تالاب الگویافته (تالاب هشیلان )
آب بندهای فصلی (دشت حمیدیه )
سدها و آبگیر ها (سد عباس آباد، سد وشمگیر، سد دز، سد درودزن )
۱-۴- کنوانسیون رامسر
کنوانسیون رامسر اولین تعهد رسمی جهانی برای حمایت و مدیریت تالاب ها، به خاطر اهمیت بین المللی آنها است. ( کنوانسیون رامسر ۱۹۹۹ میلادی ) تا سال ۲۰۰۵ ، ۱۴۸ کشور ۱۴۴۸ تالاب را با مجموع ۱۲۵۰۳۲۵۷۲ میلیون هکتار در کنوانسیون رامسر به ثبت رسانیده اند. وظایف سازمان های فرهنگی، علمی و آموزشی ملل متعهدحفظ و صیانت اطلاعات و بودجه های کنوانسیون است. کنوانسیون رامسر در یافته است که تالاب ها دارای ارزش اقتصادی، فرهنگی و اکولوژیکی هستند و زمان آن رسیده است که از تجاوز و تعدی، تخریب و نابودی آن ها کاسته شود. چون منابع تأمین آب تالاب ها در اکثر موارد از مرزهای سیاسی عبور می کنند. هم اکنون کنوانسیون رامسر ساختار و چهار چوب منسجمی را برای همکاری دولت ها به خاطر حفاظت، حمایت و استفاده خردمندانه از تالاب ها تهیه نموده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۴-۱- طبقه بندی تالابها توسط کنوانسیون رامسر
کنوانسیون رامسر یک تعریف و نظام طبقه بندی شناسایی تالاب های مهم بین المللی ارائه داده است. بر طبق آن، تالاب ها اینگونه تعریف می شود : نواحی و زمین های خیس باتلاقی و برکه ها، با آب مصنوعی یا طبیعی، دائمی یا موقت، با آب های ساکن یا روا ، شیرین، لب شور یا شور و نیز زمین های آبی و سواحل دریاها که در زمان جزر کمتر از ۶ متر عمق داشته باشند، تالاب گفته می شوند. بسیاری از نواحی ساحلی رودخانه ها و دریاچه ها و نواحی ساحلی مجاور تالاب ها و جزایر و قسمت هایی از آب های دریایی عمیق تر از ۶ متر به شرطی که در زمان جزر و مد پایین در منطقه تالاب قرار بگیرند جزء تالابها محسوب می شوند . ( دیویس ۱۹۹۴ )
کنوانسیون رامسر ( دیویس ۱۹۹۴ ) تالاب ها را به چهار تیپ عمده طبقه بندی نموده است :
تالاب های دریایی : شامل تالاب های ساحلی به انضمام سواحل صخره ای و آب سنگ های مرجانی .
تالاب های مصبی : که بین دو ناحیه آب های شور و شیرین، یا زمینهای خشک و دریا به انضمام دلتاها، باتلاق های واقع در منطقه جزر و مدی و باتلاق های مانگرو .
تالاب های دریاچه ای : تالاب هایی هستند که با دریاچه ها مرتبط اند .
تالاب های مردابی : باتلاق های لجن زار زمین های خیس و باتلاقی و زمین های لجن زار و گنداب مجزا از هم دیگر.
زمانی که تالابی به عنوان تالاب مهم بین المللی در کنوانسیون رامسر فهرست شود بایستی طبقه بندی گردد.
۱-۵- عملکرد و ارزش تالاب
تالابها واجد ارزش و فوائد بی شماری هستند، از جمله اینکه با جمع آوری آبهای اضافی منطقه به تدریج منابع آب زیرزمینی اطراف را تغذیه می کنند. در ضمن مراتع خوب داخل و اطراف تالابها در فصول مختلف سال می تواند مورد استفاده دامهای محلی قرار گیرد. تالابها رطوبت نسبی منطقه را بالا برده و در فصول سرد مانع برودت بیش از حد و یخبندان می گردند. هم چنین تالابها به دلیل موقعیت و وضعیت مناسبی که دارند می توانند مأمن دهها هزار پرنده مهاجری باشند که در مسیر طولانی مهاجرت خود مدتی این مناطق را به عنوان زیستگاه خود انتخاب می کنند، در کنار این ارزشها تالابها باعث حفظ نمونه های با ارزش گیاهی، جانوری و آبزی نیز می شوند.
