تمام مقررات بالا و محدودیت های ناشی از آن ها برای مبادرت به صدور مجوز اجباری در ماده ۱۳۱ و ماده ۸ مقررات تریپس پیش‌بینی شده و در این خصوص به جرئت می توان گفت که ماده ۱۷ چیزی جز نسخه ای یا برگردانی فارسی از تریپس را تشکیل نمی دهد.

روی هم رفته چنانچه این شرایط رعایت شوند موارد مبادرت به صدور مجوز نه تنها نادرو کم خواهند شد بلکه با عنایت به شرایط زمانی ماده ۵ کنوانیسون پاریس، صدور مجوزعملی، اگرمحال نباشد، بسیار مشکل خواهد بود.

شاید به خاطر همین محدودیت ها بود که در سال ۲۰۰۱ در کنفرانس دوحه قطعنامه ای صادر شد که طی آن به کشورهای عضو، اختیارتعیین زمینه‌های مبادرت به صدورمجوز اجباری را بدون هیچ گونه قید یا شرطی داده شد. ^۱

۲-۴-۳-۳- اصل زوال حقوق مالکیت فکری^[۵۲]

مفهوم زوال یا انتفاع حق مالکیت فکری را می توان به زوال یا انتفاع و یا نقطه پایان حق کنترل و نظارت بر توزیع بعدی کالا در بازار پس از فروش آن تعریف کرد. هدف از اعمال این اصل، این است که به محض این که مالک یا دارنده آن حـق، با فروش یا انتـقال آن محصول در بازار، ثمـن لازم را دریافت کرد، خریدار یا منتقل الیه حق استفاده و یا نقل و انتقال آن کالا و خدمات را بدون هیچ محدودیتی داشته باشد. (عامری، ۱۳۸۶، ص ۲۳۲-۱۷۹) مطالب مربوط به اصل زوال حقوق مالکیت فکری در فصل سوم به تفصیل مورد بحث قرار خواهد گرفت.

صرف نظر از موارد یاد شده بالا، در قانون جدید ایران دو پدیده حقوقی نسبتا مبهم و نوینی وجود دارد که توضیح آن ها خالی از فایده نمی باشد: یکی اصطلاح عرضه در بازار است و دیگری انتقال مسئولیت اثبات دعوی از خواهان به خوانده است.

۲-۴-۳-۴- عرضه در بازار

اصطلاح عرضه در بازار در دو مورد در قانون جدید به کار برده شده است: یکی در بند ج ماده ۱۵قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علایم تجاری ایران است که بهره برداری از کالاهائی [را] که… در بازارعرضه می شود مشمول حقوق ناشی از گواهینامه اختراع ندانسته است. و دیگری، بند ج ماده ۴۰ همان قانون آن است که اقدامات مربوط به کالاها و خدماتی را که به کشـور وارد و در بازار ایران عرضه می‌گردد، از شمول «حقوق ناشی از ثبت علامت» خارج ساخته است. جای شگفتی است که در ماده ۱۵ صرف عرضه در بازار را منجر به زوال حق اختراع می‌داند، ولی در ماده ۴۰ هم واردات و هم عرضه محصول در بازار مورد توجه بوده است. اتخاذ این رویه متفاوت قابل بررسی است، ‌به این نحو که آیا واردات و عرضه در بازار دو مفهموم متفاوت هستند؟ اگر چنین است ‌بنابرین‏ چرا در خصوص ماده ۱۵ واردات را باعث انتفای حق انحصاری مالک اختراع ندانسته، ولی در ماده ۴۰ در خصوص حقوق ناشی از ثبت علامت زوال حق را در هردو حالت، مورد شناسائی قرارداده است؟

معضل دیگر، معنای خود مفهوم عرضه در بازار است. همان گونه که از ظاهر نص ماده می توان استنباط کرد آیا می توان آن را به معنای عرضه برای فروش معنا کرد؟ بدیهی است، نمی توان پاسخ مثبت به چنین تعریفی داد. زیرا، صرف عرضه در بازار برای فروش، نمی تواند به معنای انتقال مالکیت (در خصوص فروش) و یا اعطای امتیاز بهره برداری (در خصوص قراردادهای لیسانس) تلقی شود. همچنین اگر حق انحصاری که ماده ۱۵ به مالک اختراع در عرضه برای فروش محصول یا پروسه داده مورد ملاحظه قرار دهیم این سؤال مطرح می شود که چگونه می توان حق انحصاری را برای مالک در عرضه آن محصول در بازار قائل شد، ضمن این که صرف عرضه آن در بازار موجب زوال آن حق می شود؟ به عبارت دیگر، چگونه می توان وجود و زوال حقی را نسبت به عمل یا مالی در آن واحد برای کسی شناخت؟ شاید، مقررات موافقت نامه تریپس که نقش مدل را برای قانون ثبت اختراعات جدید ایران ایفاء ‌کرده‌است بتواند راه گشا باشد؟ متاسفانه، این موافقت نامه نه در ماده ۲۷، و نه در ماده ۲۸ و نه در ماده ۶ خود که اختصاص به حقوق انحصاری اختراع و موارد زوال آن دارند به اصطلاح «عرضه در بازار» اشاره ای نکرده است.

با توجه به اینکه در ادبیات حقوقی و نیز قوانین داخلی کشورهای پیشرفته این اصطلاح مورد استفاده قرار گرفته است و هر نوع اقدامی که منجر به انتقال مالکیت و یا تحویل کالا شود به معنای عرضه در بازار شمرده شده است. بهترین مصداق در این خصوص «راهنمای اجرای دستورالعمل های اتحادیه اروپا» است که مفهوم مذبور را تعریف ‌کرده‌است.

