شکل ۴-۴۸- مقایسه میانگین SPI در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی ۹۹
فهرست جداول
عنوان شماره صفحه
جدول ۳-۱- برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل آزمایش ۲۵
جدول ۴-۱- تجزیه واریانس میانگین مربعات صفات بررسی شده آفتابگردان در کشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی ۳۲
جدول ۴-۲- تجزیه واریانس میانگین مربعات صفات بررسی شده لوبیا چشم بلبلی در کشت مخلوط با آفتابگردان ۴۱
جدول ۴-۳- تجزیه واریانس میانگین مربعات صفات بررسی شده سویا در کشت مخلوط با آفتابگردان ۴۹
جدول ۴-۴- تجزیه واریانس میانگین مربعات صفات بررسی شده علف های هرز در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیاچشم بلبلی ۵۵
جدول ۴-۵- تجزیه واریانس LER جزئی آفتابگردان درکشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی ۶۲
جدول ۴-۶- تجزیه واریانس LER جزئی سویا و لوبیا چشم بلبلی درکشت مخلوط با آفتابگردان ۶۳
جدول ۴-۷- تجزیه واریانس LER کل درکشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی ۶۵
جدول ۴-۸- تجزیه واریانس ضریب تهاجم (A) درکشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی ۶۶
جدول ۴-۹- تجزیه واریانس AYL جزئی آفتابگردان درکشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی ۶۸
جدول ۴-۱۰- تجزیه واریانس AYL جزئی لگوم درکشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی ۶۹
جدول ۴-۱۱- تجزیه واریانس AYL کل درکشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی ۷۰
جدول ۴-۱۲- تجزیه واریانس CR جزئی آفتابگردان و لگوم در کشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی ۷۱
جدول ۴-۱۳- تجزیه واریانسIA جزئی آفتابگردان در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی ۷۳
جدول ۴-۱۴- تجزیه واریانسIA جزئی لگوم در کشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی ۷۴
جدول ۴-۱۵- تجزیه واریانس IA کل در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی ۷۵
جدول ۴-۱۶- تجزیه واریانس RCC جزئی آفتابگردان، لگوم و کل در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی ۷۷
جدول ۴-۱۷- تجزیه واریانس MAI، RVT و SPIدر کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی ۷۹
فصل اول
مقدمه و کلیات
۱-۱-مقدمه
امروزه جهان با مشکل بزرگ رشد جمعیت مواجه است که یکی از پیامدهای آن کمبود غذا می‌باشد و تأمین غذای این جمعیت رو به رشد به بخش کشاورزی مربوط می‌شود. افزایش جمعیت سبب شده است تا کودهای شیمیایی، سموم دفع آفات نباتی، فراورده‌های هورمونی و سایر عوامل خطرزا برای محیط‌زیست به صورت کنترل نشده و بی‌رویه به بخش کشاورزی وارد شوند تا این بخش بتواند به تقاضای رو به رشد مواد غذایی پاسخ دهد. در سالهای اخیر به علت مشکلاتی که در اثر کاربرد بیرویه مواد شیمیایی در کشاورزی و روش های رایج تولید مواد غذایی بروز کرده است توجه مضاعفی به کشاورزی پایدار معطوف شده است (توحیدی نژاد و همکاران، ۱۳۸۳).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

کشاورزی پایدار (Sustainable Agriculture) نوعی کشاورزی است که در جهت منافع انسان بوده، کارایی بیشتری در استفاده از منابع دارد و با محیط در توازن است. استفاده مناسب از عوامل محیطی و زارعی همراه با تغییر الگوی کشت، از جمله روش‌های مدیریتی است که باعث بهبود عملکرد گیاهان زراعی و پایداری در کشاورزی خواهد شد. چند کشتی (Multiple Cropping) و کشت مخلوط (Intercropping) یکی از راه‌های رسیدن به کشاورزی پایدار (معافی و موکارلی، ۲۰۰۳؛ توحیدی نژاد و همکاران، ۱۳۸۳) و یکی از قدیمی‌ترین و گسترده‌ترین عملیات مورد استفاده در سامانه‌های کشاورزی کم نهاده در بسیاری از مناطق جهان است (لیتورجدیس و همکاران، ۲۰۱۱).