ضمناً وجود تالابها و مرغزارهای اطراف آن زیبایی طبیعت یک منطقه را دو چندان کرده و از این رو میتواند به عنوان تفریحگاهی سالم مورد استفاده قرار گیرد و از دیگر فوائد و ارزشهای تالاب می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
۱-۵-۱- زیستگاهی برای حیات وحش و آبزیان :
اکثر تالاب ها به جز آنهایی که به شدت تخریب و یا نابود شده اند، زیستگاه حیات وحش و آبزیان می باشند. تالاب ها با آب های سطحی دایمی یا فصلی، از ماهیان و سایر بی مهرگان و مهره داران آبزی حمایت می کنند. بسیاری از گونه های آسیب پذیر و در حال انقراض نیز به تالاب ها وابسته اند. نوع و درجه اهمیت زیستگاهی تالاب ها برای حیات وحش و آبزیان به ویژگی های تالاب وعواملی مثل عمق و دوام آب، تیپ و پوشش گیاهی، وسعت تالاب، طبیعت محیط زیست پیرامون آن بستگی دارد (Foreman Vgvrdn 1986, Kent 1994) .
۱-۵-۲- مکانی برای تحقیقات علمی و آموزشی :
سازمان ها یا افراد متعددی با هدف آموزش از تالاب ها استفاده می کنند. موضوعات اصلی آموزش شامل اطلاع رسانی، نحوه اجرای مقررات، قانونگذاری، حفاظت و ارزیابی و آمایش و دانش مدیریت است ( دریک ویکاریو ۱۹۹۴). تالاب ها مکان مناسبی برای تحقیق، مطالعه و پژوهش در اصول بنیادین بیولوژیکی و اکولوژیکی، مثل جریان انرژِی، چرخه بیوژئوشیمیایی، بیولوژی جمعیت و ساختار جوامع می باشند. به علاوه تالاب ها، کانون تخصصی ترین مطالعات اند که به طور مستقیم به ارزش ها و عملکردهای ذاتی و لاینفک تالاب نظیر حذف آلاینده ها، تهیه و تدارک زیستگاه و تضعیف سیلاب ها مربوط میباشند.
۱-۵-۳- چرخه وتغییر شکل (دگرگونی) مواد :
تالاب ها به عنوان مکان تجزیه و فساد جایگاه منابعی که اهمیت اکولوژیکی و اقتصادی اجتماعی دارند، یا به عنوان مکانی که مواد آلی و غیر آلی را تغییر شکل داده و دگرگون می سازند، محسوب می شوند. عنا صر مهمی مثل نیتروژن، فسفر، کربن، سولفور، آهن و منگنز در تالابها تغییر و تبدیل می یابند.
مواد شیمیایی از طرق هیدرولوژیک ، نظیر نزولات آسمانی، آب های سطحی یا زیر زمینی، تغییرات منطقه جزر و مدی، یا متناوباًُ از راه های زیستی شامل، تثبیت کربن اتمسفری یا تثبیت باکتریایی نیتروژن به تالاب ها وارد می شوند. تالاب ها مواد شیمیایی وارد شده را با دفن در رسوبات، تخلیه از طریق آب های خروجی سطحی یا آب های زیر زمینی، دنیتریفیکاسیون، کاهش Co2 اتمسفری، فراریت آمونیاک و یا آزادسازی متان و سولفید با فرایندهای مربوطه، تجز یه می کنند و یا ممکن است، مواد شیمیایی در تالاب دوباره با نقل و انتقالات گیاهان یا تغییر شکل و دگرگونی به وسیله تغییر در پتانسیل ردوکس یا ترکیبات زیستی به حالت معدنی در آمده و یا بصورت بخشی از خاشاک در آیند.
