانون­گذار ‌در مورد غصب و اثر آن بر عقد مزارعه از مورد غصب ملک توسط ثالث در بحث اجاره ماده ۴۸۸ ق.م تبعیت نموده است و مانند همان بحث بین غصب پیش از تسلیم و بعد از آن تفاوت می­ گذارد. در ماده ۵۲۸ ق.م مقرر می­دارد: «اگر شخص ثالثی قبل از اینکه زمین مورد مزارعه تسلیم عامل شود آن را غصب کند، عامل مختار بر فسخ می­ شود؛ ولی اگر غصب بعد از تسلیم واقع شود حق فسخ ندارد». در قسمت اخیر ماده می­بینیم که عامل تنها یک راه ­حل قانونی دارد و آن رجوع به غاصب است.

چنین باید عنوان کرد که غاصب بایستی اجرت­المثل زمین و کار را به اضافه منافع مسلمی که از آنان فوت شده است بپردازد و در تقسیم این خسارت میان آن دو (مالک و عامل)، عادلانه­ترین راه این است که نسبت تقسیم محصول در نظر گرفته شود، زیرا غصب باعث بطلان و انفساخ مزارعه نمی­ شود و تنها حق فسخ به وجود ‌می‌آورد؛ ولی اگر عامل پیش از تسلیم، مزارعه را فسخ کند و خسارتی هم نخواهد، اجرت­المثل تمام زمین (‌بر مبنای‌ غصب) و اجرت­المثل کار عامل به نسبت حصه مالک (‌بر مبنای‌ تسبیب) حداقل خسارت مالک است (کاتوزیان، ۱۳۹۱).

ج – پرداخت خراج زمین

عوارض و مالیات که بر زمین تعلق ‌می‌گیرد به عهده مالک آن است؛ مگر اینکه بین مزارع و مالک شرط خلاف آن شود. ماده ۵۴۲ ق.م مقرر می­دارد: «خراج زمین به عهده مالک است؛ مگر این که خلاف آن شرط شده باشد، سایر مخارج زمین برحسب تعیین طرفین یا متعارف است».

عقد مزارعه به طور ضمنی حاوی این تعهد است که زمین در حالی به زارع تسلیم شود که او بتواند استفاده مطلوب از آن ببرد و هزینه­ های اجرای این تعهد به طور طبیعی با مزارع است. ‌بنابرین‏ مالیات، عوارض شهرداری و هزینه ثبت ملک و مانند این­ها به عهده مالک است و به زارع تحمیل نمی­ شود، زیرا عوارض و مالیات بر ملک وضع می­ شود (کاتوزیان، ۱۳۹۱).

د- امکان انتقال زمین

عقد مزارعه، حق مالکیت مزارع را نسبت به عین زمین از بین نمی­برد و لذا مالک این حق را دارا ‌می‌باشد که آن عین را به دیگری بفروشد یا ببخشد (کاتوزیان، ۱۳۹۱). در این صورت، عقد بیع یا هبه خللی به خود عقد مزارعه وارد نمی­کند؛ لیکن با وحدت ملاک از ماده ۵۳ ق.م ‌در مورد حق انتفاع، هرگاه زمین مورد مزارعه به شخص ثالث منتقل گردد و انتقال­گیرنده از عقد مزارعه بر روی آن زمین و این­که زمین برای مدتی مسلوب­المنفعه است آگاه نباشد، می ­تواند این انتقال زمین به خود را فسخ نماید.

۲-۲-۲- گفتار دوم: انفساخ، بطلان و انقضای مدت عقد مزارعه و آثار آن

عقد مزارعه از عقود لازم است طرفین نمی ­توانند هر وقت که خواستند آن­ را به هم بزنند؛ اما گاهی مثل هر عقد لازمی وضعیت بطلان را پیدا می­ کند و گاهی با شرایط و اوضاع و احوال خاصی منفسخ می­ شود و گاهی هم به علت عدم تحقق شرط امکان فسخ داده می­ شود که در این گفتار به آنان اشاره می­کنیم:

۲-۲-۲-۱- بند اول) موارد انفساخ عقد مزارعه

الف) خروج زمین از قابلیت انتفاع

‌در مورد اول که قانون­گذار نیز بدان اشاره نموده است. ابتدا زمین قابلیت زراعت را دارد و عقد مزارعه منعقد می­ شود؛ ولی بعد از عقد به علت فقدان آب خشک می­ شود یا صورت باتلاقی غیر قابل علاج درمی­آید. ماده ۵۲۷ ق.م مقرر می­دارد: «هرگاه زمین به واسطه فقدان آب یا علل دیگر از این قبیل از قابلیت انتفاع خارج شود و رفع مانع ممکن نباشد، عقد زارعه منفسخ می­ شود».