کشت مخلوط به روشی از کشت که بر مبنای استفاده حداکثر از پتاسل‌های محیطی، از طریق کشت توأم یا متوالی دو یا چند گیاه زراعی که از لحاظ زمان کاشت و برداشت و نحوه رشد متفاوت هستند اطلاق می‌شود. محققین بسیاری در مطالعات خود از دستیابی به عملکرد بیشتر به‌عنوان برتری‌های کشت مخلوط نسبت به کشت خالص اشاره داشته‌اند. از دلایل دیگر برتری نظام مخلوط نسبت به تک کشتی کاهش آفات و بیماری‌ها، حفاظت خاک، بهبود راندمان استفاده از منابع (آب، عناصر غذایی و نور)، کاهش ریسک تولید و کاهش خسارت علف‌های هرز است (بولسون، ۱۹۹۷؛ هیمس، ۱۹۹۹؛ ریجنتجس و همکاران، ۱۹۹۲). این سیستم‌های زراعی همچنین ریسک تولید محصولات را چه به لحاظ تأثیر شرایط غیرقابل‌پیش‌بینی اقلیمی و چه شرایط پر نوسان بازار، کاهش داده و در مجموع به پایداری بیشتر سیستم‌های معیشتی کشاورزی می‌ انجامد (بهشتی و همکاران، ۱۳۸۹؛ اینال و همکاران، ۲۰۰۷).
انتخاب گیاهان مناسب در کشت مخلوط از اهمیت خاصی برخوردار است. در طراحی یک نظام کشت مخلوط انتخاب نوع گونه‌ها به نحوی که اثرات تکمیل‌کنندگی بر یکدیگر داشته باشند، شرط اصلی موفقیت می‌باشد که لازمه این کار شناخت کامل گیاه در ارتباط با نیازهای اکولوژیکی آن و نحوه واکنش آن به محیط است (موشاگالوسا و همکاران، ۲۰۰۸). معمولاً افزایش عملکرد در نظام کشت مخلوط، زمانی ایجاد میشود که گیاهان تشکیل‌دهنده مخلوط از نظر نحوه و میزان استفاده از منابع با یکدیگر کاملاً متفاوت باشند (بومن و همکاران، ۲۰۰۲). بر همین اساس استفاده از گونه‌های گیاهی با فنولوژی و خصوصیات مورفولوژیکی متفاوت که کمترین رقابت را در یک آشیانه اکولوژیکی ثابت چه از نظر عوامل محیطی چه از نظر زمان با هم ایجاد کنند گام مهمی در موفقیت کشت مخلوط محسوب می‌شود (موشاگالوسا و همکاران، ۲۰۰۸). ‌
آفتابگردان، پنجمین گیاه مهم در تولید روغن خوراکی محسوب می‌شود و حدود ۲/۸% از کل تولید دانه‌های روغنی جهان را تشکیل می‌دهد (‌خواجه پور، ۱۳۸۳). بقولات نیز در جیره غذایی انسان، تغذیه دام و افزایش حاصلخیزی خاک نقش مهمی ایفا می‌کنند (نلسون و همکاران، ۲۰۰۳)، لذا استفاده از آن‌ها در کشت مخلوط بسیار مفید خواهد بود. لوبیا چشم بلبلی از جمله حبوباتی است که در کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت و کار می‌شود و یک منبع تغذیه‌ای مهم به شمار می‌آید (سینگ و همکاران ۱۹۹۷). سویا نیز یکی از مهم‌ترین گیاهان روغنی دنیاست و دانه‌ خشک آن با داشتن ۲۰-۱۴% روغن و ۴۰-۳۰% پروتئین، اهمیت ویژه‌ای در تغذیه‌ انسان، دام و طیور دارد (لطیفی، ۱۳۷۲).
کنترل علف‌های هرز به‌عنوان یکی از مزایای کشت مخلوط برشمرده شده است. علف‌های هرز مهم‌ترین عامل محدودیت در سیستم‌های کشاورزی می‌باشند و اگر در مزارع کنترل نشوند، عملکرد گیاهان زراعی بسته به توان رقابتی آنها ۱۰۰-۱۰% کاهش می‌یابد (رحیمیان و شریعتی، ۱۳۷۸). در کشت مخلوط به‌دلایل مختلف از جمله افزایش پوشش گیاهی، افزایش رقابت، میزان و هجوم علف‌های هرز به نحو بارزی کاهش می‌یابد. از این‌رو کشت مخلوط می‌تواند بطور قابل ‌توجهی از میزان کاربرد علف‌کش‌ها بکاهد و این امر علاوه بر ارزش اقتصادی از اهمیت زیست‌محیطی بسزایی نیز برخوردار است. لذا با توجه به اهمیت کشت مخلوط در راستای تحقق اهداف کشاورزی پایدار و اهمیت گیاهان یادشده (لوبیا چشم بلبلی، سویا و آفتابگردان)، در این پژوهش به بررسی کشت مخلوط افزایشی لوبیا چشم بلبلی و سویا با آفتابگردان با تأکید بر کنترل علف‌های هرز در این سیستم کشت پرداخت شده است.