۱-۵-۴-تغییر و کاهش قدرت تخریب سیلاب
تالاب ها، نیروی بالقوه برای کاهش جریانات آبی بالادست رودخانه به پایین دست و تأخیر در زمان جریان آب دارند. آب ناشی از نزولات، آب های مجتمع و انباشته شده، جریانات سطحی و زیرزمینی در تالاب ها بوسیله گودال ها و ضایعات، موانع و یا در نتیجه شیب تالاب ذخیره و کنترل شوند، و متناوباً به تدریج از تالاب تخلیه یا تصفیه شده و به آب های زیرزمینی نفوذ می کند. تأثیر تالاب در کاهش قدرت تخریب سیلاب در پایین دست رودخانه از طریق افزایش سطح تالاب،کاهش حجم سیلاب، صورت می گیرد ) اُگاوا و میل ۱۹۸۶ – ۱۹۸۳ ) . همچنین تالاب های محلی ظرفیت تغییر جریانات سیلابی به علاوه کاهش شدت موج سیلاب های دریایی را دارند. در این مورد باتلاق های نمکی و مانگرو های جنگلی، انرژی حاصله از طغیان های ساحلی را جذب می کنند. بدین وسیله از نواحی جزیره ای و ساحلی حفاظت و حمایت می کنند.
۱-۵-۵-تغذیه آب های زیر زمینی :
بستر تالاب ها دارای خاک های نفوذ پذیر وتراوا هستند. منابع آب زیر زمینی اطراف را دوباره پر آب میکنند. این عوامل در حاشیه تالاب ( خصوصاً منطقه ورود آب ) بیشتر رخ می دهد. پر آب کردن منابع آب زیرزمینی در اطراف تالاب های کوچک تر با اهمیت تر است. تالاب هایی که آب های زیرین غیر قابل نفوذ دارند، این عملکرد را ندارند ) لارسون ۱۹۸۲- کارتر و نوتیزیکی ۱۹۸۸( .
۱-۵-۶- حفظ و نگهداری ذرات معلق
تالاب ها، رسوبات، مواد غذایی و مواد سمی را با فرایند های فیزیکی جمع آوری و در خود ذخیره کرده و حفظ می کنند .کاهش سرعت جریان آب در تالاب موجب می شود، مواد رسوبی و مواد شیمیایی ته نشین شوند. ترکیبات عناصر محلول، ذرات آلی و معدنی جذب، و حفاظت می شوند. مواد شیمیایی و ذرات ورودی به تالاب با جذب در رسوبات یا در گیاهان در تالاب تجمع می یابند.
۱-۵-۷- صادرات محصولات
بیشتر تالاب ها، خصوصاً آنهایی که تولیدات اولیه بالایی دارند، صدور) خروج( ذرات کربن آلی و محلول در اکوسیستم های آبی را کاهش می دهند. ریزش مواد گیاهی و سایر مواد آلی جدا شده از تالاب، موادی که با جریان آب شسته، و یا جابجا میشوند، مواد فرسوده شده در تالاب ها شالوده و مبنایی را برای شبکه های غذایی میکروبی و تجزیه کنند گان تهیه می کنند.
۱-۵-۸- مواد خام
تالاب منبعی برای گیاهان و جانوران هستند. از تولیدات تالاب ها به عنوان مواد خام در فعالیت های مختلف صنعتی، تجاری و خانگی استفاده میشود. چوب های جنگلی و درخت Cypress swampدر تالاب های جنگلی منابعی برای الوار هستند، چوب های جنگلی با کیفیت پایین و درختچه های موجود در تالاب ها برای تولید سایر محصولات نظیر، خمیر کاغذ و هیزم به کار می روند.