این فرض را نباید با موردی که در اثنای مدت آب قطع می­ شود و نیاز به اعمال پیش ­بینی نشده پیدا می­ کند اشتباه کرد، زیرا در این مورد، رفع منع امکان دارد و عامل حق فسخ مزارعه را پیدا می­ کند (کاتوزیان، ۱۳۹۱). هرگاه زمین از قابلیت زراعت خاصی که در عقد مزارعه قرار داده شده است، خارج شود؛ اگرچه زراعت­های دیگر در آن ممکن باشد؛ چنان که در عقد مزارعه کاشتن برنج در زمین تعیین شده؛ ولی در اثر خشکسالی آب رودخانه کم شده؛ به طوری که برنج­کاری نمی­ توان نمود؛ ولی جو و گندم که کمتر آب
می­خواهد، می توان کاشت در این صورت نیز عقد مزارعه منفسخ می­ شود (مدنی، ۱۳۹۱).

ب) فوت عامل با شرط مباشرت وی در عقد

بخش اخیر ماده ۵۲۹ ق.م صریحاً ‌به این نکته اشاره ‌کرده‌است که اگر در عقد مزارعه مباشرت عامل شرط شده باشد با فوت او عقد منفسخ می­گردد. این ماده قانونی مقرر می­دارد: «عقد مزارعه به فوت متعاملین یا احد آن­ها باطل نمی­ شود؛ مگر این که مباشرت عامل شرط شده باشد، در این صورت، به فوت او منفسخ ‌می‌باشد».

ج) فوت مالکی که مادام­العمر صاحب منافع زمین بوده است

هرگاه در عقد مزارعه، مزارعی که تنها به مدت عمر خود مالک منافع زمین بوده و می­توانسته آن را به اجاره یا مزارعه واگذارد فوت کند، این عقد منفسخ می­ گردد. ماده ۵۳۰ ق.م مقرر می­دارد: «هرگاه کسی به مدت عمر خود مالک منافع زمین بوده و آن را به مزارع داده باشد، عقد مزارع به فوت او منفسخ می­ شود». این ماده قانونی به نظر می­رسد از ماده ۴۹۷ ق.م ‌در مورد اجاره در فرض فوت موجری که به مدت عمر خود مالک منافع ملک بوده وحدت ملاک گرفته است. ماده ۴۹۷ ق.م مقرر می­دارد: «عقد اجاره به واسطه فوت موجر یا مستأجر باطل نمی­ شود؛ لیکن اگر موجر فقط برای مدت عمر خود مالک منافع عین مستأجره بوده است، اجاره به فوت موجر باطل می­ شود و … ».

د) قوه قاهره

هرگاه عامل به واسطه موانعی که خارج از قدرت او باشد، مانند جنگ، انقلاب، بیماری ساری، زلزله و سیلی که همه چیز را تخریب نماید، نتواند عمل مزارعه را انجام دهد، عقد مزارع منفسخ می­ شود (مدنی، ۱۳۹۱). حکم این مورد در ماده ۵۲۷ ق.م ذکر گردیده است، این ماده قانونی مقرر می­دارد: «هرگاه زمین به واسطه فقدان آب یا علل دیگر از این قبیل از قابلیت انتفاع خارج شود و رفع مانع ممکن نباشد، عقد زارعه منفسخ می­ شود».

۲-۲-۲-۲-بند دوم) آثار انفساخ

الف) انفساخ قبل از کشت

چناچه عقد مزارعه قبل از کشت بذر منفسخ گردد، عقد منحل شده و آنچه مزارع و عامل برای مزارعه اختصاص داده ­اند به صاحبش مسترد می­گردد و هرگاه عامل عملی قبل از کشت بذر انجام داده باشد، مثل نهرکشی حق گرفتن اجرت­المثل عمل خود را دارد.