بر اساس این راهنما، عرضه در بازار به معنای اقدامات اولیه ای که محصول را برای بار اول در بازار جامعه اروپا قابل الحصول می‌کند تعریف شده است. منظور از این تعریف انتقال محصول از مرحله تولید به مراحل بعدی توزیع و استفاده است. به عبارتی دیگر، زمانی انتقال محصول صورت می‌گیرد که تولید کننده یا نماینده اش محصول را به وارد کننده یا توزیع کننده محصول منتقل کند. ‌بر اساس راهنما این انتقال به دو شکل صورت می‌گیرد یا به شکل، تحویل فیزیکی محصول یا به صورت انتقال مالکیت آن، که در هر دو حالت می‌تواند در قبال پرداخت ثمن انجام گیرد یا به رایگان. ‌بنابرین‏، عرضه در بازار معاملات و اقداماتی چون واردات، خرید و فروش، وام، اجاره، کرایه، امتیاز بهره برداری (لیسانس) و هدیه را در برخواهد گرفت. ولی، نقل و انتقالاتی که از سوی تولید کننده به منظور بازرسی یا سوارکردن (مونتاژ) محصول صورت می گیرند و یا این که در نمایشگاه قرار می گیرند، عرضه در بازار محسوب نمی شوند.

۲-۴-۳-۵- ‌بار اثبات دعوی

پاراگراف دوم ماده ۶۱ قانون جدید ایران به تقلید از ماده ۳۴ موافقت نامه تریپس بار اثبات دعوی را بر دوش خوانده دعوی گذاشته است. طبق این ماده «در دعوی مدنی راجع به نقض حقوق مالک اختراع در مواقعی که اختراع، فرایند دستیابی به یک فرآورده باشد… مسئولیت اثبات این که فرآورده از طریق آن فرایند ساخته شده است، به عهده خوانده دعوی نقض حق خواهد بود…» در ماده ۶۱ علت این احاله توضیح داده نشده است. ولی، مطالعه سوابق مربوط به تدوین ماده ۳۴ تریپس دلیل عمده این احاله را در عدم توانایی خواهان در دسترسی به فرآیندی که خوانده، فرآورده موضـوع دعوی را از طریق آن ساخته است توضیح می‌دهد^[۵۳]. ‌بنابرین‏، این خوانده خواهد بود که با شرح جزئیات و عناصر فرایند یا تکنولوژی خود که با آن، محصول مشابه را تولید ‌کرده‌است، به دادگاه ثابت کند که تکنولوژی مورد استفاده با تکنولوژی خواهان متفاوت است. نتیجه و عاقبت عدم توانایی در اثبات را ماده ۶۱ قانون ایران پیش‌بینی نکرده است. ولی، ماده ۳۴ این عدم توانایی را به معنای استفاده بی اجازه خوانده از فرآینده یا تکنولوژی خواهان دانسته است. البته، محکومیت خوانده را در این خصوص ماده ۶۱ قانون ایران منوط به وجود شرایط زیر می‌داند:

۱٫ فرآورده جدید باشد.

۲٫ احتمال قوی وجود داشته باشد که فرآورده با بهره گرفتن از فرایند مذبور ساخته شده و مالک حقوق ثبت شده علی‌رغم تلاش‌های معقول نتوانسته است فرآیندی را که واقعا استفاده شده، تعیین نماید.

در فرهنگ ایرانی به مناسبتهای مختلف عیدهایی مانند نوروز، سیزده بدر، چهارشنبه سوری، مهرگان ، جشن سده، شب یلدا (چله و…)برگزار می‌شوند که هر کدام نمادهای خاصی از این فرهنگ کهن و باستانی هستند، که توجه به آن ها و معرفیشان می‌تواند علاقه مندان زیادی را به خود جذب کند. به لحاظ فرهنگی وآداب و رسوم ‌هر گوشه از ایران دارای شرایط ویژه و منحصرب هفردی می‌باشد که در قسمت های دیگر و جود ندارد. هر نقطه از ایران دارای فرهنگ و آداب و رسوم خاص خود است. به عنوان نمونه، از آداب مرسوم در ایران میتوان به رقص ها و بازی‌های محلی در گوشه و کنار آن اشاره کرد. موسیقی و رقص تمام مناطق ایران قابل توجه اند. رقص های کهن آیینی و نیایشی هر قوم و ملتی ارتباط او را با مبدأ جهان بیان می‌کند. در کشورمان رقص و پای کوبی از قدمت زیادی برخوردار است، به همین دلیل میتوان از این آداب به عنوان یکی از عناصر فرهنگی ایران یاد کرد. رقص های خاص در مناطق مختلف کشورمان، همچون رقص قاسم آبادی در شمال، رقص های آذربایجانی، رقص تربت جام، باباکرم، رقص های کردی ورقص های مخصوص مناطق جنوبی کشورمان و بسیاری رقص های دیگر که هر کدام ویژگی و آداب و ارزش مخصوص به خود را دارند، می‌تواند به عنوان بخشی از فرهنگ کشورمان، نقش مهمی در صنعت گردشگری و جذب علاقه مندان خاص خود داشته باشد (شمس و امینی، ۱۳۸۸: ۸۹).