۱-۲-فرضیات تحقیق
۱- کشت مخلوط افزایشی آفتابگردان با لوبیا چشم بلبلی و سویا نسبت به تک‌کشتی کارآمدی بالاتری دارد.
۲- لوبیا چشم بلبلی به دلیل سرعت رشد بالاتر نسبت به سویا در مدیریت علف‌های هرز آفتابگردان، موثرتر خواهد بود.
۳- علف‌های هرز از تنوع و تعداد کمتری در تیمارهای کشت مخلوط (به‌ خصوص در تراکم‌های بالاتر لوبیا چشم بلبلی و سویا) در مقایسه با کشت خالص برخوردار خواهند بود.
۱-۳- اهداف تحقیق
۱- مقایسه کارایی گیاهان لوبیا چشم بلبلی و سویا در کشت مخلوط با آفتابگردان در مدیریت علف‌های هرز آفتابگردان
۲- بررسی عملکرد و اجزاء عملکرد گیاهان لوبیا چشم بلبلی، سویا و آفتابگردان در کشت مخلوط لوبیا چشم بلبلی و سویا با آفتابگردان
۳- تعیین مناسب‌ترین تراکم گیاهان لوبیا چشم بلبلی و سویا در کشت مخلوط افزایشی با آفتابگردان در کنترل موثر علف‌های هرز
۱-۴-کلیات
۱-۴-۱- کشاورزی پایدار
چند کشتی و کشت مخلوط، یکی از راه‌های رسیدن به کشاورزی پایدار است. عملکرد بیشتر بدون افزایش نهاده‌های کشاورزی، کنترل طبیعی علف‌های هرز، ایجاد خرد اقلیم (Microclima) مناسب، کاهش خطرات آفات و بیماری‌ها همگی از مزایایی هستند که پایداری کشت مخلوط را تایید می کند (مظاهری، ۱۳۶۶).
کشت مخلوط بعنوان نمونه‌ای از نظام‌های پایدار در کشاورزی اهدافی نظیر ایجاد تعادل اکولوژیک، بهره‌برداری بیشتر از منابع، افزایش کمیت و کیفیت محصول و کاهش خسارت آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز را دنبال می‌کند (لیتورجیدیس و همکاران، ۲۰۰۷). به علاوه این نظام‌ها برخلاف نظام‌های تک کشتی در راستای اصول اکولوژیک پیش می‌روند و در صورت بهره‌گیری مؤثر و گسترده از آنها ثبات و پایداری نظام‌های کشاورزی بویژه در شرایط کم نهاده افزایش می‌یابد (اوفوری و استرن، ۱۹۸۷؛ جوانشیر و همکاران، ۱۳۷۹). علت افزایش محصول در کشت مخلوط، استفاده بیشتر از عامل‌های محیطی مانند آب، مواد غذایی و نور است (مظاهری، ۱۳۷۷).
۱-۴-۲-کشت مخلوط
زراعت مخلوط یکی از ‌ارزانترین و قابل دسترسترین روشها برای افزایش تولید محصولات زراعی است. بسیاری از کشاورزان جهان از این موضوع آگاهی دارند و آن را مورد استفاده قرار میدهند. در برزیل ۶۷ و ۶۸% از کشاورزانی که به‌ترتیب لوبیا و ذرت کشت میکنند، از سیستمهای زراعت مخلوط استفاده میکنند (کوچکی و همکاران، ۱۳۸۵).
بر اساس پیشبینی فرانسیس (۱۹۹۶)، ۶۰% ذرت و ۸۰% لوبیای کشت شده در مناطق گرمسیری آمریکای لاتین بهصورت زراعت مخلوط انجام میشود. زراعت مخلوط در آفریقا بعنوان رایجترین سیستم کشت است. بعنوان مثال، ۹۲% لوبیا چشمبلبلی، ۹۵% بادام زمینی (Arachis hypogaea)، ۸۹% ارزن (Panucum miliaceum) و ۷۵% ذرت کشت شده در نیجریه بصورت زراعت مخلوط است. با وجود اینکه زراعت مخلوط عموماً در مزارع کوچک و با حداقل مکانیزاسیون و پیشرفت‌های فناوری انجام می‌شود، اما برتری عملکرد در زراعت مخلوط به هیچ وجه به این شرایط محدود نمیشود (کوچکی و همکاران، ۱۳۸۵).
۱-۴-۳-تاریخچه کشت مخلوط