ب) انفساخ قبل ‌از ظهور ثمره

‌در مورد تربیت باید توجه کنیم که منظور از تربیت فقط فراگیری نیست بلکه بالاتر از فراگیری یک چیز دیگری وجود دارد که آن تربیت به معنای خاص است چون تربیت در اصطلاح عام شامل تعلیم هم می شود پس تربیت در اصطلاح خاص چیزی غیر تعلیم است و تعلیم به معنای یادگرفتن است، اما تربیت به معنای شدن به شکل خاصی در آمدن و یک هویت درست و مطلوبی پیدا کردن است که شامل تربیت های اخلاقی، تربیت های دینی و به اصطلاح تزریق اخلاقیات در وجود انسان می شود و لذا آدمی که صبر، شجاعت یا حلم را با تربیت یاد می‌گیرد، این آدم مثل کسی است که از رحم مادر شجاع یا حلیم بدنیا آمده باشد یعنی خصیصه ی شجاعت و حلم جزء طبیعت او می شود. (بانکی پور فرد ۱۳۸۰: ۵۵)

۲-۷- اهداف کلی تعلیم و تربیت:

هدف نهایی خلقت انسان و هدف نهایی تعلیم و تربیت اسلامی رسیدن به قرب الهی است هر چند لازم است این هدف به اهداف و مقاصد جزئی، مشخص و روشن تر تجزیه شود تا در برنامه های تعلیم و تربیت مورد استفاده قرار گیرد، اما هر هدفی که برای تربیت در ابعاد گوناگون پیش‌بینی می شود باید در شعاع قرب الهی و برای تحقق این هدف باشد چون خاستگاه همه ی اهداف تعلیم و تربیت اسلامی رسیدن به قرب الهی است. مقصود از قرب الهی رهایی از دلبستگی های مادی و دل کندن از غیر خدا و دلدادگی به خداوند و پیروی تام از دستورهای او رسیدن به یقین شهودی و فناء فی الله و بقاء بالله است. لذا اگر بخواهیم به تشریح اهداف کلی بپردازیم می‌توانیم به هدف های اعتقادی، اخلاقی ، علمی، فرهنگی و هنری، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اشاره کنیم و راه های دستیابی به آن ها را نیز بررسی نمائیم.

۲-۷-۱- اهداف اعتقادی:

الف- توحید:

در بعد اهداف اعتقادی مقام معظم رهبری در رابطه با جایگاه توحید در نظام اسلامی می فرماید:

اسلام دین توحید است و توحید یعنی رهایی انسان از عبودیت و اطاعت و تسلیم در برابر هر چیز و هر کس به جز خدا، یعنی گسستن بندهای سلطه ی نظام های بشری یعنی شکستن طلسم ترس از قدرت های شیطانی و مادی یعنی تکیه بر اقتدارات بی نهایتی که خداوند در نهاد انسان قرار داده و از او به کارگیری آن ها را همچو فریضه ای تخلف ناپذیر، طلب ‌کرده‌است، یعنی اعتماد به وعده ی الهی در پیروزی مستضعفین بر ستمکاران و مستکبران به شرط قیام، مبارزه و استقامت، یعنی دل بستن به رحمت خدا و نهراسیدن از احتمال شکست، یعنی استقبال از زحمات و خطراتی که در راه تحقق وعده ی الهی آدمی را تهدید می‌کند یعنی مشکلات راه را به حساب خدا گذاشتن و خود را به پیروزی حتمی و نهایی امید داشتن، یعنی در مبارزه، به هدف عالی که نجات جامعه از هر گونه ستم، تبعیض، جهل و شرک است چشم دوختن و عرض ناکامی های شخصی و میان راهی را نزد خدا جستن، و خلاصه یعنی خود را مرتبط و متصل به اقیانوس لایزال قدرت و حکمت الهی دیدن و به سمت هدف اعلی با امید و بی تشویش شناختن. ( همان ۱۱۲)

ب- وحی و انبیاء:

انسان در راه سعادت و رستگاری و رسیدن به قرب الهی علاوه بر بهره گیری از عقل نیازمند بهره برداری از منبع دیگری به نام وحی است. ضرورت استفاده از وحی ره آورد دلایل متعدد عقلانی از جمله برهان لطف و برهان هدایت عامه است در تأیید این دلایل عقلانی دلایل نقلی فراوانی نیز وجود دارد به طور فشرده به دو دلیل «برهان لطف» و «برهان هدایت عامه» اشاره می شود این دو دلیل را متکلمان و حکیمان مسلمان اقامه کرده‌اند.