۲-۱۲-۳ ادبیات و شخصیت های اسطوره ای ایران

از وظایف و نقشهای بسیار مهم ادبیات فارسی در طول تاریخ ایران و حیات پرارزش آن، احیا و غنا بخشیدن به هویت فرهنگی ایرانیان بوده و از آنجا که اغلب موضوعات و مطالب فرهنگی با بیان والای ادبی، در خلال متون زیبای نظم و نثر و در قالب انواع مختلف بازگو میشده همواره مورد توجه همگان بوده است.

اسطوره ها، شخصیت های ادبی و تاریخی، شاعران و نویسندگان و قهرمانان اساطیری کشور نیز بخشی از هویت ایرانی و می توان گفت آسیایی هستند. امروز همه کس می‌داند که شاعری مانند فردوسی، بزرگترین شاعر ایران، و شاهنامه ی او ارزنده ترین شاهکار جاودانی زبان و اندیشه و فرهنگ ایرانی است و بسیاری از محققان به حق آن را بزرگترین حماسه ی جهان خوانده اند. داستانهایی چون؛ زال و رودابه، رستم و سهراب، بیژن و منیژه، بیژن و گرازان، و جز این ها، و بعضی داستان های دیگر به طور خاص چون رستم و اسفندیار و یا همان رستم و سهراب از شاهکارهای مسلم ادبیات جهان به شمار می‌آیند که علاقه مندان زیادی در سرتاسر جهان دارند.

علاوه بر فردوسی، آثار شاعرانی چون حافظ، مولانا، سعدی، بابا طاهر، عطار نیشابوری، پروین اعتصامی، اخوان ثالث و … به عنوان شاهکارها و گنجینه های بی نظیری هستند که افتخار داشتن آن ها تنها نصیب کشور ما شده و وجود آن ها نقش ویژه ای در فرهنگ ایران دارد. به ویژه در میان آن ها سعدی و حافظ شهرت جهانی پیدا کرده‌اند. آرامگاه این دو شاعر همواره پذیرای جهانگردان بسیاری از سراسر جهان می‌باشد (شمس و امینی، ۱۳۸۸: ۸۹).

۲-۱۲-۴ معماری ایرانی

معماری هر کشور و ملتی شناساننده وجه مادی تمدنها و الگویی برای دیگر فرهنگ هاست. کشور ایران، بهشت باستان شناسان است و بیش از ۶۰۰۰ سال تاریخ پیوسته دارد. معماری در کشورهایی که صاحب تاریخ و فرهنگ باستانی هستند، از مهمترین پایه های تمدن دیرینه به شمار می‌آید. ایران با پیشینه مدنیت چندین هزار ساله خود، دارای راهکارهای معماری است. از نظر مردم علاقه مند به رشته‌های گوناگون، این هنر حائز اهمیت است. بناهای منحصر به فرد تاریخی، بناهای مذهبی مختلف، تپه های تاریخی تأثیر تمدنهای مختلف در شکل گیری تمدن ایران را نشان می‌دهند. به عنوان نمونه گفته می شود که در شکل گیری تخت جمشید عناصر تمدن هایی مثل مصر و میان رودان نقش داشته اند. بناهای شهری منحصر به فردی مثل چغازنبیل، سازه‌های آبی شوشتر، آتشکده نوشیجان در ۲۰ کیلومتری غرب ملایر، ارگ بم، بناهای مساجد ایران، که بسیار منحصر به فردند، تپه هایی مانند تپه زاغه، تپه گنج دره، تپه علی کش، گودین تپه، تپه هگمتانه، بابا خان تپه و … آتشکده ها، معابد هندوها، زیرزمین ها، مثل شهر زیرزمینی که در سامن و روستاهای ننج و کسب شهرستان ملایر است، وبسیاری موارد دیگر که همه معرف معماری اصیل ایرانی هستند اگر شناسایی و معرفی شوند قابلیت‌های بسیاری دارند و می‌توانند باعث جذب گردشگران خاص خود شوند. شاید معماری کهن ایران که در شکل و فرم جدیدش به بهترین و صحیح ترین وجهی معماری اسلامی را از نظر هنر و طرز تأثیرش بر تمدن کهن ایرانی به ما می شناساند حداقل پنج هزار سال پیش از میلادتا عصر حاضر نمونه هایی مشخص ارائه نموده که از سوریه یا شامات تا هندوستان شمالی و کناره های چین و قفقاز پراکنده شده اند. پروفسور پوپ در این زمینه می‌گوید:” بناهای ایرانی گوناگون است و از کلبه های دهقانی و قهوه خانه ها و کوشک ها گرفته تا زیباترین و باشکوه ترین ساختمان هایی که جهان به چشم خود دیده است، از نظر مذهبی و هدف در ایران وجود دارد. آثار معماری ایران بیش از هر چیز مذهبی است.” (شمس و امینی، ۱۳۸۸: ۹۰).