تالاب ها منبع تولید غذا ( مثل برنج )، علوفه، نی برای پوشش بام و استفاده دام مییاشند. حیات وحش تالاب ها، ماهیان و صدف به عنوان غذا مصرف می شوند و از پوست حیات وحش در تولید پوشاک و سایر صنایع مربوطه استفاده می شود. استفاده بی رویه از منابع تالابی اثرات جدی بر ارزش و عملکرد های آن دارد. بهره وری معقولانه و متناسب از منابع تالاب این اثرات را به حداقل ممکن می رساند.
۱-۵-۹- تفرج
تالاب ها محل تفرج، نظیر ماهیگیری، عکاسی، تماشای پرندگان، قایق سواری و سایر موارد برای انسان ها هستند. موقعیت و فرصت تفرج در تالاب به نا همگنی و عدم تجانس چشم اندازهای تالاب مربوط است. گاهی تفرج می تواند بر سایر عملکردهای تالاب اثر منفی داشته باشد.
۱-۵-۱۰-تثبیت خاک
گیاهان تالاب نیروی بالقوه ای برای تثبیت خاک های بستر دارند. ساقه ها، تنه و شاخه ها ی درختان، انرژی، تخریب کنندگی آب را به خاطر اصطکاک می گیرند و نیروی فرسایشی آن را کاهش میدهند. کاهش نیروی فرساینده و حفاظت خاک باعث حمایت از مکان های غیر تالابی در سواحل و نواحی رودخانه ای حاشیه ای را فراهم می سازد.
۱-۶- عوامل تهدید و تخریب تالابها
در مجموع عمده ترین عوامل مؤثر در از بین رفتن تالابها در ایران و سایر نقاط را می توان به صورت ذیل خلاصه کرد :
۱-۶-۱- عوامل انسانی
یکی از عوامل تخریب و انهدام تالابها، عوامل انسانی است (Dugan 1994). عدم شناخت واقعی ارزشهای بالقوه و نقش اهمیت این اکوسیستم های در زندگی بشر، که ادامه حیات و بقای ما و سایر موجودات را تضمین میکند، موجب ناکام ماندن بسیاری از اقداماتی می شود که سعی در حفاظت ازتالابها و جلوگیری از تخریب آنها دارند.
۱-۶-۲- تبدیل اکوسیستم های تالابی به زمینهای کشاورزی
تبدیل اکوسیستم های تالابی به زمینهای کشاورزی از دیگر عوامل نابودی تالابهاست تالابها از لحاظ موارد توربزا بسیار غنی بوده و برای امور زراعی مناسب می باشند. از این رو تالابهای بی شماری تاکنون زهکشی و تبدیل به زمینهای کشاورزی شده اند. این اقدام اگر چه ممکن است به ظاهر و در کوتاه مدت مفید به نظر آید اما آنچه مسلم است این که در درازمدت با خسارات جبران ناپذیر زیست محیطی همراه است.
۱-۶-۳- رودخانه ها و جریانات آبی آلوده
رودخانه ها و جریانات آبی دیگر در مسیر خود به وسیله فاضلابهای شهری، کشاورزی و صنعتی آلوده شده و در نهایت موجب آلودگی تالاب می شوند. بخشی از این آلودگی ها در درازمدت و طی یک سری واکنشهای شیمیایی از بین می رود، لیکن مسمومیت ناشی از ما بقی فاضلابها حیات آبزیان، پرندگان، حیات وحش و به طور کلی بقای تالاب را به شدت به مخاطره می اندازد.
۱-۶-۴- رسوبات حمل شده به تالاب
رسوبات حمل شده به تالاب نیز موجب پر شدن، رسوب زدایی و در نتیجه کم شدن گستره و تالاب شده و چنانچه با اقدامات به موقع لایروبی نشود زمینه را برای نابودی کامل آن در آینده فراهم می کند شاید به همین خاطر باشد که اصولاً تالابها از دیدگاه زمین شناسی طول عمر اندکی دارند.