ب-۱- برهان لطف:

خداوند عقل را همچو چراغی برای راهنمایی انسان در وجود آدمی به ودیعت نهاده، اما واقعیت آن است که فروغ این چراغ زوایایی را نشان نمی دهد و در برابر طوفان هوس آسیب پذیر است. خداوند که از سر لطف خود عقل را در آدمی به ودیعت نهاده است، از سر همین لطف برگزیدگانی فرستاده تا بر دعوت عقل تأکید کنند. متکلمان از این کار خداوند به «لطف» تعبیر کرده و آن را بر خداوند لازم می دانند.

قرآن کریم ضمن تأیید این دلیل عقلی، هدف از ارسال رسولان را اتمام حجت بر بندگان و بستن راه عذر و بهانه می‌داند:

رُسُلاً مُبَشرینَ و مُنذِرینَ لِئلاَّ یکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللهِ حُجهً بَعدَ الرُّسُلِ وَ کَانَ اللهُ عَزیزاً حَلیماً (نساء، ۱۵۶)

پیامبرانی که بشارتگر و هشدار دهنده بودند تا برای مردم پس از (فرستادن)پیامبران در مقابل خدا (بهانه و) حجتی نباشد، و خداوند توانا و حکیم است.

امام رضا (ع) نیز در حدیثی بر ضرورت عقلی ارسال رسولان تأکید ورزیده است: اگر گفته شود: به چه دلیل خداوند شناخت پیامبران و اقرار و اعتراف به اطاعت برای آنان را بر مردم واجب ‌کرده‌است؟ در پاسخ گفته می شود از آنجا که در خلقت و نیروهای آنان چیزی که مصالحشان را تکمیل کند وجود ندارد و خداوند والاتر از آن است که به چشم دیده شود (تا مردم مصالح خود را بدون واسطه از او بگیرند) و ناتوانی و عجز آنان از ادراک او آشکار است چاره ای جز آن نیست که بین خداوند و خلقش پیامبری معصوم باشد تا امر و نهی و آداب او (واجبات ، محرمات ….) را به آنان برساند و آنان را به چیزهایی که به واسطه آن منافع خویش را به دست آورده و ضررها را دفع نمایند، آگاه سازد، زیرا در خلقت آنان چیزی که با آن، منافع و ضررهای خویش را بشناسد وجود نداشت.

ب-۲- برهان هدایت عامه:

چشم خود را در هر سویی از گستره ی بیکران خلقت بگشاییم، علاوه بر نظم و سامان داخلی، نوعی هدایت و راهنمایی آشکار و پنهان را در جای جای آن می بینیم، نظم یک موجود، اشاره به هماهنگی اعضای آن و عدم تعارض و تضاد بخش های مختلف سازنده اش دارد. اما هدایت آن به معنای این است که خداوند همان موجود هماهنگ و منظم را به سوی مقصودی خاص روان ‌کرده‌است. اگر نظم حاکم بر موجودات را به کشتی محکم و منظمی تشبیه کنیم، هدایت تکوینی موجودات، ناخدای کشتی است که آن ها را به مقصد از پیش تعیین شده ای سوق می‌دهد. این امر را به هدایت عامه موجودات تعبیر کرده‌اند.

رَبُّنا الَّذی اعطَی کُلَّ شَیءٍ خَلقَهُ ثُمَّ هَدی (طه ۵۰)

پروردگار ما کسی است که هر چیزی را خلقتی که در خور اوست داد سپس آن را هدایت فرموده است. (پژوهشکده تحقیقات اسلامی ۱۳۸۹: ۶ و۵ و۲۰۴)

در ادامه بحث می‌توانیم بگوییم از طریق وحی خداوند انسان ها را به سوی کمال و قرب الهی رهنمون می‌سازد و این پیامبران هستند که واسطه ی این امر مهم هستند.

امام خمینی (ره) می فرماید: تمام انبیاء موضوع بحثشان، موضوع تربیتشان و موضوع عملشان انسان است. آمده اند انسان را تربیت کنند، آمده اند این موجود طبیعی را از مرتبه ی طبیعت به مرتبه ی عالیه مافوق طبیعه ، مافوق الجبروت برسانند. (امام خمینی (ره)، ۱۳۶۱، ج ۷ : ۲۸۲)

و قرآن کریم در این رابطه در آیه ۱۵۱ سوره بقر می فرماید:

کَما اَرسَلنا فیکُم رَسولاً مِنکُم یَتلوا عَلَیکُم آیاتِنا ویُزَکیکُم و یُعَلّمُکُم الکِتابَ وَالحِکمَه و یُعَلِّمَکُم ما لَم تَکونوا تَعلَمون.