۲-۱۲-۵ تنوع قومی در ایران

در چهار گوشه کشورمان اقوام مختلفی زندگی می‌کنند. این تنوع قومی هم می‌تواند برای کشور ما فرصت باشد و هم تهدید. چنانچه به زمینه‌های انسجام ملی بی توجهی شود و چنانچه سرمایه های فرهنگی مختلف اقوام ایرانی نادیده گرفته شود، بی گمان تنوع قومی کشور به مرکز گریزی و رشد گفتمان های حاشیه‌ای و قومی خواهد انجامید. اما چنانچه سرمایه های فرهنگی قوم های مختلف ایرانی شناخته گردد، به آن ها بها داده شود و از هر یک از آن ها در جهت تقویت هویت ملی استفاده گردد و هویت ملی ایرانی متشکل از عناصر فرهنگی و هویتی همه اقوام ایرانی معرفی گردد، تنوع قومی در ایران نه تنها تهدید نیست بلکه فرصتی است برای رشد و شکوفایی کشور. برای نمونه، تقریبا در تمامی نواحی مرزی ما قوم هایی زندگی می‌کنند که در بیرون از مرزهای ایران دارای دنباله ها و همبستگی هایی هستند. از این میان می توان به کردها در غرب و شمال غرب ایران اشاره کرد، که در کشورهای همسایه ما چون عراق، ترکیه و ارمنستان و کشورهای غیر همسایه چون سوریه دارای دنباله هایی هستند. چنان چه زمینه‌های لازم فراهم شود، تبادلات مختلفی که بین کردان ایران و کردان کشورهای صورت می‌گیرد موجب جذب کردان دیگر کشورها به ایران و سرازیر شدن سرمایه های آن ها به ایران می شود. و یا در خراسان شمالی وجود قومیت های گوناگون کرمانج، فارس(تات)، ترک، ترکمن، کرد و اقلیت های بلوچ، عرب، لر و ترک ها با همه ویژگی های فرهنگی خاص خود شان سبب شده لقب “گنجینه فرهنگ ها” برازنده این استان باشد.

۲-۱۲-۶ ادیان ها و آیین ها و اقلیت های مذهبی در ایران

اطلاعات مربوط به پرسشنامه با توجه به متغیرهای پژوهش به شرح ذیل می‌باشد :

جدول(۳ـ۳) متغیر ها ، معیارها و ارزش معیار سؤالات پرسشنامه

متغیر ها

تعداد سؤالات ( معیار ها )

ارزش معیار ها

محیط کنترلی

۶

۱،۲،۳،۴،۵

فعالیت‌های کنترلی

۵

۱،۲،۳،۴،۵

ارزیابی ریسک

۶

۱،۲،۳،۴،۵

برنامه حسابرسی

۴

۱٫۲٫۳

۳-۱۰- ویژگی های فنی ابزار پژوهش

۳-۱۰-۱- روایی ابزار پژوهش

روایی به معنای صحیح و درست بودن است ، مقصود از روایی آن است که وسیله اندازه گیری بتواند ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد ، اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه گیری های نا مناسب و ناکافی می‌تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش و ناروا سازد . اعتبار در اصل به صحت و درستی اندازه گیری محقق بر می‌گردد ( خاکی ،۱۳۸۲ ،ص ۲۸۸ ).

جهت تعیین روایی ابزار تحقیق ، سؤالات پرسشنامه ‌بر اساس مدل تحلیل پژوهشبررسی ادبیات تحقیق تعیین شده و از پرسشنامه استاندارد استفاده شده و سپس به تأیید استادان راهنما و مشاور و کارشناسان رسیده است.

۳-۱۰-۲- پایایی ابزار پژوهش

«پایایی بدین معنا است که اگر خصیصه مورد سنجش را با همان وسیله تحت شرایط یکسان و مشابه دوباره اندازه بگیریم نتایج حاصله تا چه حد مشابه ،دقیق و قابل اعتماد است،و به طور ساده تر یعنی ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می‌دهد.»( خاکی ،۱۳۸۲ ،ص۲۹۷).

برای سنجش پایایی ابزار تحقیق ،معروف‌ترین ابزاری که مورد استفاده اکثر پژوهشگران قرار می‌گیرد میزان آلفای کرونباخ مربوط به پرسش های های موجود در پرسشنامه و یک آلفای کلی برای ابزار گردآوری است،که این معیار توسط نرم افزار SPSSبه راحتی قابل محاسبه می‌باشد.برای محاسبه آلفای کرونباخ از فرمول زیر استفاده می شود.

برای بررسی پایایی ، محقق تعداد۳۰پرسشنامه را توزیع و پس از جمع‌ آوری ، اقدام به محاسبه ضریب آلفای کرونباخ با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS برای پرسشنامه مورد نظر نمود که نتایج به تفکیک هر یک از متغیر ها به شرح جدول(۳ـ۴ )حاصل گردید.

جدول(۳-۴) پایایی ابزار اندازه گیری

نام متغیّر

تعداد پرسش ها

مقدار آلفا ( α )

محیط کنترلی

۶

۰٫۸۹

فعالیت‌های کنترلی

۵

۰٫۸۴

ارزیابی ریسک

۶

.۰٫۷۹

برنامه حسابرسی

۴

۰٫۷۴

میزان پایایی آزمون جهت مجموعه سؤالات پرسشنامه برابر ۷۰ درصد محاسبه شد که با توجه به میزان نوسانات آلفای کرونباخ که بین صفر تا یک بوده و عدد بیشتر از ۷۰ درصد بیانگر سطح مطلوبی از پایایی می‌باشد ، می توان گفت که سؤالات پرسشنامه به میزان قابل قبولی توانسته موضوع مورد بحث را اندازه گیری کند . لذا ابزار تحقیق از پایایی خوب و قابل قبولی برخوردار بوده است .

۳-۱۱- روش تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه‌ها

تحقیق در یک زمینه خاص غالبا به چند روش می‌تواند مورد بررسی قرار داد. اگر چنین باشد، در ابتدا مطالعات توصیفی و همبستگی ممکن است به اجرا درآیندو در ادامه مطالعات علی و تطبیقی. ابتدا با بهره گرفتن از ابزار آمار توصیفی به تجزیه و تحلیل داده ها می پردازیم و ادامه برای آزمون فرضیه‌ها از تحلیل رگرسیون و همبستگی استفاده می شود؛ بدان معنا که ابتدا اطلاعات مورد نیازبرای انجام آزمون محاسبه و سپس آزمون‌های رگرسیون برای مطالعه تاثیر اجزای کنترل داخلی بر اثربخشی برنامه حسابرسی صورت می پذیرد و از نرم افزار spss برای پردازش اطلاعات و آزمون‌های آماری استفاده شده است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از:

۱-روش آمارتوصیفی در قالب: جدول‌های فراوانی،میانگین ها و انحراف معیار.

۲- روش آمار استنباطی در قالب:آزمون همبستگی اسپیرمن و رگرسیون چند متغیری هم زمان (آزمون F برای تعیین معناداری کل مدل رگرسیون و آزمونt برای تعیین معناداری ضرایب رگرسیون به صورت تک تک) استفاده شده است.

۳-۱۲- تجزیه وتحلیل همبستگی

به منظور همبستگی خطی متغیرها می توان ازضریبهای همبستگی پیرسون(برای توزیع های نرمال) واسپیرمن(برای توزیع های غیر نرمال) استفاده کرد. همبستگی معیاری برای تعیین میزان ارتباط دو متغیربوده ومعمولا با تحلیل رگرسیون به کار برده می شود. موضوع همبستگی، بحث درباره دو معیار ضریب تعیین() وضریب همبستگی ® به صورت زیر دنبال می شود. و با توجه به نتایج حاصل از آزمون کلموگروف – اسمیرنوف، در تحقیق حاضر از ضریب همبستگی اسپیرمن جهت تبیین ارتباط متغیرهای تحقیق استفاده شده است.

۳-۱۲-۱- ضریب همبستگی

ضریب همبستگی بهترین معیار تشخیص وجود همبستگی یا عدم همبستگی وحتی نوع ،جهت و میزان همبستگی خطی است وآن ضریب معیار عددی است که رابطه ترتیب دارد. اما ویژگی نسبت برای آن برقرار نیست.ضریب همبستگی® ریشه دوم ضریب تعیین است که می‌تواند مقادیری بین ۱+ و۱- باشد.علامت آن همان علامت شیب خط رگرسیون (b)است یعنی اگر شیب خط رگرسیون مثبت باشد ضریب همبستگی مثبت، اگر شیب خط رگرسیون منفی باشد ضریب همبستگی منفی وهمچنین اگر صفر باشد،همبستگی بین دو متغیر x وy وجودندارد.

۳-۱۲-۲- ضریب تعیین()

مهمترین معیاری است که با آن می توان رابطه بین دو متغیر X وYرا توضیح داد که میزان انحراف مشاهدات (Y) از برآورد خط رگرسیون را اندازه می‌گیرد. این ضریب ، بین صفر و یک در نوسان بوده به طوری که مقدار صفر بیانگر آن است که خط رگرسیون هرگز نتوانسته است تغییرات Yرا به تغییرات متغیر مستقل X نسبت دهد. مقدار یک نیز بیانگر آن است که خط رگرسیون به طور دقیق توانسته است تغییرات Yرا نسبت به X نسبت دهد.

۳-۱۲-۳ – آزمون معنی دار بودن ضریب همبستگی

تحلیل همبستگی ابزاری آماری است که به وسیله آن می توان درجه ای که یک متغیر به متغیر دیگر، از نظر خطی، مرتبط است اندازه گیری کرد. همبستگی را معمولاً با تحلیل رگرسیون به کار می‌برند. همبستگی معیاری است که برای تعیین میزان ارتباط بین دو متغیر استفاده می شود. در همبستگی، دو معیار بحث می شود : ضریب همبستگی و ضریب تعیین.

ضریب تعیین مهم ترین معیاری است که با آن می توان رابطه بین دو متغیر را توضیح داد. فرمول زیر نحوه محاسبه ضریب تعیین را نشان می‌دهد.

اگر از ضریب تعیین، ریشه دوم بگیریم، به مقدار به دست آمده ضریب همبستگی می گوییم و آن را با r نشان می‌دهیم. ضریب همبستگی شدت رابطه و هم چنین نوع رابطه (مستقیم یا معکوس) را نشان می‌دهد. از آن جا که r² همواره بین ۱ تا ۱- است؛ ریشه دوم آن یعنی r نیز همواره بین ۱و ۱- است. ضریب تعیین نسبت به ضریب همبستگی معیار گویا تری است. فرمول محاسبه ضریب همبستگی به قرار زیر می‌باشد :

۳ – ۱۳- خلاصه فصل

در این فصل روش شناسی پژوهش شامل فرضیه های پژوهش، قلمرو پژوهش، جامعه و نمونه آماری و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، متغیرهای پژوهش و نحوه سنجش ‌آن‌ها و روش های آزمون فرضیه‌ها ارائه شده است.

۲-۵ بررسی شمول قاعده ی « لا ضرر » در مسئله ی اضرار به غیر

آیا در دفع اضرار از خود ، اضرار به غیر جایز است ؟ واضح است که مقتضی حدیث « لا ضرر » ممنوعیت ضرر و ضرار بر مردم یا بر مومن است ‌بنابرین‏ ، در دفع ضرر از خود اضرار به غیر جایز نیست ، مثلا جایز نیست که شخص برای رفع سیل از منزلش آن را به طرف منزل همسایه ی خود سوق دهد.زیرا این کار اضرار بر غیر است که ممنوع است ولی جایز است که سیل را از منزلش دفع کند ، اگر چه خود به خود به طرف منزل غیر روانه شود و ضرری به او برساند ، چرا که در این صورت ، مستقیما او آن سیل را به طرف منزل غیر روانه نکرده و هر کس باید مواظب خانه ی خودش در مقابل ورود سیل باشد و آن را از منزلش دفع کند ، بدون اینکه عمدا آن را به طرف منزل دیگری سوق دهد.( امام خمینی ، ۱۳۸۵ ، ص ۶۴ ) مرحوم شیخ اعظم انصاری ( ره ) نیز بر این عقیده است و می فرماید : اگر بیم خرابی دیوار خانه ای می رود ، روا نیست که مالک آن را به وسیله ی چوب ، بست و غیره به طرف خانه ی همسایه ی خود متمایل کند ، به نحوی که برای همسایه ایجاد خطر نماید.( شیخ انصاری ، ۱۳۷۴ ، ج۳ ص ۳۰۸ ) مکارم شیرازی نیز می فرماید : اساسا به استناد قاعده ی « لا ضرر » این کار مجاز نیست و موجب مسئولیت مدنی است.(مکارم شیرازی ، ۱۴۱۱ ، ص ۹۴ ) اما کاتوزیان بیان می‌دارد : برخی از استادان حقوق تبصره ماده ۵۵ را به نحوی تفسیر می‌کنند که تنها استفاده ی بلاجهت از جانب زیان دیده قابل استناد است و به همین دلیل تنها به اندازه ی کمترین مبلغ میان دارا شدن و زیان دیگری قابل مطالبه است( کاتوزیان ، ۱۳۷۴ ، ش۱۳۴ ص۲۸۳ ) ، مثلا چنانچه شخصی برای جلوگیری از ضرر به خود ۱۰ میلیون تومان خسارت ایجاد کرد ولی از ۷ میلیون تومان خسارت خویش جلوگیری کرد ، تنها مبلغ ۷ میلیون تومان قابل مطالبه است که البته این راه حل قابل پذیرش نیست.

اما ‌در مورد اینکه آیا دفع ضرر از غیر واجب است و یا اینکه آیا تحمل ضرر از غیر واجب است ؛ مثلا آیا دفع سیل از منزل غیر واجب است ؟ و آیا سوق دادن سیل به منزل خود برای اینکه در منزل همسایه نیفتد و به همسایه ضرر نرساند واجب است ؟ ، باید گفت که هیچ کدام از این دو واجب نیست ، زیرا آنچه مطابق مفاد « لا ضرر » ممنوع است ضرر رساندن به غیر است ، مباشرتا یا تسبیبا ، نه اینکه تحمل ضرر از غیر و یا دفع ضرر از غیر واجب باشد.( امام خمینی ، ۱۳۸۵ ، ص ۶۴ )

حال اگر شخصی مجبور شود بر اضرار به غیر ، آیا این کار ( اضرار به غیر ) برای او جایز است ؟ مثل اینکه از طرف سلطان یا شخص مقتدری ، شخصی به قتل دیگری وادار شود و به آن شخص گفته شود که اگر مرتکب چنین قتلی نشود خودش کشته خواهد شد.مرحوم شیخ انصاری ( ره ) می فرمایند : « در چنین حالتی جایز نیست که شخص خودش را به کشتن بدهد تا خون دیگری ریخته نشود »( انصاری ، ۱۳۷۴،ص ۳۰۸ )در« الرسائل » بیان شده : مقتضی حدیث رفع « رفع عن امتی تسعه … )(شیخ صدوق ، ۱۳۷۷ ، ص ۴۱۷ )جواز این کار است ، ‌بنابرین‏ حکومت حدیث رفع بر ادله ی اولیه ؛ لکن واجب است این نکته دانسته شود که در خصوص حدیث رفع و غیر آن از ادله ای که حکومت بر ادله ی اولیه دارند جایز نیست که در تمام موارد بر حکومت آن ها بر ادله ی اولیه عمل گردد و بر آن جمود ورزیده شود ، بلکه باید ملاحظه ی ( الاهم فالاهم » بشود و در بسیاری از موارد ، مانند اکراه و خراب کردن کعبه و یا قبر پیامبر اکرم ( ص ) ، ائمه اطهار ( ع ) و یا سوزاندن قُران و ابطال حجت های الهی و غیره و بلکه در بسیاری از موارد حتی با وعده دادن بر قتل ، هم شخص مجاز به انجام این کار ها نیست و نمی توان به وسیله ی دلیل رفع ، ملزم به جواز این گونه کار ها شد.(امام خمینی ، ۱۳۸۵ ، ص ۶۵ ) به هر حال ، این فتوای مرحوم شیخ انصاری ( ره ) با اطلاقش مورد قبول دیگران وارد نشده است به عبارت دیگر ، اگر ضرر طبیعی و غیر ارادی باشد تحملش بخاطر دفع ضرر از غیر ، واجب نیست ؛ ولی در اینجا مستقیما متوجه غیر نیست و در مرحله اول ضرر متوجه خود شخص است.پس جایز نیست به مجرد اکراه برای دفع قتل از خود ، دیگری را بکشیم ، مگر اینکه مسئله به صورت دفع اراده و اختیار برگشت کند و واسطه ی هیچ گونه اراده ای نداشته باشد که در فقه از آن به « الجاء » تعبیر می شود و در آن وقت جایز است.ولی اگر با اراده و اختیارش مرتکب قتلی بشود تا خودش کشته نشود ، در این صورت مسئول خواهد بود.( محقق داماد ،۱۳۹۲ ، ص ۱۶۵ ) امام خمینی ( ره ) در آخراین تنبیه در « الرسائل » می فرمایند :« بعید نیست که ملزم شویم به اینکه در این مسئله بین حکم وضعی و تکلیفی فرق است و بگوییم در احکام وضعیه به مجرد اکراه و اجبار ، آن احکام مرفوع می‌شوند ، ولی در احکام تکلیفی ، ملاحظه اهمیت می شود و باید تفصیل قائل شویم بین مهمات آن ها که در آنجا به مجرد ضرر ، دلیل رفع حاکم نیست غیر مهمات که در آن ها دلیل رفع حاکم است و بگوییم ضرر زدن جایز است.( امام خمینی ،۱۳۸۵ ، ص ۶۵ )

۲-۶ تعارض دو ضرر

اگر دو ضرر با یکدیگر تعارض داشته باشند ، حکمش چیست ؟ ‌به این صورت که اگر با قاعده ی « لا ضرر » یک حکم را نفی کنیم ، لازمه اش ورود ضرر به شخص دیگر است و اگر بخواهیم قاعده را نسبت به دومی جاری کنیم ، نفی حکم ملازمه با ورود ضرر به شخص دیگر دارد ، مثلا شخصی خانه ای را یک سال اجاره داده و الان می‌خواهد سر سال آن را پس بگیرد و اجاره دهد ، ولی زمستان است و مستاجر جایی را ندارد که خانه را خالی کند و به آنجا برود اگر بیرون رود ، ضرر می‌کند . از طرفی ، اگر تخلیه نکند ، شخص موجر ضرر می‌کند ، در اینجا چه باید کرد ؟ مثال دیگر ، اگر شخصی زمینی را از دیگری اجاره کند تا در آن زراعت کند و مدتی را که در مثل آن مدت عادتا زراعت ثمر می‌دهد در اجاره شرط کند ، سپس به باقی گذاشتنِ کِشته ی خود بعد از تمام شدن آن مدت احتیاج پیدا کند . در اینجا در صورت باقی گذاشتن کشته ، صاحب زمین ضرر می‌کند و در نتیجه تخلیه ی زمین و کندن زرع ، صاحب زرع ضرر می‌کند.در اینجا چه باید کرد ؟ ملاحظه می شود که در این دو مثال در هر طرف که بخواهد « لا ضرر » اجرا شود ، طرف دیگر ضرر می‌کند.

• • • تکیه گاهی برای دیگر تداعی هایی که می‌تواند مورد توجه باشد

  

• • برقراری پیوند آشنا

• نشانه ای برای پایداری یا تعهد مورد توجه قرار گرفتن

کلر(۲۰۰۳)بیان کرد که اشنایی با برند نقش مهمی در تصمیم خرید مصرف کنندگان بازی می کند و مزیت یادگیری، توجه و انتخاب را به همراه دارد(گیل و همکاران^[۳۰]،۲۰۰۷). طبق تعریف کلر(۲۰۰۳)آگاهی از برند از طریق سه مزیت نقش مهمی در تصمیم گیری مشتری ایفا می‌کند:۱-مزیت‌های یادگیری۲-مزیت‌های توجه و بررسی۳-مزیت های انتخابی.نقش اگاهی برند در ارزش ویژه برند بستگی به سطح آگاهی دارد که به دست آمده است.در سطوح اگاهی بالاتر، احتمال افزایش در نظر گرفتن برند و تاثیر بر روی تصمیمات خرید مصرف کننده بیشتر است زیرا می‌تواند برخی از نشانه ها و تداعی های منحصر به فرد،قوی و مطلوب برند را به خاطر آورد(بنت و راندل^[۳۱]،۲۰۱۱).

یافته ها نشان می‌دهد که مردم تمایل به خرید نام آشنا دارند، زیرا آن ها با نام های آشنا راحت ترند. این فرض نیز وجود دارد که نام تجاری ای که مشهور است احتمالا قابل اعتماد است و کیفیت موجهی دارد.اغلب یک نام تجاری شناخته شده بهتر از نام های ناشناخته برگزید می شود.عامل آگاهی از این نظر مهم است که یک نام تجاری در درجه اول باید وارد ملاحظات شخص شود(باید یکی از نام های تجاری باشد که برای خرید ارزیابی می شود). برای همین یک نام تجاری ناشناخته معمولا شانس کمی برای خرید دارد(سیمون و همکاران^[۳۲]،۱۹۹۳).

۲-۲-۱-۲-کیفیت برند

کیفیت برند یا همان کیفیت ادراک شده برند توسط مشتری(بو و همکاران^[۳۳]،۲۰۰۹) یکی از ابعاد کلیدی ارزش ویژه برند است(کلر،۲۰۰۳) و به عنوان ادراک مشتری از کیفیت یا برتری کلی یک محصول/خدمت با توجه به هدفی که آن محصول/خدمت داشته نسبت به سایر محصولات/خدمات موجود در بازار، تعریف شده است. به عبارتی کیفیت درک شده اغلب به عنوان قضاوت مصرف کننده از ارزش کلی یک محصول یا خدمت مطابق اهداف مورد نظرش تعریف شده است. همچنین می توان آن را یک ارزیابی کلی از مطلوبیت یا برتری نام تجاری دانست(کرباسی ور و همکاران، ۱۳۹۰). این مشتری است که کیفیت را درک می‌کند. کیفیت بالا مستقیماً بر تصمیم خرید و وفاداری تأثیر دارد و از قیمت و حاشیه سود بیشتر حمایت می‌کند. همچنین می‌تواند پایه ای برای گسترش دامنه نام و نشان تجاری باشد. در مدل ارزش ویژه برند مبتنی بر مشتری کلر(۲۰۰۳)، هفت بعد برای کیفیت محصول شناسایی شده که شامل عملکرد، ویژگی ها، تطبیق کیفیت با انتظار مشتری، اعتبار، دوام، قابلیت استفاده، سبک و طراحی می‌باشد. باید توجه نمود که این مسئله یک الزام رقابتی است و بسیاری از شرکت ها امروزه، کیفیت مشتری مدار را به ابزار استراتژیک نیرومندی مبدل ساخته اند. آن ها رضایت و ارزش مشتری را از طریق برآوردن مداوم و سودمند نیازها و ترجیحات مشتریان ‌در مورد کیفیت ارضا کرده‌اند (سیدجوادین،۱۳۸۶). برای فهم کیفیت ادراک شده شناسایی و سنجش ابعاد اصلی ان سودمند خواهد بود اما نباید فراموش کرد که کیفیت ادراک شده به هر حال یک برداشت کلی است(آکر،۱۹۹۱). بنا به نظر آکر(۱۹۹۱)کیفیت ادراک شده از پنج راه می‌تواند ایجاد ارزش کند و در واقع بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری تاثیر گذارد که عبارتند از:

۱-دلیلی برای خرید

۲-ایجاد تمایز/موقعیت

۳-اضافه پرداخت قیمت

۴-تمایل اعضای کانال توزیع به استفاده از محصولات با کیفیت ادراک شده بالاتر

۵-توسعه نام و نشان تجاری

۲-۲-۱-۳-تداعی برند

تداعی برنداز نظر آکر(۱۳۸۹) همه چیز مرتبط با یک برند در حافظه مشتری است یا در تعریفی جدیدتر از همین نویسنده هر چیزی است که مستقیما و غیرمستقیم در ذهن مشتری به یک برند مرتبط می شود؛ لذا هر قدر، فرد در زمینه ی اطلاعات مرتبط با یک محصول عمیق تر بیندیشند و میان این اطلاعات با دانسته های فعلی خود از برند، رابطه نزدیکی برقرار کند، تداعیات قدرتمندتری از آن برند در ذهنش شکل می‌گیرد(کلر، ۱۳۸۹). این تداعی ها از رهگذر رسانه های جمعی، تبلیغات دهان به دهان، مصرف آزمایشی و یا تکرار مصرف شکل می گیرند. نوع مثبت تداعی، توانایی نفوذ بر آن چه مردم انجام می‌دهند، دارد و می‌تواند با گذشت زمان ضعیف تر یا قوی تر شود. در حالی که نوع منفی آن بسیار برای شرکت مضر است و در صورتی که ریشه گرفته باشد، غلبه بر آن دشوار است(اینتربرند،۱۳۹۰). ‌بنابرین‏ یک تداعی نام تجاری هر چیزی است که مشتری را به نام تجاری پیوند می زند و می‌تواند مواردی چون: تصویرهای ذهنی مصرف کننده، ویژگی های محصول، موقعیت مصرف، تداعی سازمانی، شخصیت و نمادهای نام تجاری باشد. مجموعه تداعی نام تجاری، مفهوم آن را در ذهن مصرف کنندگان شکل می‌دهد(ایزابل بویل، ۲۰۱۱).

تداعی گر نام و نشان تجاری شامل هر چیزی است که در حافظه به نام و نشان تجاری متصل است. ‌بنابرین‏ مک دونالز می‌تواند به شخصیتی مانند رونالد مک دونالز متصل باشد یا به گروهی از مصرف کنندگان مانند بچه ها،احساسی مانند شاد بودن، یکی از ویژگی های محصول مانند خدمت، نمادی مانند سردر طلایی، سبک زندگی، یک شی مانند ماشین و یا هر فعالیتی مانند رفتن به تئاتری که جنب مک دونالدز وجود دارد(آکر،۱۹۹۱).آکر این مزیت ها را بدین صورت بیان نموده است:کمک به پردازش اطلاعات، تمایز، دلیلی برای خریدن نام تجاری، ایجاد نگرش و احساسات مثبت، پایه ای برای گسترش دامنه نام تجاری. همچنین ارزش بالای ویژه نام و نشان تجاری باعث می شود که مصرف کنندگان، تداعی های مثبت و قدرتمندی برای نام و نشان تجاری داشته باشند.

همخوانی و تداعی برند ممکن است که به صورت همه ویژگی های مرتبط با یک کالا و یا جنبه‌های مستقل خود کالا مشاهده شود.تداعی ها و هم خوانی ها معرف مبنایی برای تصمیمات خرید برای وفاداری به برند هستند همچنین آفریننده ارزش برای شرکت و مشتریان می‌باشند.آکر(۱۹۹۱) این منافع را ‌به این صورت لیست می‌کند:کمک به پردازش و بازیابی اطلاعات، تمایز قائل شدن برای برند، ایجاد دلیل و منطق برای خرید، آفرینش احساسات و نگرش های مثبت و حمایت از ترویج و توسعه.

ریو و همکارانش تداعی برند را به عنوان عنصر کلیدی در تشکیل و مدیریت ارزش ویژه برند مطرح کرده‌اند. از این رو ارزش ویژه برند قوی مبین این مطلب است که مشتریان همخوانی و رابطه مثبت زیادی با برند احساس می‌کنند.(آکر،۱۹۹۱).

۲-۲-۱-۴-وفاداری برند